Η κοινωνία δημιουργός θεών

Υφίσταται σήμερα ένα δόγμα ευρέως αποδεκτό από τις επιστήμες του ανθρώπου: τα κινήματα, οι κρίσεις και τα φαινόμενα που παράγονται μέσα στην κοινωνία πρέπει να εξηγούνται από αίτια κοινωνικά και καθόλου ψυχικά. Όμως, αυτό το δόγμα είναι ένα αλλοτινό ιδεώδες, που έχει καθηλωθεί ως προκατάληψη.
Ασφαλώς τα ψυχικά αίτια διαφέρουν από τα κοινωνικά αίτια. Όμως, όλα τα κοινωνικά φαινόμενα είναι έργο των ανθρώπων. Τα πάθη των ανθρώπων είναι αυτά που δίνουν το ερέθισμα για τις μεγάλες πολιτικές, θρησκευτικές και πολιτιστικές δημιουργίες τους· και αυτά είναι που, περισσότερο κι από ένα μείγμα συμφερόντων και σκέψεων, ορίζουν τους δεσμούς που κυριαρχούν κατ' αρχάς στην από κοινού ζωή και δράση. Γιατί αυτό το κοινωνικό πάθος -όποια κι αν είναι η μορφή του: χάρισμα, θυσία, έξαψη, κοινότητα ή επανάσταση- ξεπροβάλλει, και πώς μεταμορφώνει, με τη δυναμική του, ένα συνονθύλευμα ατόμων σε μια αυθεντική συλλογικότητα;
Σε αυτά τα ερωτήματα απαντάει ο Serge Moscovici, αναγνωρίζοντας στις εξηγήσεις ψυχικής τάξης το μερίδιο που δικαιούνται. Η ρήση του Bloch ότι "τα ιστορικά γεγονότα είναι κατ' ουσίαν ψυχολογικά γεγονότα", λειτουργεί ως κεντρική υπόθεση, την οποία ελέγχει, ρίχνοντας ένα καινούργιο κοινωνιοψυχολογικό φως στα έργα γνωστών κλασικών κοινωνιολόγων: Durkheim, Mauss, Weber, Simmel. Η ψυχολογία των μαζών, η δράση των ενεργών μειονοτήτων, η καινοτομία και οι κοινωνικές αναπαραστάσεις συνυφαίνονται με την πίστη, τη θρησκεία, τη συλλογικότητα, τον ηγέτη, το χρήμα... Μόνο η αμοιβαία γονιμοποίηση της ψυχολογίας και της κοινωνιολογίας θα εμποδίσει αυτήν την τελευταία να είναι μια ανάπηρη γνώση και θα συμβάλει στην κατανόηση της αναγκαιότητας της κοινωνίας να κατασκευάζει τους θεούς της και να προσωποποιείται σ' αυτούς εξασφαλίζοντας την ύπαρξη και τη συνοχή της.