Ομαδική θεραπεία: σταδιακή ανάπτυξη κανόνων στην ομάδα και οριοθέτηση συμπεριφορών

Από τις πρώτες συναντήσεις η ομάδα αρχίζει να μαθαίνει να χρησιμοποιεί κανόνες και διαδικασίες που προκαθορίζουν και διευκολύνουν τη λειτουργία της. Αυτή η διαδικασία διαπραγμάτευσης και επανακαθορισμού των κανόνων επηρεάζεται αρχικά από τις προσδοκίες των μελών.

Πολλοί, για παράδειγμα, θεωρούν ότι στην ομάδα πρέπει να λέγονται όλα και ότι δεν υπάρχει χώρος για προσωπικά μυστικά.

Αν ο θεραπευτής δεν εκπαιδεύσει τα μέλη στο πώς να συνδυάζουν την ανάγκη τους να μιλήσουν για προσωπικά προβλήματα με την κρίση λέω όσα μπορώ να αντέξω πρώτα εγώ και μετά οι άλλοι, θα συντελέσει στη δημιουργία μιας ατμόσφαιρας εργασίας όπου η γρήγορη και υπερβολική αυτο-αποκάλυψη θα οδηγήσει αργότερα κάποια μέλη εκτός ομάδας και την ομάδα στην οπισθοδρόμηση.

Κανόνες στην ομαδική θεραπεία

Ο θεραπευτής έχει την ευθύνη να εξηγήσει στα μέλη την αναγκαιότητα των συμφωνημένων κανόνων και διαδικασιών και μετά να τα οδηγήσει να διαπραγματευτούν τους κανόνες που η συγκεκριμένη ομάδα χρειάζεται. 

Ακολουθούν παραδείγματα τέτοιων κανόνων:

Τα μέλη μαθαίνουν να ακούν ενεργητικά αποφεύγοντας την απρόσφορη άμυνα των γρήγορων απαντήσεων.

Τα μέλη όχι μόνο παρακολουθούν την ομάδα τακτικά και στη συμφωνημένη ώρα, αλλά και καταθέτουν προσωπικά προβλήματα και ανησυχίες εστιάζοντας σταδιακά στην έκφραση συναισθημάτων και όχι απλά στη στείρα και διανοουμενίστικη εξιστόρηση.

Τα μέλη μαθαίνουν να δέχονται και να δίνουν ανατροφοδότηση στα όσα λέγονται, αποδεχόμενα ότι μέσα από τις προσωπικές αντιδράσεις των άλλων μαθαίνουν, προβληματίζονται, αντλούν υποστήριξη και ωριμάζουν.

Τα μέλη μαθαίνουν ότι η έννοια της υποστήριξης συμπεριλαμβάνει το ενδιαφέρον αλλά και την αντιπαράθεση. Προσωπικές επιθέσεις, απαξίωση της προσωπικότητας του άλλου και προσβολές είναι κατακριτέες και ζημιογόνες.

Παραδόξως, κάποιοι θεραπευτές μπορεί να θεωρούν ότι οι άνθρωποι αλλάζουν κάτω από την πίεση λεκτικών επιθέσεων και να διαμορφώνουν μάλιστα και σχετικό κανόνα επικοινωνίας μεταξύ των μελών.

Η αντιπαράθεση μπορεί να φέρει αποτέλεσμα μόνο με την έννοια της άμεσης και με αληθινό ενδιαφέρον εκφραζόμενης πρόκλησης σε συγκεκριμένη συμπεριφορά του μέλους με σκοπό αυτό να καταλάβει τη δυσλειτουργικότητά του ή την αναντιστοιχία μεταξύ λόγων και πράξεων.

Τα μέλη μοιράζονται την ευθύνη για οτιδήποτε συμβαίνει στην ομάδα. Πρόκειται για αντίληψη την οποία έχουν πολλοί θεραπευτές. Αυτό το μοίρασμα της ευθύνης μπορεί να αφορά από πρακτικές λεπτομέρειες, όπως την επιμέλεια της αίθουσας των συνεδριών, μέχρι τα θέματα που θα συζητηθούν, την εκπροσώπηση της ομάδας σε κοινοτικούς φορείς ή και ακόμη την αντιμετώπιση δυσλειτουργικών συμπεριφερών μέσα στην ομάδα.

Η διαδικασία της διαπραγμάτευσης κανόνων και η οριοθέτηση συμπεριφορών είναι χρήσιμη όχι μόνο γιατί έτσι αποκρυσταλλώνεται ένας κώδικας αξιών και επιθυμητών συμπεριφορών αλλά, επίσης, επειδή δίνει την ευκαιρία σε όλη την ομάδα να μοιράζεται την ευθύνη και να αποφασίζει ελεύθερα για ό,τι είναι χρήσιμο και για ό,τι μπορεί να τη ζημιώσει.

Συχνά, ένας λόγος οπισθοδρόμησης μιας ομάδας στο αρχικό στάδιο μπορεί να αφορά την ασάφεια του θεραπευτή ως προς το πώς να φερθούν τα μέλη, τι επιτρέπεται και τι απαγορεύεται.

Για περισσότερα σχετικά με την ομαδική θεραπεία αποκτήστε το βιβλίο Δουλεύοντας συμβουλευτικά και ψυχοθεραπευτικά με ομάδες μέσω του εξειδικευμένου βιβλιοπωλείου ψυχολογίας του PSYCHOLOGY.GR

Λίγα λόγια για το βιβλίο «Δουλεύοντας συμβουλευτικά και ψυχοθεραπευτικά με ομάδες»

Αποτελεί αισιόδοξη ένδειξη πολιτισμικής αλλαγής στον χώρο της εκλαϊκευμένης ψυχοθεραπείας η πεποίθηση ότι «όποιος κάνει ψυχοθεραπεία, θεραπεύεται» κατ’ αντιστοιχία του «όποιος πάει στον γιατρό, γιατρεύεται».

Και, βέβαια, η αναζήτηση βοήθειας από ειδικό αποτελεί ένδειξη προόδου σε πολιτισμικό και επιστημονικό επίπεδο, καθώς αφενός επιβεβαιώνει την ανάγκη ύπαρξης κατάλληλα εκπαιδευμένων και πιστοποιημένων επαγγελματιών ψυχικής υγείας και αφετέρου αντιμάχεται αιώνες σκοταδιστικών προκαταλήψεων για την προέλευση της ψυχικής ασθένειας και τους τρόπους αντιμετώπισής της.

Ένας από τους σκοπούς αυτού του βιβλίου είναι η προσπάθεια αλλαγής αυτών των αναχρονιστικών αντιλήψεων στο ευρύ κοινό παράλληλα με την παραγωγή νέου για τα ελληνικά βιβλιογραφικά δεδομένα υλικού, το οποίο θα εμπλουτίσει τον φοιτητή και τον ειδικό ψυχικής υγείας με ερευνητικά στοιχεία για την αποτελεσματικότητα της ομαδικής θεραπείας αλλά και θα εξοικειώσει κάθε ενδιαφερόμενο με τις διαγνωστικές και θεραπευτικές μεθοδολογίες της κλινικής πράξης.

Ο αναγνώστης εισάγεται από τα πρώτα κεφάλαια στην ανάγκη επιστημονικού σχεδιασμού κάθε πρωτοβουλίας για ομαδική θεραπεία, σύμφωνα με τις καθοδηγητικές αρχές της Διεθνούς Ένωσης Ομαδικής Ψυχοθεραπείας, στο περιβάλλον των ελληνικών υπηρεσιών ψυχικής υγείας.

Κάθε κεφάλαιο περιλαμβάνει εκτός των άλλων και συγκεκριμένα διαγνωστικά εργαλεία που καθοδηγούν τον ειδικό στις παρεμβάσεις του με διαφορετικούς κλινικούς πληθυσμούς, με ιδιαίτερη έμφαση στις ομάδες θεραπείας για όλο το φάσμα των εξαρτήσεων.

Θέματα ταμπού, όπως η πρόωρη αποχώρηση των ασθενών και η επαγγελματική εξουθένωση των θεραπευτών, απολαμβάνουν ιδιαίτερης μνείας, σύμφωνα με τα νεότερα ερευνητικά δεδομένα και τη διεθνή εμπειρία.

Και φυσικά στην εποχή των τεχνολογικών επαναστάσεων ο συγγραφέας προσπαθεί φιλότιμα να συνδυάσει τα κλινικά παραδείγματα με τις πρώτες συστηματικές προσπάθειες πανεπιστημιακής εκπαίδευσης στην αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών με τη μορφή της αυξημένης πραγματικότητας και της διαδικτυακής συμβουλευτικής.

Το παρόν άρθρο αποτελεί αδειοδοτημένο απόσπασμα από το βιβλίο Δουλεύοντας συμβουλευτικά και ψυχοθεραπευτικά με ομάδες που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαζήση