Ψυχογενής ανορεξία: η άνευ όρων αναζήτηση της κομψότητας και μια αυστηρή προσπάθεια διατήρησης έλεγχου όσων αφορά τα τρόφιμα που καταναλώνονται.
Τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα αυτής της διατaραχής πρόσληψης τροφής είναι:

Η ομάδα του εξειδικευμένου βιβλιοπωλείου ψυχολογίας Psychology.gr έχει συγκεντρώσει και σας παρουσίαζει βιβλία που θα σας βοηθήσουν να βρείτε την ισορροπία σας σε σχέση με το φαγητό κατανοώντας καλύτερα τις ανάγκες σας. 

Μέχρι τώρα γνωρίζαμε αρκετά για τον αλκοολισμό και τώρα αρχίζουμε να μαθαίνουμε περισσότερα για τις διατροφικές διαταραχές. Τι γίνεται όμως όταν αυτά τα δυο θέλουν να εμφανιστούν μαζί; Παρόλο που βιβλιογραφικά το θέμα ήταν σχετικά γνωστό άρχισε να παίρνει άλλη διάσταση από το καλοκαίρι ιδίως στον ξένο ηλεκτρονικό τύπο.

Αυτό το άρθρο αφηγείται την αληθινή ιστορία μιας ειδικού ψυχικής υγείας!

Πέρυσι μετά από την έντονη παρότρυνση του διαιτολόγου κύριου Ευάγγελου Ζουμπανέα παρακολούθησα την εκπαίδευση Master Ptactitioner on Eating Disorders του Κέντρου Εκπαίδευσης & Αντιμετώπισης Διατροφικών Διαταραχών, με θέμα τις Διατροφικές Διαταραχές (ΔΔ) και την θεραπεία αυτών (ο κύριος Ζουμπανέας επέμενε, και φυσικά είχε δίκιο, ότι χρειαζόμουν να γνωρίζω εις βάθος το τι ακριβώς είναι οι ΔΔ, και ότι θα με βοηθούσε και εμένα προσωπικά καθώς έπασχα από υπερφαγία).

Το σίγουρο είναι πως όλοι μας τρώμε είτε γιατί μας είναι απαραίτητο είτε γιατί το απολαμβάνουμε. Κάποια παιδιά τρώνε περισσότερο, άλλα τρώνε λιγότερο, ορισμένα παίρνουν βάρος εύκολα ενώ άλλα όχι. Και κάποια παιδιά φτάνουν σε τέτοιο σημείο που βλάπτουν τον εαυτό τους τρώγοντας πολύ λίγο. Πότε όμως το παιδί ξεπερνάει τα όρια και τρώγοντας πολύ λίγο καταλήγει στο να μην τρώει καθόλου;

Οι διατροφικές διαταραχές αποτελούν ακραίους τρόπους να διαχειριστεί κάποιος την διατροφική του συμπεριφορά. Η τήρηση μιας άκαμπτης και ακραίας δίαιτας, η κατανάλωση υπερβολικής ποσότητας τροφής χωρίς έλεγχο, η πρόκληση εμετού μετά από την κατανάλωση τροφής ή η εμμονική τάση για μέτρηση θερμίδων, είναι μερικές από αυτές τις ακραίες συμπεριφορές.

Από την εμπειρία σας, τι ανακαλύψατε ότι κάνει τους ανθρώπους να επιβάλλουν στον εαυτό τους νηστεία μέχρι εξάντλησης?
Στην ψυχογενή ανορεξία, το άτομο παρουσιάζει μια διαστρεβλωμένη αντίληψη της εικόνας του σώματος του. Φοβάται ότι θα γίνει παχύσαρκο και δεν μπορεί να αναγνωρίσει σωματικές αισθήσεις συμπεριλαμβανομένου του αισθήματος της πείνας. Έτσι, βλέπει διάφορα μέρη του σώματος του ως παχιά, ακόμη κι όταν το βάρος του είναι εντελώς φυσιολογικό. Το αποτέλεσμα να καταφεύγει σε εξαντλητικές δίαιτες.

Η πλειοψηφία των ανθρώπων εμφανίζουν περιστασιακά κάποιου τύπου διαταραχή στην πρόσληψη τροφής, γι’ αυτό θα πρέπει να υπάρχει διάκριση μεταξύ μιας τέτοιας παροδικής κατάστασης και των πιο μόνιμων προβλημάτων, που έχουν επιβαρυντικές επιδράσεις στην υγεία.

Η νευρική ανορεξία αποτελεί μία από τις πιο συνηθισμένες και επικίνδυνες διαταραχές στην πρόσληψη τροφής. Εμφανίζεται περισσότερες στις γυναίκες, διότι η κοινωνική πίεση να είναι όμορφες εξωτερικά είναι μεγαλύτερη και χαρακτηρίζεται από την καθολική, αρνητική στάση του ατόμου στη λήψη τροφής σε βαθμό που μπορεί η στέρηση αυτή να οδηγήσει ακόμα και στο θάνατο.

Οι διατροφικές διαταραχές συνιστούν ψυχιατρικές καταστάσεις στις οποίες η φυσιολογική λειτουργία της θρέψης παύει να εξυπηρετεί τον αρχικό σκοπό προσαρμογής της, την επιβίωση, και μετασχηματίζεται σε μια συνθήκη δυσπροσαρμοστικών πρακτικών διατροφής που δεν ανταποκρίνονται πλέον στις ανάγκες της επιβίωσης αλλά αντιθέτως μάλιστα την θέτουν σε κίνδυνο.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η ψυχαναλυτική εξήγηση του φαινομένου των διατροφικών διαταραχών στην εφηβεία, η οποία τις προσεγγίζει ως μια προσπάθεια του έφηβου να διαχειριστεί συγκρούσεις που προβάλλει η συγκεκριμένη αναπτυξιακή φάση, παλινδρομώντας σε ένα προηγούμενο αναπτυξιακό στάδιο.

Μια σημαντική μερίδα ερευνών έχει καταδείξει μια σειρά από παράγοντες επικινδυνότητας για τις διατροφικές διαταραχές σε εφήβους, δηλαδή συγκεκριμένα γενετικά και περιβαλλοντικά ίχνη που φαίνεται να συνιστούν μια απαραίτητη, σίγουρα όμως όχι επαρκή, συνθήκη για την γέννηση των διατροφικών διαταραχών.

Ως Διαταραχές πρόσληψης τροφής ή πιο απλά Διατροφικές διαταραχές ορίζονται οι διαταραχές εκείνες που σχετίζονται με την τροφή και την πρόσληψή της από το άτομο.

Πρόσφατα διάβασα το πολύ ενδιαφέρον άρθρο του Ηarriger και άλλων, 2019, με τον τίτλο “You can buy a child a curvy Barbie doll, but you can’t make her to like it” που διερευνούσε τις στάσεις σχετικά με το σχήμα και το σωματότυπο σε ένα δείγμα κοριτσιών. Στην έρευνα που διεξαγάγανε, 84 κορίτσια ηλικίας 3-10 ετών κλήθηκαν να δώσουν θετικά ή αρνητικά χαρακτηριστικά στις κούκλες Fashionista Barbie της εταιρίας Mattel.

Το δεύτερο μισό του 19^ου αιώνα, οι κλινικές αναφορές στην ψυχογενή ανορεξία την προσεγγίζουν ως νόσο ψυχικής αιτίας. Ο Sir William Gull, το 1873 εκθέτει 3 περιπτώσεις εισάγοντας τον όρο “anorexia nervosa” , ενώ την ίδια χρονιά ο Ernest Charles Lasegue, ανακοινώνει τα πορίσματά του για τη διαγνωστική οντότητα που ονομάζει “anorexie husterique”, επισημαίνοντας τα ψυχολογικά συμπτώματα των ασθενών και το ρόλο που παίζει η εμπλοκή της οικογένειας στη διαμόρφωση και διάγνωση της διαταραχής.

Ήταν μία φορά ένα μικρό παιδί… ένα παιδί με μεγάλα μάτια γεμάτα αθωότητα και σιγουριά. Ένα παιδί που του άρεσε να παίζει και να γελάει, που μπορούσε να κλαίει και να παρηγοριέται. Ένα παιδί που μπορούσε να κάνει αστείες γκριμάτσες και να χαίρεται με το παραμικρό. 

Ποια άτομα είναι περισσότερο επιρρεπή να εμφανίσουν Νευρική Ανορεξία;
Ενώ η ονομασία  «νευρική ανορεξία» παραπέμπει  σε έλλειψη ή μείωση της όρεξης σύμφωνα με την κυριολεκτική σημασία του όρου, στην πραγματικότητα είναι η άρνηση του ατόμου να τραφεί με τις απαραίτητες ημερήσιες θερμίδες από φόβο μήπως παχύνει.

Η νευρική ανορεξία (anorexia nervosa), είναι μια διαταραχή που εμφανίστηκε σχετικά πρόσφατα στις  δυτικές κοινωνίες και τείνει να εμφανίζεται σε άτομα νεαρής ηλικίας (από έφηβες μέχρι εικοσιπέντε ετών).  Αρχικά τα νεαρά αυτά άτομα συνήθως υποβάλλουν τον εαυτό τους σε εξαντλητικές δίαιτες, οι οποίες καταλήγουν συχνά σε υποσιτισμό του οργανισμού, σε σημείο να κινδυνεύουν με θάνατο.

Γιατί δεν ικανοποιούμαι με τίποτα και θέλω συνεχώς κάτι παραπάνω; Γιατί δεν μου αρκεί το μέτριο και κοπιάζω μονίμως για το τέλειο;' είναι κάποια από τα ερωτήματα που συχνά βασανίζουν έναν τελειομανή.

Τι είναι όμως η τελειομανία ή αλλιώς perfectionism και ποιες ακριβώς είναι οι ρίζες της; Πώς δημιουργείται, πώς γίνεται στοιχείο της προσωπικότητάς μας και πώς διαιωνίζεται.

Η ψυχογενής ή νευρογενής ανορεξία είναι ένα σύνδρομο στο οποίο το άτομο με τη θέλησή του περιορίζει την πρόσληψη τροφής καθώς φοβάται έντονα μήπως γίνει παχύσαρκο. Τα βασικά χαρακτηριστικά είναι η άρνησή του να διατηρήσει ένα ελάχιστο φυσιολογικό βάρος, ο έντονος φόβος του μήπως παχύνει, η σημαντική απώλεια βάρους και η αμηνόρροια στις γυναίκες.

Σε «δύσκολες» περιόδους κατά τις οποίες το άτομο δέχεται την παρατεταμένη επίδραση στρεσογόνων παραγόντων, παρατηρείται διαταραχή της ομοιόστασης του οργανισμού στην προσπάθειά του να αντιμετωπίσει τα στρεσογόνα ερεθίσματα που συνίσταται σε αλλαγή στην ψυχοφυσιολογία του οργανισμού.

Οι περισσότεροι άνθρωποι κάποια στιγμή στη ζωή τους είτε «έκαναν δίαιτα» είτε προσπάθησαν να αλλάξουν το σχήμα του σώματός τους. Πολλοί τα κατάφεραν, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα, παρόλο που το βάρος συχνά σημειώνει μια σταδιακή αύξηση καθώς το άτομο μεγαλώνει σε ηλικία.

Η συνειδητοποίηση και μόνο ότι κάποιος αγαπημένος/η σας πάσχει από κάποια ψυχολογική διαταραχή, φέρνει άγχος και φόβο και αυτό είναι κάτι φυσιολογικό. Οι διατροφικές διαταραχές ανήκουν στις ψυχολογικές διαταραχές και αντίθετα με αυτό που νομίζουν οι περισσότεροι, δεν έχουν να κάνουν τόσο με το φαγητό και το βάρος, αλλά με τον τρόπο που κάποιος αντιμετωπίζει τις συναισθηματικές δυσκολίες στην ζωή του και το πώς χειρίζεται στρεσογόνες καταστάσεις.

Η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία έχει αποδειχθεί ερευνητικά ότι αποτελεί αποτελεσματικό μοντέλο θεραπείας για την ψυχογενή ανορεξία, την ψυχογενή βουλιμία και τη διαταραχή υπερφαγίας.

Οι διατροφικές διαταραχές, συμπεριλαμβανομένων της νευρικής ανορεξίας, της νευρογενούς βουλιμίας και της αδηφαγικής διαταραχής, είναι σοβαρές, συχνά απειλητικές για τη ζωή ψυχικές ασθένειες που σχετίζονται με υψηλό στρες, χρόνια προβλήματα υγείας και συχνά το θάνατο.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας χαρακτηρίζει την παχυσαρκία ως την νέα παγκόσμια επιδημία του 21ου αιώνα. Στις ΗΠΑ 10.000.000 γυναίκες και 1.000.000 άντρες δίνουν μάχη ζωής και θανάτου με κάποια διαταραχή πρόσληψης τροφής όπως η βουλιμία ή η ανορεξία.

Ποιος ήταν ο κυριότερος λόγος που σε οδήγησε στην ανορεξία και στην ανάγκη να εκδικηθείς τον εαυτό σου τότε;

Μεγάλωσα μέσα σε έντονο stress και πολλές φασαρίες και όταν αποφάσισαν οι γονείς μου να χωρίσουν, με εγκατέλειψαν ψυχικά αλλά και πρακτικά. Την μοναξιά αυτή σε εκείνη την ηλικία δεν την άντεξα...Νόμιζα πως έφταιγα για ότι συνέβαινε στην οικογένεια μου και έστρεψα μίσος στον εαυτό μου. Δεν μπόρεσα να διαχείριστώ την απόρριψή τους...

Πόσο καιρό κράτησε και πόσα κιλά είχες φτάσει;

Τα άγρια χρόνια, που ήμουν βαθιά μέσα στην ανορεξία, ήταν 7 και έφτασα να ζυγίζω μόλις 32 κιλά... Δεν θυμάμαι να σας πω πότε ακριβώς ξέφυγα γιατί έγινε πολύ σταδιακά. Κάπου μετά τα 25 μου πρέπει να ήταν...

Σώμα, κορμί, βάρος, καλούπι · παχύσαρκος, χοντρός, αδύνατος, κοκαλιάρης. Τόσες λέξεις περιγράφουν και προσπαθούν να κατηγοριοποιήσουν τον τύπο του σώματος προσθέτοντας «ετικέτες» σα να πρόκειται για προϊόν προς πώληση. Μήπως τελικά όσο κυνικά κι αν ακούγεται, το σώμα μας αποτελεί μια ιδέα άκρως αξιοποιήσιμη και κερδοφόρα για το χώρο του καταναλωτισμού και του μάρκετινγκ;

Η τροφή είναι το καύσιμο που χρειάζεται ο οργανισμός μας για να λειτουργήσει. Παράλληλα, όμως, για τους περισσότερους ανθρώπους το φαγητό αποτελεί και μια σημαντική απόλαυση. Είναι ένας τρόπος να φροντίσουμε τους αγαπημένους μας, μια μορφή επικοινωνίας όταν καθόμαστε όλοι μαζί στο ίδιο τραπέζι, αλλά και αναπόσπαστο στοιχείο της φιλοξενίας.

Μια από τις συνηθέστερες και πιο έντονες ανησυχίες των γονέων είναι η σωματική ανάπτυξη και υγεία των παιδιών τους, την οποία παρατηρούν και εξετάζουν ανάλογα με τη ποσότητα και ποιότητα του φαγητού που αυτά τρώνε. Συνήθως, όμως αυτό μπορεί να γίνει μια καλοβαλμένη παγίδα την οποία οι ίδιοι οι γονείς θέτουν στον εαυτό τους.

Στο σεμινάριο περιγράφονται αναλυτικά και εξηγούνται: η σεξουαλική σημασία των συμπτωμάτων, τα στάδια της ψυχοσεξουαλικής ανάπτυξης αλλά και ο δομικά «διαστροφικός» χαρακτήρας της σεξουαλικής ζωής.

Η πρόσληψη τροφής αποτελεί μία πολύ σημαντική διαδικασία για τον άνθρωπο από τη γέννησή του. Αυτό συμβαίνει, αφενός επειδή είναι απαραίτητη για την επιβίωσή του, αφετέρου γιατί μέσω αυτής επιτυγχάνεται η ψυχική σύνδεση του βρέφους με τη μητέρα, δημιουργώντας ψυχικές αναπαραστάσεις για τη μετ'έπειτα εξέλιψη του ατόμου.

Επιδημιολογία
Στο σύνδρομο της Ψυχογενούς Ανορεξίας (1), το άτομο με τη βούλησή του περιορίζει σημαντικά την πρόσληψη τροφής και επιβάλλει στον εαυτό του ακραία μορφή ασιτίας η οποία μπορεί να οδηγήσει στον θάνατο.