Η θεραπευτική μέθοδος που ακολουθούμε βασίζεται στην υπαρξιστική προσέγγιση της Emmy Van Deaurzen και στα 12 βήματα των Ν.Α. Η εφαρμογή του προγράμματος γίνεται με προσωποκεντρικό τρόπο και οι θεραπευτικές σχέσεις βασίζονται στις παρακάτω απαραίτητες και ικανές συνθήκες:
Δύο άνθρωποι βρίσκονται σε επαφή. Η θεραπευτική σχέση είναι το θεμέλιο της αλλαγής και δεν μπορεί να υφίσταται αν δεν υπάρχει πραγματική ψυχολογική επαφή.
Το ένα από τα δύο πρόσωπα βρίσκεται σε ασυμβατότητα -ασυμφωνία και είναι ευάλωτο και αγχωμένο.
Κάθε άνθρωπος έχει μια εικόνα για τον εαυτό του, στην οποία εντάσσονται οι εμπειρίες του.
Τα άτομα που παρακολουθούν το θεραπευτικό πρόγραμμα έρχονται καθημερινά αντιμέτωπα με εμπειρίες που δυσκολεύονται να εντάξουν στην αυτοεικόνα τους. Αυτό μπορεί να χαρακτηρισθεί ως ασυμφωνία – ασυμβατότητα, προκαλώντας άγχος και ένταση που κάνει απολύτως απαραίτητη την καθημερινή επαφή με τον σύμβουλο και τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας, ώστε να αποκτήσουν τη γνώση αυτής της διαδικασίας και τον τρόπο ένταξης των εμπειριών τους.
Ο θεραπευτής βρίσκεται σε συμφωνία (αυθεντικότητα) σε αυτή τη σχέση. Αυθεντικότητα υπάρχει όταν οι εμπειρίες και τα συναισθήματα δεν απειλούν την αυτοεικόνα και δε συγκρούονται μαζί της. Σε μια θεραπευτική σχέση δηλαδή, ο θεραπευτής είναι σε αυθεντικότητα όταν συνειδητοποιεί ανά πάσα στιγμή πού βρίσκεται σε σχέση με αυτό που φέρνει ο θεραπευόμενος και το εκφράζει μόνο όταν δε διαταράσσει τη θεραπευτική σχέση ή ίσως μόνο αν την πάει ένα βήμα παρακάτω. Θα πρέπει να τονίσουμε ότι η αυθεντικότητα για το θεραπευτικό μας πρόγραμμα είναι ίσως η πιο σημαντική συνθήκη και προϋπόθεση για τη δημιουργία θεραπευτικής σχέσης.
Ο θεραπευτής αισθάνεται άνευ όρων αποδοχή και σεβασμό για τον θεραπευόμενο. Η άνευ όρων αποδοχή είναι αναγκαία για τη δημιουργία θεραπευτικής σχέσης και υφίσταται σε δύο επίπεδα: το πρώτο, που είναι και η βάση, και το οποίο είναι απαραίτητο να αποτελεί μέρος της φιλοσοφίας κάθε ανθρώπου και βασικό άξονα της ύπαρξής του, είναι ότι όλοι οι άνθρωποι αξίζουν, έχουν δυνατότητες, και επομένως μπορούν να δώσουν λύση στα προβλήματά τους. Το δεύτερο είναι η άνευ όρων αποδοχή σε οτιδήποτε φέρνει ο θεραπευόμενος ώστε να δημιουργηθεί θεραπευτική σχέση εμπιστοσύνης και ασφάλειας.
Ο θεραπευτής έχει «ενσυναισθητική» κατανόηση του εσωτερικού πλαισίου αναφοράς του θεραπευόμενου.
Τα δύο κύρια σημεία της προσωποκεντρικής ενσυναίσθησης είναι:
- Η ικανότητα του θεραπευτή να καταλαβαίνει και να αισθάνεται όπως ακριβώς ο θεραπευόμενος.
- H ικανότητα να μη χάνει ποτέ τον εαυτό του κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας.
- Ο θεραπευτής αντιλαμβάνεται, τουλάχιστον ως ένα σημείο, την άνευ όρων αποδοχή και την ενσυναίσθηση για τον θεραπευόμενο, αλλά και την ικανότητα να την επικοινωνεί.
- Εκτός από το είδος της σχέσης που δημιουργείται μεταξύ θεραπευτή και θεραπευόμενου, το πρόγραμμά μας δίνει μεγάλη σημασία στις διαπροσωπικές σχέσεις, οι οποίες έχουν μεγάλη θεραπευτική αξία, αφού τα άτομα που εντάσσονται στο πρόγραμμα προέρχονται από δυσλειτουργικές οικογένειες και ο βασικός λόγος που τους οδήγησε στην εξάρτηση ήταν το αδιέξοδο στις διαπροσωπικές τους σχέσεις. Ο θεραπευόμενος αποδέχεται και λειτουργεί σε ένα πλαίσιο ορίων που ορίζει ο ίδιος, σε συνεργασία με το θεραπευτή και την ομάδα.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα άτομα που είναι εθισμένα είναι πολύ δύσκολο να αποδεχθούν όρια στον εαυτό τους και στους άλλους ενώ, πολλές φορές, το σπάσιμο των ορίων και η μη τήρηση των κανόνων γίνεται αυτοσκοπός. Αυτό αντιμετωπίζεται με υπομονή και κατανόηση, πάντα επιμένοντας στην τήρησή τους και τονίζοντας τη θεραπευτική τους αξία.
Για το θεραπευτικό μας πρόγραμμα η τήρηση των ορίων πρέπει να γίνει τρόπος ζωής γι’ αυτό και γίνονται καθημερινοί έλεγχοι από τους συμβούλους, έτσι ώστε να βγαίνουν ασφαλή συμπεράσματα για την τήρηση τους αλλά και για τη γενικότερη εικόνα της καθημερινότητας των θεραπευομένων.
Ο θεραπευόμενος αναλαμβάνει την ευθύνη του εαυτού και της ζωής του, ώστε να αυτονομηθεί συναισθηματικά και πρακτικά.
Η μέθοδος που χρησιμοποιούμε έχει στόχο να τους βοηθήσει να κατανοήσουν την αξία και τη σημασία που έχουν για την ανάρρωσή τους, αλλά και τη ζωή τους, η προσωπική ευθύνη, η αυτονομία αλλά και η ελευθερία της επιλογής. Επίσης, να τους βοηθήσει να ξεκαθαρίσουν μέσα τους ότι βρίσκονται εδώ γιατί επέλεξαν να έρθουν, κάνουν θυσίες γι’ αυτό -οικονομικές κι όχι μόνο- και έχουν ευθύνη και υποχρέωση απέναντι στους εαυτούς τους να κάνουν το καλύτερο δυνατό σε αυτή την προσπάθεια.
Το βασικό πρόγραμμα του Κ.Ε.Σ.Ε.
1η Εβδομάδα:
Είναι το διάστημα προσαρμογής, όπου οι θεραπευόμενοι συνήθως περνούν κάποιο στερητικό σύνδρομο. Έρχονται σε μια πρώτη επαφή με τους κανόνες λειτουργίας, τη θεραπευτική μας φιλοσοφία και αρχίζουν να γνωρίζονται με τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας.
2η Εβδομάδα:
Στο διάστημα αυτό αρχίζουν να εξοικειώνονται με τη διαδικασία των mini groups, όπου μοιράζονται οτιδήποτε τους απασχολεί.
Αυτή η διαδικασία είναι πολύ σημαντική και βοηθά τους θεραπευόμενους να «μάθουν» να μιλούν για τα προβλήματά τους και να ζητούν βοήθεια.
Παράλληλα συμπληρώνουν ένα αναλυτικό κοινωνικό ιστορικό, που ο σύμβουλός τους το μελετά και το κουβεντιάζει μαζί τους σε βάθος.
Από αυτή τη διαδικασία προκύπτουν σημαντικές πληροφορίες για τον τρόπο που αντιλαμβάνονται οι ίδιοι τον εθισμό τους και πού τον αποδίδουν, στοιχεία – πληροφορίες πάνω στα οποία θα δουλέψουμε στοχευμένα.
3η-5η Εβδομάδα:
Οι θεραπευόμενοι ξεκινούν μία εργασία για τις συνέπειες που είχε στη ζωή κάποιου η χρήση ουσιών ή αλκοόλ, όπως επίσης και στη ζωή των κοντινών του ανθρώπων.
Κατά τη διάρκεια αυτής της εργασίας, ο σύμβουλος έχει καθημερινή επαφή με τον θεραπευόμενο και εξετάζουν μαζί τα παραδείγματα που έχει αναφέρει.
Στόχος είναι να κατανοήσει ότι αυτά που του συνέβησαν είναι συνέπειες της χρήσης, που δεν μπορεί να αποφύγει.
Αφού γίνει αυτή η κατανόηση, ο θεραπευόμενος ενθαρρύνεται με τη βοήθεια του συμβούλου και της ομάδας να κάνει μια συνειδητή και ξεκάθαρη επιλογή.
Να αποφασίσει εάν θέλει αυτές τις συνέπειες στη ζωή του.
Εάν ναι, δεν έχει λόγο να βρίσκεται εδώ, αν όχι θα πρέπει να προετοιμάζεται ψυχολογικά για τη διαδικασία αποχαιρετισμού της χρήσης.
6η-9η Εβδομάδα:
Οι θεραπευόμενοι ξεκινούν να γράφουν την ιστορία της ζωής τους (life story).
Όλο το διάστημα της συγγραφής είναι απαραίτητα τα mini groups σε καθημερινή βάση.
Κατά τη διάρκεια αυτής της εργασίας, ο σύμβουλος είναι σε συνεχή επαφή με τον θεραπευόμενο, κουβεντιάζοντας για την εργασία του και τα συναισθήματα που του προκαλεί, ενώ τα σημαντικότερα γεγονότα θα πρέπει να τα μοιράζεται με τα μέλη της ομάδας του.
Ολοκληρώνοντας την ιστορία της ζωής του, τη διαβάζει στην ομάδα και τα υπόλοιπα μέλη κρατούν σημειώσεις, καθώς την επόμενη μέρα έχουν έτοιμο ένα γράμμα για το μέλος αυτό.
Επίσης, ο ίδιος γράφει ένα γράμμα για τον εαυτό του.
Αφού ολοκληρωθούν τα γράμματα, διαβάζονται σε αυτόν που αφορούν, όπως και ο ίδιος διαβάζει το δικό του.
Ακολουθεί η ανάλυση των γραμμάτων με ειδική μεθοδολογία και αφού ολοκληρωθεί ο σύμβουλος συζητά με τον θεραπευόμενο τα αποτελέσματά της.
Στόχος αυτής της εργασίας είναι να εκθέσει ο θεραπευόμενος, ίσως για πρώτη φορά στη ζωή του, τα σημαντικότερα γι’ αυτόν γεγονότα, τον τρόπο που τα βίωσε και τα αντιλαμβάνεται, και να μιλήσει για τα συναισθήματα που του έχουν προκαλέσει.
Μέσα από τα feed-back και τις ταυτίσεις των υπόλοιπων μελών της ομάδας αρχίζει να έρχεται σε μια πρώτη επαφή με τις έννοιες «αποδοχή» και «συμφιλίωση».
10η-13η Εβδομάδα:
Ο θεραπευόμενος παίρνει την πρώτη του έξοδο.
Επιστρέφοντας πρέπει να γράψει μια εργασία με όλα τα συναισθήματα, θετικά και αρνητικά, από την πρώτη του επαφή με τους δικούς τους ανθρώπους και γενικά με τον κόσμο.
