Φυσικές καταστροφές και μετατραυματικό στρες

Οι ολέθριες πυρκαγιές που σημειώθηκαν στην περιοχή της Αττικής, δυστυχώς, προκάλεσαν τον θάνατο πολλών συνανθρώπων μας όπως και πολυάριθμες απώλειες σε περιουσίες ολόκληρων κοινοτήτων. Καθίσταται επομένως αναγκαίο να παρασχεθούν πέρα από τις πρώτες βοήθειες και η ανάλογη κοινωνική και ψυχολογική τους υποστήριξη. 

Το άρθρο αυτό γράφτηκε προκειμένου να γίνουν κάποιες αναφορές για τη διαταραχή του μετατραυματικού στρες, που μπορεί να προκληθεί άμεσα, λόγω του συγκεκριμένου συμβάντος, αλλά και για να θα δοθούν κάποιες συμβουλές για τους γονείς και τα παιδιά, που είναι άκρως απαραίτητες για όλους μετά από ένα τέτοιο γεγονός.

Τι είναι το Μετατραυματικό Στρες

Η διαταραχή του μετατραυματικού στρες σχετίζεται με αντιδράσεις που ακολουθούν μετά από τραυματικά γεγονότα όπως τροχαία δυστυχήματα, βιασμούς και φυσικές καταστροφές.

Αρχικά, βασικό χαρακτηριστικό της διαταραχής, που συνήθως συνοδεύεται από τα κλασικά-γενικευμένα συμπτώματα άγχους, είναι οι επαναλαμβανόμενες, συνεχείς και συναισθηματικά έντονα φορτισμένες αναμνήσεις ή όνειρα του συγκεκριμένου γεγονότος. Σε κάποιες περιπτώσεις είναι δυνατόν να ενυπάρχουν και μεγάλες συναισθηματικές μεταβολές με αυξημένες εντάσεις, όπως ευερεθιστότητα στον τρόμο και έντονη τάση για κλάμα.

Επιπλέον, οι μετατραυματικές αντιδράσεις είναι δυνατόν να επιφέρουν συναισθηματικό κώλυμα-μούδιασμα. Το άτομο στην προκειμένη περίπτωση διακατέχεται από περιορισμένες συναισθηματικές και ψυχικές αντιδράσεις ή ακόμη μπορεί ο συναισθηματικός του κόσμος να είναι τελείως απονεκρωμένος και αμβλυμμένος.

Το μετατραυματικό στρες έχει αποδειχθεί πως αποτελεί ένα συνονθύλευμα ποικίλων τραυματικών και άσχημων γεγονότων. Ο οργανισμός ως φυσική συνέχεια έχει την ανάγκη να ανασυνταχθεί και να αναδιαρθρωθεί, προκείμενου να επανέλθει στους φυσιολογικούς του ρυθμούς. Η διαδικασία αυτή για να ολοκληρωθεί επιτυχώς απαιτεί βάσει του εκάστοτε οργανισμού μερικούς μήνες ή ακόμη και χρόνο.

Πώς μπορεί το μετατραυματικό στρες να εμμείνει στον χρόνο

Μετά από κάποιο τραυματικό γεγονός συνήθως οι αντιδράσεις λόγω των ψυχολογικών πιέσεων οπισθοχωρούν χωρίς ψυχολογικές και πρακτικές παρεμβάσεις. Ωστόσο όμως υπάρχουν και φορές που οι αντιδράσεις αυτές όχι απλά δεν υποκύπτουν, αλλά εξελίσσονται σε ένα ψυχοφθόρο, μακροχρόνιο πρόβλημα.

Το μετατραυματικό στρες μπορεί να διατηρηθεί αν το άτομο αποφεύγει επανειλημμένα την ανθρώπινη επαφή, τα μέρη και οτιδήποτε άλλο μπορεί να συσχετιστεί με τις αναμνήσεις του τραυματικού συμβάντος, με απώτερο σκοπό να μην αναζωπυρωθεί.

Οι τάσεις αποφυγής που έχει το άτομο μπορούν να εκδηλωθούν είτε σε επίπεδο συμπεριφοράς (επιθετικότητα ή απομόνωση), είτε σε νοητικό επίπεδο χωρίς να γίνεται άμεσα αντιληπτό από τον περίγυρο του. Παρόλα αυτά και τα δύο ενδεχόμενα συμβάλλουν και διαιωνίζουν την διατήρηση των συμπτωμάτων και των αντιδράσεων της συγκεκριμένης διαταραχής.

Είναι αξιόλογο να επισημανθεί σε αυτό το σημείο πως η άμεση αντιμετώπιση των αναμνήσεων ενός τραυματικού γεγονότος συνήθως αποτελεί την αιτία εκδήλωσης έντονης δυσφορίας στον άνθρωπο, ωστόσο, έχει αποδειχθεί επιστημονικά και πρακτικά πως τελικά ίσως είναι ο πιο ουσιαστικός και αποτελεσματικός τρόπος εξουδετέρωσης της διαταραχής.

Συμβουλές για γονείς και παιδιά μετά το συμβάν στην Περιοχή της Αττικής

Δυστυχώς, τα παιδιά συνειδητά και ασυνείδητα είναι ψυχικά «απροστάτευτα» εξαιτίας των πολυάριθμων εικόνων-ειδήσεων που σχετίζονται με τις καταστροφικές συνέπειες των πυρκαγιών στην περιοχή της Αθήνας και που μεταδίδονται διαρκώς τόσο από τα Μ.Μ.Ε όσο και από το διαδίκτυο. Το γεγονός αυτό καθιστά τα παιδιά άκρως ευάλωτα και μπορεί να τους προκαλέσει άμεσα φόβο, γενικευμένα συμπτώματα άγχους και κατ’ επέκταση μετατραυματικό στρες, αφού δεν διαθέτουν, λόγω του νεαρού της ηλικίας τους, το απαραίτητο συναισθηματικό και γνωστικό φορτίο για να αντιληφθούν και να επεξεργαστούν αυτόν τον καταιγισμό πληροφοριών.

Επομένως, καλό είναι οι γονείς:

• Να απομακρύνουν και να περιορίσουν την έκθεση των παιδιών τους από τις διηγήσεις, τις εικόνες, τις ειδήσεις και τα βίντεο που κυκλοφορούν ανεξέλεγκτα μέσω της τεχνολογίας, της τηλεόρασης και του ραδιοφώνου.

• Να αποτρέπουν την συμμετοχή ή την παρουσία των παιδιών κατά την διάρκεια συζητήσεων για το εν λόγω θέμα.

• Να διατηρούν μια συνεχή επικοινωνία μαζί τους προκειμένου να γνωρίζουν πως αντιλαμβάνονται τα συγκεκριμένα γεγονότα, τι τους προξενεί φόβο ή ανησυχία, δίνοντας οι ίδιοι τις κατάλληλες απαντήσεις για το θέμα αυτό.

• Να προωθούν κατά βάση τις θετικές προσπάθειες που γίνονται στις περιοχές αυτές από όλους τους πολίτες ανά την χώρα για να εξασφαλιστεί η ασφάλεια και η προστασία των πληγέντων.

• Να αποφεύγουν τις αναλυτικές και σκληρές περιγραφές, χωρίς έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις φόβου ή αγωνίας από μεριάς τους, γιατί αυτό μεταδίδεται άμεσα στα παιδιά, κλονίζοντας την ψυχική τους ισορροπία.

• Να επιδιώκουν την συνέχιση της καθημερινής τους ρουτίνας, γεγονός που θα βοηθήσει και θα ενισχύσει τα αισθήματα αισιοδοξίας και ασφάλειας όλων των μελών της οικογένειας.

Βιβλιογραφικές Αναφορές:

1. Βαρβογλή, Λ. (2006). Η Νευροψυχολογία του στρες στην καθημερινή ζωή. Εκδόσεις: Καστανιώτης.

2. Kennerley, H. (2014). Ξεπεράστε το Άγχος. Πάρτε στα χέρια σας τον έλεγχο της ζωής σας. Αθήνα: Εκδόσεις Πεδίο.

3. Ράλλη, Ε., & Τσελεπή, Ν. (2018). Για την Μέριμνα. Συμβουλευτικό Κέντρο Στήριξης στο Πένθος. Αθήνα & Θεσσαλονίκη.