Άμβλωση: «έγκλημα και τιμωρία»

Το δικαίωμα στην άμβλωση αποτελεί ένα ακανθώδες ζήτημα, που προσεγγίζεται ποικιλοτρόπως από χώρα σε χώρα. Ενώ στην Πολωνία χιλιάδες μαυροφορεμένες γυναίκες διαδήλωσαν εναντίον της ολικής απαγόρευσης της άμβλωσης, στην Ελλάδα αποτελεί εδώ και χρόνια αναγνωρισμένο δικαίωμα.

Κοινός τόπος αποτελεί η δυσκολία αυτής της διαδικασίας που έγκειται στη φυσικοποιημένη ταύτιση της γυναίκας με το μητρικό της ρόλο και στις επιπτώσεις που επιφέρει η άρνηση ενός τέτοιου επιβεβλημένου ρόλου. Διαβαθμίσεις στην ένταση του βιώματος έχουν να κάνουν με τους λόγους που οδήγησαν σε μια τέτοια απόφαση.

Αν η διακοπή κύησης είναι αναγκαστική, πχ για ιατρικούς λόγους, η επιθυμία της γυναίκας να γίνει μητέρα συγκρούεται με την επιτακτικότητα της απόφασης.

Τα καταθλιπτικά συναισθήματα μετά τη διακοπή της κύησης είναι έντονα και μεγαλύτερα σε διάρκεια, συγκριτικά με μια γυναίκα που για τους δικούς της λόγους αποφασίζει να προβεί σε αυτή τη διαδικασία. Στην περίπτωση που μια γυναίκα επιλέγει να προχωρήσει σε άμβλωση, πχ λόγω του νεαρού της ηλικίας της, της απουσίας στήριξης στην ανατροφή του παιδιού, της μη ετοιμότητάς της να το μεγαλώσει κτλ,  είναι πιθανότερο το ψυχολογικό κόστος να είναι μικρότερο σε διάρκεια και ένταση, με κυρίαρχο συναίσθημα αυτό της ανακούφισης.

Στην περίπτωση της επανειλημμένης διακοπής κύησης, η γυναίκα ενδέχεται να βιώσει ακόμα πιο ενοχικά την επιλογή της, καθώς διακατέχεται από ένα έντονο αίσθημα απώλειας ελέγχου του σώματος και των πράξεων της.

Ο τρόπος που κάθε γυναίκα βιώνει τη διαδικασία της άμβλωσης είναι διαφορετικός, ανάλογος με την ιστορία της, το οικογενειακό της περιβάλλον, την εξέλιξή της και σίγουρα δεν μπορούμε να κατηγοριοποιήσουμε συναισθήματα και ανθρώπους. Μπορούμε όμως να παραθέσουμε συναισθήματα και σκέψεις που είναι πιθανό να εμφανιστούν σε μια τέτοια παρεμβατική και δυσάρεστη διαδικασία.

Ενοχές και τύψεις. Οι κοινωνικές επιταγές για την τεκνοποίηση

Οι ενοχές και οι τύψεις διακατέχουν συνήθως τη γυναίκα. Δυσκολεύεται να συνειδητοποιήσει πως οι επιλογές που σχετίζονται με το σώμα της είναι αποκλειστικά δικό της θέμα και πως δεν μπορεί να επιβάλονται εκ των άνωθεν. Κατακλίζεται από τις κοινωνικές επιταγές που ορίζουν σαν μονόδρομο τη δημιουργία οικογένειας και την τεκνοποίηση. Η επιλογή να ακολουθήσει το δρόμο που η ίδια επιθυμεί κατακρίνεται και εμποτίζεται με ντροπιαστικές αποχρώσεις.

Μια γυναίκα που συνειδητά επιλέγει να μην αποκτήσει παιδί χαρακτηρίζεται ανήθικη, απρόσεχτη, εγωίστρια, ανεύθυνη κτλ. Η διαδικασία της άμβλωσης μετατρέπεται με αυτό τον τρόπο σε μια ακόμη πιο επώδυνη διαδικασία. Η γυναίκα δεν έχει μόνο να διαχειριστεί την αντικειμενική δυσκολία της κατάστασης, αλλά κυρίως να πατάξει τους δαίμονες μιας κοινωνίας που εναντιώνεται στην αυτοδιάθεση του γυναικείου σώματος.   

Η γυναίκα νιώθει πως δεν έχει επιτελέσει το ρόλο της και ότι έχει χάσει τον έλεγχο της ζωής της. Επιφορτίζεται με το αίσθημα ντροπής και χαμηλής αυτοεκτίμησης.

Είναι πιθανό να κατηγορεί τον εαυτό της ότι δεν αξίζει τίποτα (ιδέες αναξιότητας), ότι διαπράττει μονίμως λάθη (ιδέες αυτομομφής) και ότι τιμωρείται για τα λάθη που έχει κάνει (ιδέες ενοχής).