Την εργασία αυτή, αφού τη διαβάσει ο σύμβουλος, αποφασίζει αν θα την επεξεργαστεί ο ίδιος με τον θεραπευόμενο ή όλη την ομάδα μαζί.
Μετά από αυτή την εργασία, ο θεραπευόμενος μπαίνει σε μια πολύ κρίσιμη και σημαντική φάση, που είναι μια διαδικασία αποχαιρετισμού της χρήσης.
Στο διάστημα αυτό, προκύπτουν πολλά συναισθήματα – επιθυμίες για χρήση, εντάσεις καθώς αυτή η εργασία είναι στην ουσία ένας «αποχαιρετισμός της χρήσης».
Όσο καλύτερη είναι η κατανόηση και η δουλειά που θα κάνει ο θεραπευόμενος στο 1ο βήμα, τόσο πιο στερεή είναι η βάση πάνω στην οποία μπορεί να κτίσει την ανάρρωσή του.
14η-17η Εβδομάδα:
Στο ξεκίνημα της 14 ης εβδομάδας, ο θεραπευόμενος παίρνει τριήμερη άδεια.
Η προετοιμασία ξεκινά μια εβδομάδα πριν, όπου μοιράζεται με την ομάδα και τον σύμβουλό του τα συναισθήματα του για οτιδήποτε μπορεί να προκύψει κατά τη διάρκειά της.
Τρεις ημέρες πριν πρέπει να έχει ετοιμάσει συγκεκριμένα σχέδια: τι θα κάνει και με ποιον, ποιες ώρες, κλπ.
Αυτό γίνεται για να έχει κάποιες σταθερές, μια κατεύθυνση μέσα στην ημέρα του, να είναι σε θέση να παρατηρήσει τον εαυτό του σε σχέση με τη δέσμευσή του ως προς τα σχέδιά του και να έχει το θάρρος και την ειλικρίνεια να παραδεχτεί τις ανατροπές και τις τροποποιήσεις που θα συμβούν.
Αφού λοιπόν ετοιμάσει τα σχέδια του και τα τσεκάρει ο θεραπευτής γίνεται μια ομάδα, όπου εκφράζονται και οι απόψεις των μελών.
Με την επιστροφή του, ο σύμβουλός κουβεντιάζει μαζί του, τον ρωτά αν επέστρεψε «καθαρός» και μετά συναντά τα μέλη της ομάδας του.
Τις επόμενες μέρες ο θεραπευόμενος ετοιμάζει μια εργασία σχετικά με τα γεγονότα και συναισθήματα που βίωσε κατά την άδειά του.
Την εργασία αυτή την κουβεντιάζει με τον θεραπευτή του και την επεξεργάζεται με όλη την ομάδα.
Συνοψίζοντας, να τονίσουμε ότι ο βασικός στόχος της άδειας είναι να επιστρέψει ο θεραπευόμενος «καθαρός» και σκοπός να εξεταστεί και να δουλευτεί το επίπεδο ειλικρίνειάς του.
Μετά την ολοκλήρωση και αυτής της διαδικασίας, ο θεραπευόμενος είναι έτοιμος να προχωρήσει στο 2ο βήμα που έχει ως στόχο να αντιληφθεί ότι μετά απ’ όλη αυτή την πορεία πόνου, παραφροσύνης και αυτοκαταστροφής, το μόνο που έχει να κάνει για οτιδήποτε είναι να το βάζει στη διαδικασία, να βρίσκει την αλήθεια του και μετά να αποφασίζει.
Καλό θα είναι να τονίζεται ότι, στο τέλος, πάλι αυτός θα αποφασίσει, όχι η διαδικασία, η ομάδα, ο σύμβουλος.
Όλοι αυτοί απλά θα τον βοηθήσουν να έχει μια σφαιρική άποψη, να δει πλευρές που δε θέλει ή δεν μπορεί να δει, αλλά στο τέλος την απόφαση και την ευθύνη τήρησής της θα την πάρει αυτός και μόνο αυτός.
Ανοιχτό πρόγραμμα:
Το ανοιχτό πρόγραμμα ξεκινά, εφόσον ο θεραπευόμενος έχει ολοκληρώσει το ολοκληρώσει το κλειστό πρόγραμμα και μέσω αυτού:
- Έχει κερδίσει την πλήρη αποχή από οποιαδήποτε ουσία για 5 μήνες
- Έχει ανατρέψει την πεποίθηση ότι μπορεί να ελέγξει την χρήση (1ο βήμα)
- Έχει καταλάβει ότι μόνος του όχι μόνο δεν μπορεί να πετύχει στην προσπάθεια της ανάρρωσης του αλλά και ότι είναι απαραίτητη μια βοήθεια – διαδικασία.
- Έχει αρχίσει να αντιλαμβάνεται πόσο σημαντικές είναι οι ανθρώπινες σχέσεις στον «καινούργιο» αυτό τρόπο ζωής του.
Ξεκινώντας το ανοιχτό πρόγραμμα ο θεραπευόμενος αρχίζει να γράφει το τρίτο βήμα. Στόχος του βήματος αυτού είναι να αντιληφθεί ότι είναι πολύ σημαντικό να μπορεί να αξιολογεί τα «θέλω του» και να ακολουθεί τη ζωή. Να προσπαθεί, ώστε το κάθε «θέλω του» να μην γίνεται εμμονή, γιατί με αυτό τον τρόπο έρχεται σε σύγκρουση με όλους και με όλα και κατά συνέπεια με την ζωή αυτή καθ’ αυτή.
Μέσα από αυτή τη διαδικασία οι θεραπευόμενοι μαθαίνουν:
- Να αποφεύγουν να κάνουν το κάθε «θέλω» τους εμμονή (που είναι και ο ορισμός του εθισμού)
- Να αποκτούν υπομονή και ευελιξία
- Μαθαίνουν πως να επιμένουν μέχρι να πραγματοποιήσουν τους στόχους τους
- Μαθαίνουν να κάνουν τα όνειρα τους πραγματικότητα.
- Όλη η διαδικασία του τρίτου βήματος διαρκεί 8 εβδομάδες. Αμέσως μετά παίρνουν μια τελευταία εργασία και μπαίνουν στο τελευταίο κομμάτι του θεραπευτικού προγράμματος.
Η εργασία αυτή είναι μια εργασία αυτογνωσίας και προσωπικής ανάπτυξης. Μέσα από αυτή εξετάζουν σε ποιο σημείο βρίσκονται οι σχέσεις τους με τον εαυτό τους, το σώμα τους, το σύστημα αρχών και αξιών τους, με το οικογενειακό και κοινωνικό τους περιβάλλον, την εργασία και τέλος τα χρήματα.
Με αυτό τον τρόπο αποκτούν μια πιο ρεαλιστική εικόνα του εαυτού τους και των σχέσεων τους, αποδέχονται το που βρίσκονται οι ίδιοι και η ζωή τους ενώ θέτουν τους στόχους τους για το μέλλον.
Η τελευταία εργασία διαρκεί περίπου άλλες 8 εβδομάδες.
Με το πέρας της ολοκληρώνεται το ανοιχτό πρόγραμμα κατά την διάρκεια του οποίου έχουν επιτευχθεί πολλοί από τους στόχους των θεραπευόμενων με ποιο σημαντικό το ότι έχουν κατανοήσει συναισθηματικά την αξία της διαδικασίας αυτής καθ’ αυτής.
Αυτό επιτυγχάνεται βιωματικά, αφού επί 4 μήνες σε καθημερινή βάση βάζουν στην διαδικασία ότι πρόβλημα τους προκύπτει στην ζωή τους και μαθαίνουν να το αντιμετωπίζουν μέσω αυτής.
Γνωρίστε καλύτερα το Κέντρο Έρευνας Συμπεριφορών Εθισμού διαβάζοντας στην Πύλη μας τη Συνέντευξη με τον υπεύθυνο του Κέντρου Έρευνας Συμπεριφορών Εθισμού Απεξάρτηση, Κώστα Γκαρέλη
