Η προσωποκεντρική θεωρία για την ανάπτυξη της προσωπικότητας: Ολοκληρωμένη αποδοχή, ολοκληρωμένη ανάπτυξη

Ακρόαση άρθρου......

Η προσωποκεντρική προσέγγιση στην ψυχοθεραπεία, με εισηγητή της τον Carl Rogers, είναι μία προσέγγιση που φιλοσοφικά ανήκει στις ανθρωπιστικές προσεγγίσεις. Το κοινό γνώρισμα των ανθρωπιστικών προσεγγίσεων είναι η πίστη τους στο εγγενές δυναμικό του ανθρώπου για αυτό-πραγμάτωση.

Προσωποκεντρική προσέγγιση και θεραπευτική αλλαγή

Συγκεκριμένα η προσωποκεντρική προσέγγιση, όπως ορίστηκε από τον Rogers, υποστηρίζει ότι αυτό το εγγενές δυναμικό του ανθρώπου μπορεί να εξελιχθεί κάτω από τις κατάλληλες συνθήκες. Οι κατάλληλες συνθήκες κάτω από τις οποίες ένα άτομο είναι σε θέση να αναπτυχθεί ολοκληρωμένα αφορούν κυρίως στην αποδοχή του άνευ όρων.

Μια ολοκληρωμένη αποδοχή ενός ατόμου οδηγεί με λίγα λόγια στην ολοκληρωμένη του ανάπτυξη.

Μέσα από την πρακτική του ο Rogers παρατήρησε ποιες συνθήκες στην επικοινωνία του με τους πελάτες που έβλεπε είναι βοηθητικές και ενισχύουν την ανάπτυξή του βάζοντας στην άκρη ό, τι τεχνικές και γενικότερα γνώσεις είχε να προσφέρει έως τότε η επιστήμη της ψυχολογίας. Σκέφτηκε κάπως αφαιρετικά και κάπως έξω από το κουτί επομένως, αναζητώντας τον πυρήνα, την ουσία, τη βάση της θεραπευτικής αλλαγής.

Στη συνέχεια στοιχειοθέτησε μια ολοκληρωμένη θεωρία ανάπτυξης της προσωπικότητας. Πάμε να δούμε τα βασικά της σημεία.

Αποκτήστε το βιβλίο Η προσωποκεντρική συμβουλευτική και ψυχοθεραπεία σήμερα, από το εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο ψυχολογίας της Πύλης μας.

Οι ανάγκες της βρεφικής ηλικίας

Όπως κάθε θεωρία προσωπικότητας, έτσι και η προσωποκεντρική, έχει την αφετηρία της στη βρεφική ηλικία από τη στιγμή της γέννησης του προσώπου. Στα πρώτα στάδια της ύπαρξής του το βρέφος αναπτύσσεται αξιολογώντας τις εκάστοτε ανάγκες του και τις εμπειρίες του με κριτήριο το αν προωθούν ή αν εμποδίζουν την ανάπτυξη του οργανισμού.

Το τυπικό παράδειγμα μέσα από το οποίο μπορεί εύκολα να γίνει κατανοητή η λειτουργία της οργανισμικής αξιολόγησης αναγκών και εμπειριών είναι η αίσθηση της πείνας, η ανάγκη του βρέφους για τροφή.

Το βρέφος επικοινωνεί την ανάγκη του αυτή με το κλάμα, καθώς ο οργανισμός του την αξιολογεί ως μία εμπειρία που εμποδίζει την ανάπτυξή του και βιώνεται με μία αίσθηση δυσφορίας, αντιλαμβάνεται δηλαδή ότι αν δεν λάβει τροφή ο οργανισμός δεν αναπτύσσεται.

Το κλάμα είναι η συμπεριφορική έκφραση της ανάγκης αυτής, στην οποία οι φροντιστές ανταποκρίνονται ταΐζοντας το μωρό. Το τάισμα βιώνεται και αξιολογείται ως μια θετική εμπειρία και ως μια αίσθηση κορεσμού και πληρότητας, δηλαδή ως μια εμπειρία που προάγει την ανάπτυξη του οργανισμού.

Το  μωρό εκφράζει την αίσθηση της θετικής εμπειρίας που βιώνει με τη διακοπή του κλάματος, και αυτό είναι κάτι που ευχαριστεί και ανακουφίζει τους γονείς, αφού ανταποκρίθηκαν κατάλληλα στην ανάγκη του μικρού τους.

Συναισθηματική αλληλεπίδραση παιδιού-γονέων

Μέσα από αυτή τη συναισθηματική αλληλεπίδραση παιδιού-γονέων και καθώς σταδιακά το μωρό αναπτύσσεται, αρχίζει να αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως ξεχωριστό πρόσωπο από τους γονείς. Αρχίζει να διαμορφώνεται δηλαδή η αίσθηση του εαυτού του. Και ο εαυτός αρχίζει με τη σειρά του να διαμορφώνει μια δική του εστία αξιολόγησης και μία δική του ξεχωριστή τάση για διατήρηση της δομής του.

Ας ονομάσουμε την αίσθηση του εαυτού αυτό-εικόνα και την ανάγκη της να διατηρηθεί η δομή της ως είναι ας την ονομάσουμε τάση αυτό-πραγμάτωσης.

Η τροφή της αυτό-εικόνας είναι η αποδοχή από τους σημαντικούς άλλους.

Ένα βρέφος επομένως που σταδιακά διαφοροποιείται και αποκτά την αίσθηση του εαυτού του, εκτός από την ανάγκη του για τροφή που ενισχύει την επιβίωση του οργανισμού του, την ίδια στιγμή και έχει ανάγκη να εισπράττει την αγάπη των γονιών του.

Τι να ΜΗΝ περιμένω από την ψυχοθεραπεία μου;
3ωρο Online βιωματικό εργαστήριο του PSYCHOLOGY.GR
Θεματικές Ενότητες: Τι είναι για μένα η ψυχοθεραπεία, τι περιμένω από αυτήν τη διαδικασία; | Τι περιμένω από τον ψυχοθεραπευτή μου; | Ποια είναι τα όριά της ψυχοθεραπείας; | Πώς αντιλαμβάνομαι αν με ωφελεί ή αν τη χρησιμοποιώ ως άλλοθι για να μένω στην ουσία στάσιμος;

Αν η αποδοχή των γονιών του έρχεται υπό όρους, δηλαδή για κάποιες επιθυμητές συμπεριφορές το παιδί λαμβάνει αποδοχή και για κάποιες άλλες όχι, τότε το παιδί θα ενσωματώσει στην αυτό-εικόνα του μόνο εκείνες για τις οποίες γίνεται αποδεκτό.

Αποδοχή υπό όρους

Για να δούμε όμως τι συμβαίνει στην ανάπτυξη της προσωπικότητας του παιδιού όταν η αποδοχή έρχεται υπό όρους μέσα από ένα παράδειγμα το οποίο ο ίδιος ο Rogers χρησιμοποιεί στα γραπτά του. Το παράδειγμα αυτό αφορά στον ερχομό ενός δεύτερου παιδιού στην οικογένεια το οποίο ταράζει αρκετά τις ισορροπίες και τις δυναμικές.

Ένα αδερφάκι ενεργοποιεί πέρα από θετικά συναισθήματα στο πρώτο παιδί, και αρκετά συναισθήματα δύσκολα, όπως ζήλια, θυμός, μία γενικότερη αίσθηση απειλής την οποία το παιδί πολλές φορές δεν μπορεί να επεξεργαστεί και την εκφράζει με ποικίλους τρόπους.

Τι είναι αυτό που απειλείται όμως στο πρώτο παιδάκι και ενεργοποιεί την ψυχολογική του δυσφορία;

Μα φυσικά η αίσθηση της αυτό-εικόνας του, η οποία μέχρι τώρα περιλάμβανε ως πυρηνικό της στοιχείο τη μοναδικότητά του μέσα στην οικογένεια. Τώρα υπάρχει και κάποιος άλλος που του μοιάζει και που έχει τον ίδιο ρόλο με αυτό, άρα θα πρέπει να επαναπροσδιορίσει την αίσθηση της ταυτότητάς του.

Όροι αξίας

Η οποιαδήποτε αλλαγή στη δομή της αυτό-εικόνας όμως, όπως είδαμε και παραπάνω, βιώνεται ως απειλή καθώς ο εαυτός κάνει τα πάντα για να διατηρηθεί ως είναι. Όταν λοιπόν το παιδάκι εκφράζει συναισθήματα θυμού και ζήλιας απέναντι στο αδερφάκι του είναι πολύ σημαντικό οι γονείς να τα συμπεριλάβουν και να τα τιμήσουν ως φυσιολογικό μέρος της αναπτυξιακής διαδικασίας του παιδιού.

Αν ένα παιδάκι ακούσει τη φράση «δεν είναι σωστό να ζηλεύεις το αδερφάκι σου» ή «τα καλά παιδιά αγαπάνε το αδερφάκι τους», τότε έρχεται αντιμέτωπο με όρους αξίας οι οποίοι μπλοκάρουν τις αυτόματες οργανισμικές του αποκρίσεις και αλλοιώνουν την εμπειρία του.

Δοκιμάστε εκφράσεις όπως «καταλαβαίνω ότι αισθάνεσαι δύσκολα», «θέλω να ακούσω πώς αισθάνεσαι», ώστε  να επικοινωνήσετε ανοιχτά με το παιδί σχετικά με αυτά που το προβληματίζουν.

Εξηγήστε του ότι είναι ακόμη μοναδικό για εσάς και ότι δεν θα μειωθεί η αγάπη σας για αυτό, δώστε χώρο στην έκφραση και την επεξεργασία ολόκληρης της εμπειρίας.

Αφήστε το παιδί να βιώσει όλα τα δύσκολα συναισθήματα και να τα επεξεργαστεί ώστε να βρει τα νέα του νοήματα και τα νέα στοιχεία που θα περιλαμβάνει η αυτό-εικόνα του, όπως ότι «είμαι ένα παιδί που πλέον έχει αδερφάκι», «είμαι ένα παιδί που νιώθει ζήλια και θυμό», «είμαι ένα παιδί που οι γονείς μου με αγαπούν το ίδιο και μπορώ να αγαπήσω κι εγώ το ίδιο το αδερφάκι μου».

Να θυμάστε ότι η ολοκληρωμένη ανάπτυξη χρειάζεται ολοκληρωμένο βίωμα, και το ολοκληρωμένο βίωμα δεν χρειάζεται όρους αξίας και αποδοχής, χρειάζεται χώρο και κατανόηση.

Βιβλιογραφική αναφορά

Rogers, C. R. (1957). The necessary and sufficient conditions of therapeutic personality change. Journal of Consulting Psychology, 21(2), 95–103.

Rogers, C. R. (1959). A theory of therapy, personality, and interpersonal relationships, as developed in the client-centered framework. Psychology: A Study of a Science, 3, 184-256.

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Αλεξάνδρα Ριζεάκου - Ψυχολόγος

Αλεξάνδρα Ριζεάκου: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Απόφοιτη του τμήματος Ψυχολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Μεταπτυχιακή ειδίκευση στην προσωποκεντρική προσέγγιση στην ψυχοθεραπεία στο Πανεπιστήμιο του Στραθκλάιντ.

6959482533

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού