Κορωνοϊός: Υποχονδρίαση και Άγχος για την Υγεία μας

Η υποχονδρίαση σύμφωνα με το DSM-IV-TR (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) ανήκει στις σωματόμορφες διαταραχές, μια ομάδα ψυχικών διαταραχών που έχουν ως κοινό χαρακτηριστικό τους τα σωματικά συμπτώματα, τα οποία δεν μπορούν να αποδοθούν σε κάποια οργανική πάθηση.

Η υποχονδρίαση σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία είναι εξίσου συχνή σε άνδρες και γυναίκες, ενώ μπορεί εκδηλωθεί στην αρχή της ενήλικης ζωής.

Τι είναι η υποχονδρίαση

Η υποχονδρίαση χαρακτηρίζεται ουσιαστικά από την μεγιστοποίηση συνηθισμένων σωματικών ενοχλημάτων και την δημιουργία φόβου ότι το άτομο πάσχει από κάποια ασθένεια (Bennett, 2010). Το άτομο ασχολείται με σωματικά συμπτώματα ή ασαφείς σωματικές αισθήσεις για περισσότερο από 6 μήνες και θεωρεί πως είναι ενδεικτικές κάποιας σωματικής πάθησης ανησυχώντας έντονα για την αιτιολογία και την σημασία τους.

Στην πραγματικότητα το άτομο δεν μπορεί να διαχωρίσει τις σκέψεις από τα συναισθήματά του. Νιώθει έντονο άγχος, επηρεάζεται από τις σωματικές αλλαγές που παρατηρεί, τις οποίες μεταφράζει ως ενδείξεις για μία σοβαρή πάθηση, από την οποία νιώθει ότι πάσχει.

Η σκέψη του αυτή τον οδηγεί σε ιατρικές εξετάσεις και επανεξετάσεις, για να βεβαιωθεί πως δεν πάσχει από την εκάστοτε νόσο. Όμως, τα αποτελέσματα των εξετάσεων και οι διαβεβαιώσεις των γιατρών προσφέρουν στο άτομο μόνο παροδική ανακούφιση, καθώς συχνά αμφισβητεί την εγκυρότητα και την αξιοπιστία των αποτελεσμάτων.

Κάθε νέο σύμπτωμα ή κάθε νέα ένδειξη λειτουργεί ως ένας νέος πυροδοτικός μηχανισμός για το άγχος του ατόμου, καθώς τα μεταφράζει ως μία νέα ενδεχόμενη απειλή που πρέπει να αντιμετωπίσει και αμφιβάλλει για την κλινική του κατάσταση. Σε αυτή τη φάση η αμφιβολία είναι μία συχνή αντίδραση, που εγκλωβίζει το άτομο σε νέο κύκλο εξετάσεων και επανελέγχων.

Αποκτήστε το βιβλίο Νίκησε το στρες, από το εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο ψυχολογίας της Πύλης μας.

Συχνές συμπεριφορές σχετικές με την υποχονδρίαση

Συμπεριφορικά το άτομο αναπτύσσει αποφευκτική συμπεριφορά, καθώς προσπαθεί να ανακουφιστεί από το άγχος που νιώθει.

Πιο συγκεκριμένα, το άτομο:

• περιορίζει τις κοινωνικές του δραστηριότητες, με σκοπό να προστατευθεί και να μειώσει τις πιθανότητες να κολλήσει κάτι
• προσπαθεί να μην συζητάει για ασθένειες γιατί νιώθει από ένα σημείο και μετά ότι κανένας δεν τον καταλαβαίνει και τον κρίνουν ως υπερβολικό
• αναπτύσσει συγκεκριμένες ιεροτελεστίες, για να νιώθει μεγαλύτερο αίσθημα ασφάλειας.

Συμπτωματολογία υποχονδρίασης

Ως εκ τούτου το άτομο που πάσχει από υποχονδρίαση:

• Φοβάται και ασχολείται διαρκώς με ασθένειες και διαταραχές
• Ανησυχεί διαρκώς, παρά τις διαβεβαιώσεις των γιατρών και τα αποτελέσματα των εξετάσεων
• Παρατηρεί συνεχώς το σώμα του
• Παρερμηνεύει τα συμπτώματα και τα μεταφράζει ως συμπτωματολογία ασθένειας
• Εγκλωβίζεται σε ένα φαύλο κύκλο εξετάσεων και ειδικοτήτων, με πολλές επαναλήψεις εξετάσεων
• Βιώνει υπερβολικά επίπεδα άγχους και γίνεται δυσλειτουργικός στην καθημερινότητά του

Σωματοποίηση συμπτωμάτων

Λόγω του έντονου άγχους που βιώνει το άτομο, συχνά υπάρχει σωματοποίηση και παρατηρούνται συμπτώματα που αποδίδονται στο stress, τα οποία όμως εκείνο ουσιαστικά τα αποδίδει στην ασθένεια από την οποία θεωρεί ότι πάσχει.

Ταυτόχρονα λόγω του άγχους και του φόβου που νιώθει, το άτομο αναπτύσσει συμπεριφορές και συναισθήματα όπως:

• Εσωστρέφεια
• Θλίψη
• Πένθος
• Καταστροφολογία
• Εκνευρισμός και υπερένταση
• Αποφυγές

Στην υποχονδρίαση το άτομο μπορεί να διαβάζει, να ενημερώνεται, να ακούει και να αναζητάει υλικό για όλα όσα τον φοβίζουν και στην πραγματικότητα να εγκλωβίζεται μέσα σε αυτή την πληροφόρηση, καθώς νιώθει ευάλωτο. Εμμένει στην αυτό-παρατήρησή του και συσχετίζει όλα όσα έχει διαβάσει με πιθανά ατομικά του συμπτώματα.

Συχνά σαν πυροδοτικός μηχανισμός της υποχονδρίασης λειτουργεί ένα σύμπτωμα, το οποίο κινητοποιεί το άγχος και το φόβο του ατόμου που δεν εφησυχάζει και δεν καθησυχάζεται.

Ο ρόλος του κορωνοϊού στο έντονο άγχος

Ο κορωνοϊός και ο κίνδυνος της πανδημίας, ο φόβος για ένα επόμενο lockdown, το άγχος για την κλινική κατάσταση του ατόμου, το άγχος ότι θα νοσήσει ή ότι θα μεταδώσει τον ιό σε αγαπημένα του πρόσωπα είναι παράγοντες που αναστατώνουν τον ψυχισμό κάποιου.

Στην παρούσα κατάσταση λόγω των συνεχών εξελίξεων με τον κορωνοϊό και την μόνιμη πληροφόρηση υπάρχει:

• Φόβος απώλειας του ελέγχου της καθημερινότητας
• Ανασφάλεια για το μέλλον και έντονη αβεβαιότητα &
• απαιτείται προσοχή, απόσταση και προσωπική υγιεινή

Ως εκ τούτου:

• εμφανίζονται συχνά φαινόμενα υποχονδρίασης και ψυχαναγκαστικών συμπεριφορών προκειμένου να νιώσει κάποιος ασφάλεια
• το άτομο μπορεί να αποκτήσει εμμονή με την υγεία του, να αναπτύσσει μη ρεαλιστικούς φόβους μόλυνσης και έντονο ενδιαφέρον για τις ιατρικές πληροφορίες, ενώ συχνά αποκτά έντονο φόβο για πιθανές παρενέργειες της φαρμακευτικής αγωγής.

Διαχείριση υποχονδρίασης

Για την πιο ολοκληρωμένη διαχείριση της υποχονδρίασης συστήνεται:

• Διαχωρισμός των ρεαλιστικών και των φανταστικών φόβων, του φυσιολογικού συναισθήματος από την εμμονή και το έντονο άγχος
• Επικέντρωση στο παρόν και διαχωρισμός του σεναρίου με την πραγματικότητα – είναι πολύ συχνό φαινόμενο το αγχογόνο σενάριο να προκαλεί μεγαλύτερα επίπεδα φόβου από ότι η ίδια η πραγματικότητα
• Υπενθύμιση ότι ο φόβος είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα, με δεδομένο όμως ότι δεν γίνεται κάποιος δυσλειτουργικός
• Πρόληψη με τήρηση των οδηγιών και των πρωτοκόλλων του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, του Υπουργείου Υγείας και των οδηγιών του επιστημονικού προσωπικού της κλινικής
• Ύπαρξη θετικών δραστηριοτήτων που βοηθούν στην αγχόλυση και στη μείωση της ανασφάλειας
• Ψυχοθεραπεία όπου το άτομο νιώθει ότι επηρεάζεται η καθημερινότητά του ή κρίνει ότι δυσκολεύεται στη διαχείριση των συμπτωμάτων και των σκέψεων

Βιβλιογραφία

• Bennett, P. (2010), Κλινική ψυχολογία και ψυχοπαθολογία, εκδ.Πεδίο, Αθήνα
• DSM-IV-TR, Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, (2000) American Psychiatric Association