Ντροπαλότητα ή θάρρος

Ακρόαση άρθρου......

Μολονότι πολλά άτομα χαρακτηρίζουν τον εαυτό τους ντροπαλό σε συγκεκριμένες καταστάσεις κάποια στιγμή στη ζωή τους, η ντροπαλότητα είναι ένα χαρακτηριστικό που παρουσιάζει μια σταθερότητα από τα πρώτα χρόνια του δημοτικού μέχρι την εφηβεία αλλά και μέχρι την ενήλικη ζωή.

Στα παιδιά συσχετίζεται με διάφορους δείκτες κακής προσαρμογής, όπως χαμηλή κοινωνική αλληλεπίδραση και χαμηλή αυτοεκτίμηση. Στην εφηβεία έχουμε προβλήματα εσωτερίκευσης όπως το κοινωνικό άγχος, μοναξιά, χαμηλή αυτοεκτίμηση και περιθωριοποίηση. Τα παιδιά που αισθάνονται έτσι αν και έχουν το κίνητρο να προσεγγίσουν τους άλλους η κοινωνική τους επιφυλακτικότητα τους κάνει να αποφεύγουν τις κοινωνικές καταστάσεις. Άρα από την μια τα συναισθήματα της έντασης που βιώνουν και από την άλλη οι σκέψεις ανησυχίας και φόβου αρνητικής αξιολόγησης, τους προδιαθέτει να αποφεύγουν τους άλλους και έτσι να διαιωνίζεται το πρόβλημα.

Βασικά χαρακτηριστικά ντροπαλών παιδιών

Τα βασικά χαρακτηριστικά των ντροπαλών παιδιών είναι τα εξής:

• Μιλούν λιγότερο από τους συμμαθητές τους και μπορεί να είναι και ιδιαίτερα σιωπηλά όταν είναι παρόντα άτομα που δεν γνωρίζουν ή του άλλου φύλου. Επίση,ς ο τόνος της φωνής τους μπορεί να είναι ιδιαίτερα χαμηλός

• Κοιτάζουν λιγότερο στα μάτια και κάνουν περισσότερη ώρα να μιλήσουν όταν βρίσκονται σε νέα κοινωνικά πλαίσια.

• Στα μικρότερα παιδιά εμφανίζεται με μια μορφή ανησυχίας και φόβου, ενώ στα μεγαλύτερα με αμηχανία όταν θεωρούν ότι βρίσκονται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος.

• Είναι λιγότερο ενεργά (κάθονται και παρατηρούν αντί να παίζουν ή να συμμετέχουν με ζωντάνια)

• Διεκδικούν λιγότερο (αφήνουν τα πράγματα όπως έλθουν και δεν εκφράζουν την γνώμη τους)

• Είναι λιγότερο ανεξάρτητα και δυσκολεύονται να πάρουν πρωτοβουλίες.

• ΔΥΣΤΥΧΩΣ ΔΕΝ ΔΙΑΛΕΞΑ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ ΜΟΥ
  3 Μήπως μεγάλωσες και εσύ με γονείς που ήταν απόμακροι; Δύστροποι; Εγωκεντρικοί; Απορριπτικοί; Ελεγκτικοί; Επικριτικοί; Μη-διαθέσιμοι;
  Ανακάλυψε τους τέσσερις τύπους τοξικών-ανώριμων γονέων

  Δεν έχουν ηγετικές ικανότητες.

• Είναι περισσότερο λυπημένα (χαμογελούν λιγότερο και δείχνουν λιγότερο ενθουσιασμό)

• Πειθαρχούν περισσότερο (ακολουθούν εντολές και δεν εμπλέκονται σε φασαρίες)

• Επιπλέον μπορεί να παρουσιάζουν προβλήματα και στην μη λεκτική επικοινωνία, με αποτέλεσμα τα άλλα παιδιά να τα θεωρούν λιγότερο προσιτά και κατ επέκταση λιγότερο επιθυμητούς κοινωνικούς συντρόφους άρα έχουν και λιγότερες φιλίες.

• Όταν έχουν την ευκαιρία να επιδείξουν τις ακαδημαϊκές τους ικανότητες, ενδέχεται να παρουσιάσουν περιορισμό στις επιδόσεις τους εξαιτίας του άγχους που τους προκαλεί η εξέταση ή το διαγώνισμα.