Πένθος, συνοδά συμπτώματα

Η απώλεια ενός εν δυνάμει παιδιού σηματοδοτεί για πολλές γυναίκες μια περίοδο πένθους.

Συνοδά συμπτώματα είναι το αίσθημα μελαγχολίας, η απόσυρση, η τάση για κλάμα, η διαταραχή του ύπνου και της όρεξης, η έλλειψη σεξουαλικής επιθυμίας. Δεν έχει τα ψυχικά αποθέματα να φροντίσει τον εαυτό της και τους γύρω της και δυσκολεύεται να συμμετέχει στις επαγγελματικές και κοινωνικές της υποχρεώσεις.  

Το αίσθημα του θυμού

Στον αντίποδα του αισθήματος ενοχής και ντροπής τοποθετείται το αίσθημα του θυμού.

Προς τον εαυτό της, το σύντροφό της, τις γυναίκες με παιδιά, στη θέαση ενός βρέφους κτλ. Θυμό για το ότι έφερε τον εαυτό της σε αυτή τη θέση, για το ότι δεν υπήρξαν άνθρωποι να τη στηρίξουν, για τις γυναίκες που έχουν τα εχέγγυα να γίνουν μητέρες, για τους άντρες που στάθηκαν επάξια δίπλα στις γυναίκες τους.

Αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές

Οι αυτοκαταστροφικές πράξεις και οι καταχρήσεις αποτελούν έναν άλλο τρόπο προσπάθειας διαχείρισης της θλίψης και του έντονου άγχους που επιφέρει η διαδικασία της άμβλωσης. Το αίσθημα ενοχής είναι τόσο κατακλυσμιαίο, που η αυτοτιμωρία φαίνεται σαν η μόνη επιλογή προς την εξιλέωση.

Σε περιπτώσεις υψηλής έντασης καταθλιπτικών συμπτωμάτων ο αυτοτραυματισμός, ο αυτοκτονικός ιδεασμός ή/και η απόπειρα φαντάζουν σαν τη μόνη επιλογή επανάκτησης ελέγχου στη ζωή της.  

Το αίσθημα κενού, το ψυχολογικό μούδιασμα είναι ένα πιθανό βίωμα που υποδηλώνει τη δυσκολία αφομίωσης της κατάστασης και της μετέπειτα διαχείρισής της μέσω της συνειδητοποίησης.

Αρνητικά Συναισθήματα και μηχανισμοί άμυνας του Εγώ

Η γυναίκα μπορεί να μην αφήνει τον εαυτό της να βιώσει οποιοδήποτε αρνητικό συναίσθημα οχυρώνοντας τον εαυτό της με ένα προστατευτικό περίβλημα που δεν αφήνει να το διαπεράσει κανένα αρνητικό συναίσθημα ή/και σκέψη προερχόμενη από την ίδια ή από άλλους (μηχανισμοί άμυνας).

Μπορεί να απωθεί το συμβάν από το συνειδητό επίπεδο σκέψης, επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον της σε άλλες δραστηριότητες.

Να εκλογικεύει τη διαδικασία και να μονώνει το συναίσθημά της  ή να υπερασπίζεται με ζήλο την απόφασή της, δίχως να αφήνει περιθώρια για αμφισβήτηση.

Μπορεί, επίσης, να επέλθει η επιθυμία για άμεση αντικατάσταση του εκλιπόντος παιδιού, χωρίς να επιτρέπει ουσιαστικά στον εαυτό της να πενθήσει την απώλεια.

Το δικαίωμα της επιλογής

Αυτό που χρειάζεται να υπογραμμμιστεί είναι πως κάθε γυναίκα οφείλει στον εαυτό της να σκέφτεται και να επιλέγει η ίδια το τί θα συμβεί στο σώμα της. Χρειάζεται να προσπαθεί να απαλλαγεί από επιταγές και προκαταλήψεις που θα της στοιχίσουν μια ζωή χωρίς ελευθερία και ευτυχία.

Έτσι, περιορίζει την πιθανότητα να βιώσει τα επώδυνα συναισθήματα της ντροπής και της ενοχής που χαρακτηρίζουν ως επί το πλείστον την εμπειρία της άμβλωσης, καθώς θα είναι μια συνειδητή, ξεκάθαρα δική της επιλογή.

Οφείλει, τέλος, στον εαυτό της να νιώσει σε όλη τους τη διάσταση και να μην «κουκουλώσει» τα εκλυόμενα από την άμβλωση συναισθήματα. Να νοηματοδοτήσει και να δώσει υπόσταση σε συναισθήματα που ούτως ή άλλως την καθορίζουν, είτε τα αναγνωρίζει είτε προσπαθεί να τα προσπεράσει.