Ο σύμβουλος στην ομαδική συμβουλευτική

Η συμβουλευτική μπορεί να έχει τη μορφή της ατομικής συμβουλευτικής, δηλαδή να απευθύνεται στη προσωπική ανάπτυξη ενός ατόμου ή να έχει ομαδική μορφή.

Η δεύτερη απευθύνεται σε ομάδες ανθρώπων με κάποια, κοινά, συνήθως, χαρακτηριστικά και επικεντρώνεται στο μοίρασμα εμπειριών, δυσκολιών, συναισθημάτων, σκέψεων, πληροφοριών και τη δημιουργία ενός δικτύου στήριξης μεταξύ των μελών.

Στις μέρες μας υπάρχουν ομάδες γονέων, ομάδες μονογονέων, ομάδες εφήβων και ομάδες μητέρων/πατέρων, ομάδες χρηστών, ομάδες ΑΜΕΑ κλπ. Αυτές επικεντρώνονται στην ομαδική αλληλεπίδραση και την καλλιέργεια δεξιοτήτων ώστε τα άτομα μέσα από τη δυναμική της ομάδας να μπορέσουν να ενδυναμωθούν και να αναπτύξουν στατηγικές αντιμετώπισης προβλημάτων ζωής.

Ο καίριος ρόλος του συμβούλου στο πλαίσιο της ομάδας

Στο πλαίσιο της ομάδας, καίριο ρόλο διαδραματίζει ο/η σύμβουλος που παίζει σημαντικό ρόλο στη δημιουργία ενός θετικού κλίματος και την εκπαίδευση των μελών ώστε να μπορέσουν να αναπτύξουν τις κατάλληλες δεξιότητες ζωής.

Αυτό συνεπάγεται μια σειρά από δεξιότητες από μέρους του συμβούλου αρχής γενομένης από τη δεξιότητα της επικοινωνίας.  Είναι σημαντικό ο σύμβουλος να είναι σε θέση να μεταδώσει τις πληροφορίες, τις σκέψεις και τις ιδέες του με σαφήνεια προς τα μέλη της ομάδας. 

Εάν κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό, τότε δυσκολεύεται πολύ το κάθε μέλος χωριστά, αλλά και όλα μαζί, να κατανοήσουν και να εμπλακούν στην όλη διαδικασία.

Επιπροσθέτως, η αποδοχή των μελών είναι ουσιαστικής σημασίας για την καλή λειτουργία της ομάδας, καθώς με αυτόν τον τρόπο τα μέλη αισθάνονται εμπιστοσύνη και ασφάλεια.  Η έλλειψη κριτικής και η άνευ όρων αποδοχή είναι κλειδιά για το άνοιγμα των μελών όσον αφορά  την αποκάλυψη των προσωπικών ιστοριών ζωής τους και αποτελεί την απαρχή της αποδοχής του ίδιου τους του εαυτού.  

Ας μη ξεχνάμε ότι ευάλωτες ομάδες (όπως για παράδειγμα μονογονείς μητέρες) ήδη επιδέχονται αρκετή κριτική από τον κοινωνικό τους περίγυρο, γεγονός που επιτείνει την ανάγκη ύπαρξης της άνευ όρων αποδοχής τόσο από τον σύμβουλο όσο και από την υπόλοιπη ομάδα.

Πέραν αυτών, η ενεργητική ακρόαση από μέρους του συμβούλου, δηλαδή η ικανότητα να μπορεί να ακούει με τρόπο που κατανοεί πλήρως γνωστικά και συναισθηματικά τις πληροφορίες που δέχεται αλλά και να ανταποκρίνεται καταλλήλως,  βοηθάει ώστε τα μέλη να αισθανθούν ότι όντως «ακούγονται».

Ζητήματα Ηθικής και Δεοντολογίας στην Άσκηση της Ψυχοθεραπείας
Κύκλος Σεμιναρίων για Επαγγελματίες Ψυχικής Υγείας | Γενική είσοδος: 35 ευρώ
Θεματικές Ενότητες: Διπλές σχέσεις θεραπευτή – θεραπευόμενου | Ψυχική ανθεκτικότητα του θεραπευτή | Υπέρβαση – παραβίαση ορίων στην ψυχοθεραπευτική σχέση | Ειδικές προκλήσεις στην ψυχοθεραπεία | Ζητήματα ηθικής και δεοντολογίας | Διαχείριση εξω-θεραπευτικών πληροφοριών | Διατήρηση και άρση του απορρήτου

Επιπλέον, ο σύμβουλος της ομαδικής συμβουλευτικής έχει έναν ακόμη δύσκολο ρόλο, του να καταφέρει να δώσει στον κάθε άτομο χωριστά τον χώρο και τον χρόνο ώστε να ακουστεί, να εκφράσει ελεύθερα τα συναισθήματά του, να μιλήσει για τις ανάγκες και τις επιθυμίες του.

Όλα τα άτομα της ομάδας πρέπει να έχουν αυτή τη δυνατότητα, να μην κυριαρχεί η αίσθηση ότι κάποιο μέλος παραγκωνίστηκε ή κάποιο άλλο έτυχε ειδικής μεταχείρισης από τον σύμβουλο. 

Μια ακόμη βασική δεξιότητα είναι αυτή της αντανάκλασης όπου ο σύμβουλος είναι σε θέση να αποδώσει πίσω στα μέλη της ομάδας το συναίσθημα (αντανάκλαση συναισθήματος) ή το περιεχόμενο (αντανάκλαση περιεχομένου) των λεγομένων του.

Με αυτόν τον τρόπο τα μέλη αισθάνονται ότι όντως ακούγονται ενεργητικά από τον σύμβουλο αλλά επιπροσθέτως τους δίνεται η δυνατότητα να επικεντρωθούν στα λεγόμενά τους και σε αυτά που φέρνουν μέσα στην ομάδα.  Ακόμη, η αντανάκλαση τους επιτρέπει να εμβαθύνουν περαιτέρω στα συναισθηματικά στοιχεία των εκφράσεών τους και να έρθουν σε επαφή με το εσωτερικό τους κομμάτι. 

Στις Σκιές του Έρωτα, για τους αιρετικούς της αγάπης , του Πέτρου Θεοδώρου, από τις Εκδόσεις PSYCHOLOGY.GR:  Αποκτήστε το βιβλίο των Ερώτων, από το εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο ψυχολογίας.

Οι δεξιότητες που αναφέρθηκαν προτύτερα, αποτελούν βασικές δεξιότητες τόσο στην ατομική, όσο και στην ομαδική συμβουλευτική. Ωστόσο, στην περίπτωση της ομάδας οι σύμβουλοι καλούνται να εφαρμόσουν αποτελεσματικά και άλλες δεξιότητες για την ομαλή λειτουργία της ομάδας και για να καταφέρουν τα μέλη να αναπτύξουν το δυναμικό τους.

Ειδικότερα, μέλημα του συμβούλου είναι η προστασία των μελών όταν υπάρχουν περιπτώσεις όπου τα μέλη συγκρούονται μεταξύ τους και δείχνουν επιθετική συμπεριφορά, ενώ η ικανότητα συνδέσεων αφορά την ικανότητα του συμβούλου να υπογραμμίζει τα κοινά στοιχεία που μοιράζονται κάποια μέλη μεταξύ τους και να τα ενθαρρύνει να συνεργάζονται σε διάφορες δραστηριότητες.

Συγχρόνως, ο σύμβουλος οφείλει να έχει ένα διευκολυντικό ρόλο μέσα στην ομάδα και να συμβάλλει στην ομαλή λειτουργία και αλληλεπίδραση των μελών και της δυναμικής της ομάδας. Σημαντική είναι ακόμη και η θέσπιση ορίων, ξεκινώντας από τη συνέπεια που οφείλουν τα μέλη στην μέρα και ώρα των συναντήσεων.

Στο πλαίσιο της θέσπισης ορίων που καλείται να ανταποκριθεί αποτελεσματικά ο σύμβουλος, περιλαμβάνεται και η τήρηση της ισορροπίας μεταξύ των μελών, του αμοιβαίου σεβασμού του ενός μέλους προς το άλλο και η διατήρηση της ομάδας με βάση το αρχικό σκεπτικό με το οποίο δημιουργήθηκε, χωρίς να παρεκλίνει από την επαγγελματική/επιστημονική της υπόσταση.

Ο σύμβουλος καθιστά σαφές το ποιες συμπεριφορές επιτρέπονται και ποιες δεν επιτρέπονται μεταξύ των μελών στο πλαίσιο της ομαδικής συμβουλευτικής.

Επισπροσθέτως, σημαντική είναι η εμπιστευτικότητα μέσα στην ομαδική συμβουλευτική κάτι που ξεκινάει από την αρχή των συναντήσεων και περιλαμβάνει την συμφωνία όλων των μελών ως προς την εχεμύθειά τους για όσα τα μέλη καταθέτουν στις ομαδικές συναντήσεις για τις εμπειρίες, τη ζωή, τα συναισθήματα, τις ανάγκες και τις σκέψεις τους.

Κλείνοντας, ένας σύμβουλος που έχει κατακτήσει τις δεξιότητες που αναφέρθηκαν παραπάνω είναι σε θέση να δημιουργήσει ένα κλίμα θετικό μέσα στο πλαίσιο της ομαδικής συμβουλευτικής, να βοηθήσει τα μέλη να αισθανθούν ασφάλεια και εμπιστοσύνη ώστε να μοιραστούν τις εμπειρίες τους, να λάβουν στήριξη, να αποβάλλουν το αίσθημα μοναξιάς, να ενισχύσουν το αίσθημα του ανήκειν και να μπορέσουν μέσα από την όλη διαδικασία να ενισχύσουν τις ψυχικές τους δυνάμεις και να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής τους.

«Αν θες να πας γρήγορα, πήγαινε μόνος σου. Αν θες να πας μακριά, πήγαινε με άλλους» – Αφρικανική παροιμία 

Αποκτήστε το βιβλίο Εξομολογήσεις ενός ψυχοθεραπευτή, από το βιβλιοπωλείο ψυχολογίας του Psychology.gr

Βιβλιογραφία

1. Gladding. G.T. (2003) Group Work: A Counselling Speciality (4th ed.). New Jersey: Prentice Hall.
2. Μαλικιώση-Λοίζου, Μ. (2001). Η συμβουλευτική ψυχολογία στην εκπαίδευση : από τη θεωρία στην πράξη - Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.