Αιτίες ντροπαλότητας παιδιού

Ποιοι είναι όμως οι λόγοι που ένα παιδί μπορεί να δείχνει ντροπαλότητα; Οι μελέτες με δίδυμους έδειξαν ότι υπάρχει ένα σημαντικό κληρονομικό συστατικό όσον αφορά την ντροπαλότητα. Ο Malouff (2002) αναφέρεται σε γονίδια που προδιαθέτουν την ντροπαλότητα. Η πλέον σαφής απάντηση δίνεται από την εργασία του Ζερόμ Κάγκαν, ενός εξελικτικού ψυχολόγου στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. Ο Κάγκαν υποστηρίζει ότι υπάρχουν 4 ειδών ψυχοσυνθέσεις –η ντροπαλή, η θαρρετή, η αισιόδοξη και η μελαγχολική. Η καθεμία από αυτές τις ιδιοσυγκρασίες οφείλεται σε διαφορετικά πρότυπα εγκεφαλικής δραστηριότητας.

Η εργασία του επικεντρωνόταν στην διάσταση που κυμαίνεται από το θάρρος στην δειλία. Έχοντας δει επί δεκαετίες χιλιάδες μητέρες με τα βρέφη τους ηλικίας 20 μηνών και στην συνέχεια μετά από 4 χρόνια όταν τα παιδιά αυτά πήγαν στο νηπιαγωγείο, παρατήρησε ότι κανένα από τα εκδηλωτικά παιδάκια δεν είχε γίνει ντροπαλό ενώ τα 2 τρίτα των ντροπαλών είχαν παραμείνει διστακτικά. Στην ερεύνα του κατέληξε ότι τα υπερευαίσθητα και φοβισμένα παιδάκια μεγαλώνοντας γίνονται ντροπαλοί και φοβισμένοι ενήλικοι. Περίπου το 12 με 20 τοις εκατό των παιδιών είναι εκ γενετής «συμπεριφορικά συνεσταλμένα».

Αποκτήστε το βιβλίο Το βιβλίο που θα ήθελες να είχαν διαβάσει οι γονείς σου από το εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο ψυχολογίας της Πύλης μας.
Κάθε γονιός θέλει δύο βασικά πράγματα: Να είναι το παιδί του ευτυχισμένο και να μην τα θαλασσώσει με την ανατροφή του. Πώς επιτυγχάνονται όμως αυτά;
Σε αυτό το καθηλωτικό, έξυπνο και με χιούμορ βιβλίο, η αναγνωρισμένη ψυχοθεραπεύτρια Philippa Perry εξηγεί πώς χτίζονται ισχυροί δεσμοί αγάπης με τα παιδιά μας και πώς αυτοί οι δεσμοί προάγουν την πνευματική και ψυχική υγεία τους τόσο στην παιδική όσο και στη μετέπειτα ζωή τους.

Βιολογική εξήγηση ντροπαλότητας

Φαίνεται ότι τα συνεσταλμένα παιδιά έρχονται στο κόσμο με ένα νευρωνικό κύκλωμα που τα κάνει να αντιδρούν πιο έντονα ακόμα και σε ήπιες μορφές άγχους. Αυτό το κύκλωμα έχει έδρα την αμυγδαλή και ο Καγκάν υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι που έχουν την τάση να φοβούνται γεννιούνται με μια νευροχημεία που προκαλεί εύκολη διέγερση αυτού του κυκλώματος με αποτέλεσμα να αποφεύγουν ότι δεν τους είναι οικείο.  Από την γέννηση τους, οι καρδιές τους χτυπούν δυνατότερα από των άλλων παιδιών, έχουν υψηλότερη αρτηριακή πίεση και μεγαλύτερη διαστολή της ίριδας των ματιών μέχρι και υψηλότερα επίπεδα νορεπινεφρίνης στα ούρα τους.  

Γονεϊκή φροντίδα και στάση

Αν λοιπόν θεωρήσουμε ότι είμαστε όλοι γεννημένοι με μια έμφυτη προδιάθεση πώς μπορούμε να ξεφύγουμε από αυτό; Έχει επισημανθεί ότι πολλαπλοί οικογενειακοί παράγοντες παίζουν καταλυτικό ρόλο. Οι ασυνεπείς γονικές πρακτικές, ο μη σταθερός δεσμός με την μητέρα, οι οικογενειακές συγκρούσεις, η επικριτική στάση των γονιών, οι μειωμένες κοινωνικές συναναστροφές και δραστηριότητες της οικογένειας και τέλος, αλλά πολύ βασικό, η αποδοχή από τους γονείς επηρεάζουν την τροπή που θα πάρει η εξέλιξη του παιδιού.

Για το δειλό παιδί αυτό που έχει σημασία στο ξεκίνημα του είναι το πώς του φέρονται οι γονείς του. Οι γονείς που από νωρίς μηχανεύονται σταδιακά ενθαρρυντικές εμπειρίες για αυτά τους προσφέρουν μια μόνιμη θεραπεία της δειλίας τους. Οι μητέρες που υιοθετούν την άποψη ότι πρέπει να προστατεύουν τα παιδιά τους από καθετί που τα αναστατώνει, δεν τα αφήνουν να προσαρμοστούν στις μικρές μάχες την ζωής. Η φιλοσοφία του μαθαίνω να προσαρμόζομαι μπορεί να βοηθήσει πολλά παιδιά να αντιμετωπίσουν τις φοβίες τους και την δειλία τους.

Διαβάστε στην Πύλη μας το άρθρο Πώς να ενιχύσουμε την αυτοεκτίμηση των παιδιών μας, από το Ψυχοθεραπευτικό κέντρο- Πολυχώρο Animus Corpus

Οριοθέτηση κι όχι υπερπροστατευτικότητα

Επιπλέον, οι μητέρες που θέτουν από νωρίς όρια και δίνουν άμεσες εντολές ελέγχοντας την ανυπακοή των παιδιών, τα βοηθάνε με αυτήν την σταθερότητα να ελέγχουν τον φόβο τους. Για παράδειγμα αν για κάθε περίσταση τα αφήνουν να μάθουν από τα παθήματα τους χωρίς να τα σηκώνουν και να τα νουθετούν τότε μαθαίνουν σταδιακά να ελέγχουν τις ανησυχίες από μόνα τους. Με άλλα λόγια η στρατηγική του προστατευτισμού έχει το αντίθετο αποτέλεσμα, στερώντας από τα νήπια την ευκαιρία να μάθουν να ηρεμούν από μόνα τους μπροστά στο άγνωστο και να αποκτήσουν κάποιο έλεγχο των φόβων τους.

Από την άλλη πλευρά σύμφωνα πάντα με τον Καγκάν «τα παιδιά που μέχρι να φτάσουν στο νηπιαγωγείο έχουν χάσει αρκετή από την δειλία τους φαίνεται ότι είχαν γονείς που ασκούσαν μια διακριτική πίεση πάνω τους ώστε να γίνονται πιο εξωστρεφή, άρα καμία ανθρώπινη ιδιότητα δεν είναι αμετάβλητη».

Νευροπλαστικότητα

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο εγκέφαλος δεν είναι πλήρως διαμορφωμένος μόλις γεννηθούμε. Εξακολουθεί να ωριμάζει με το πέρασμα του χρόνου. Όταν γεννιόμαστε έχουμε περισσότερους νευρώνες αλλά ο ανθρώπινος εγκέφαλος συγκρατεί μόνο αυτούς που χρησιμοποιούνται περισσότερο. Άρα η εμπειρία είναι αυτή που στο τέλος διαπλάθει τον εγκέφαλο. Η ατολμία ή οποιοδήποτε άλλο ιδιοσυγκρασιακό χαρακτηριστικό μπορεί να αποτελεί στοιχείο των βιολογικών δεδομένων της συναισθηματικής μας ζωής αλλά δεν είμαστε εγκλωβισμένοι μέσα σε αυτό. Τα συναισθηματικά μαθήματα της παιδικής ηλικίας μπορούν να ασκήσουν βαθιά επίδραση στην ψυχοσύνθεση μας και στην μετέπειτα εξέλιξή μας.

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Αικατερίνη Τζανοπούλου Καβουσανού - Ψυχολόγος

Αικατερίνη Τζανοπούλου Καβουσανού: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Ψυχολόγος, απόφοιτη του Εθνικου και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και του Buckinghamshire University College στο Λονδινο. Οι  μεταπτυχιακές μου σπουδές είναι στη λογικοθυμική θεραπεία, MSc in Rational Emotive Behavior therapy, Goldsmiths University of London. Τακτικό μέλος του συλλόγου Ελλήνων Ψυχολόγων. Αριθμός άδειας ασκήσεως επαγγέλματος: 1272/09.

6980989432

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού