Νευροαπεικόνιση του Εγκεφάλου διαμέσου της Νευροεκφυλιστικής Διαταραχής

Τα τελευταία χρόνια, έχουν συζητηθεί εκτενώς, ζητήματα που αφορούν την σχέση μεταξύ του εγκεφάλου και της νευροεκφυλιστικής διαταραχής (Κελεσίδη Ε, 2024).

Η νόσος Αλτσχάιμερ (Alzheimer), αποτελεί μία μακροχρόνια εκφυλιστική, μη τροποποιήσιμη εγκεφαλική εξασθένιση, η οποία δεν χρήζει καθορισμένης αιτίας και θεραπείας.

Οι νοσούντες από την συγκεκριμένη νευροεκφυλιστική διαταραχή παρουσιάζουν μειωμένα επίπεδα ακετυλοχολίνης. Η ακετυλοχολίνη, διαδραματίζει καταλυτικό ρόλο στις νοητικές και διανοητικές διεργασίες του εκάστοτε ασθενή.

Η νόσος Αλτσχάιμερ κάνει την εμφάνισή της νωρίτερα, πριν την ηλικία των 60 ετών, ή αργότερα, μετά την ηλικία των 85-90 ετών (Fish – Mooney & Sharon PhD, 2014).

Η νόσος Αλτσχάιμερ (Alzheimer), ξεκινά αρκετά χρόνια πριν από την διάγνωση της κλινικής άνοιας.

Επιπλέον, έρευνες αποδεικνύουν ότι μπορεί να υπάρχουν πολύ λεπτές γνωστικές στρεβλώσεις που είναι ορατές, πριν την διεκπεραίωση της μαγνητικής τομογραφίας (MRI) και που δύναται να προβλέψουν την προδιαγεγραμμένη πορεία της νόσου (Sperling et al ., 2011).

Έτερη μορφή άνοιας, αποτελεί η αγγειακή άνοια, η οποία, προκαλείται από καρδιοαγγειακή νόσο όπως το εγκεφαλικό. Σε αντίθεση, με την ευρύτερη φθίνουσα πορεία της νόσου Αλτσχάιμερ, στην αγγειακή άνοια, ο ασθενής, παρουσιάζει μυϊκή αδυναμία, σε κάποιο σημείο των άνω ή των κάτω άκρων (Hemmings et al ., 2019).

Επιπροσθέτως, δεύτερη μορφή άνοιας, είναι η νόσος με σώματα Lewy- διαδεδομένη και ως νόσος Πικ, που προκαλεί ψευδαισθήσεις και ουτοπικές ιδέες, ενώ μέσω της μετωποκροταφικής άνοιας, παρουσιάζονται δυσχέρειες στην ομιλία, όπως ο τραυλισμός (Hemmings et al ., 2019).

Από την άλλη, η νόσος Alzheimer αφορά στον συγκερασμό, δύο παθολογικών πρωτεϊνών, του β-αμυλοειδούς και της πρωτεΐνης «τ» που συντείνουν στη δυσλειτουργία και εν συνεχεία στον "αφανισμό" των νευρικών κυττάρων. Τα παραπάνω εγκυμονούν μια σειρά σταδίων (Κελεσίδη Ε, 2024).

Τα τρία στάδια εξέλιξης της νόσου

Η εξέλιξη της νόσου Αλτσχάιμερ, περιγράφεται σε τρία στάδια.

• Το πρώτο εμπεριέχει, την ανικανότητα συγκέντρωσης, την μη σύλληψη τόπου -χρόνου καθώς και τον αποπροσανατολισμό (Fish – Mooney & Sharon PhD, 2014).
• Το δεύτερο στάδιο, αφορά, καινούργιες δυσλειτουργίες όπως η ανικανότητα επιτέλεσης συνηθειών του παρελθόντος και η αγνωσία (Fish – Mooney & Sharon PhD, 2014).
• Το τελευταίο στάδιο, φτάνει στο απόγειο, με την φθορά γνωστικών-πνευματικών λειτουργιών όπως οι διαταραχές στο λόγο και στην ομιλία ή η αντικατάσταση ορθών λέξεων-προτάσεων με λανθασμένες. Επιπλέον, συναντάται η αλλαγή των συναισθημάτων, της προσωπικότητας, καθώς και της συμπεριφοράς του πάσχοντος (Fish – Mooney & Sharon PhD, 2014).

Για την αντικειμενοποίηση των συμπτωμάτων και την περαιτέρω αξιολόγηση των γνωστικών ελλειμάτων των ασθενών, προτείνονται τα κάτωθι νευροψυχολογικά τεστ (American Psychiatry Association, 2013).

Μία απλοποιημένη μορφή εξέτασης της γνωστικής κατάστασης του ασθενούς αποτελεί το Mini Mental Examination (MMSE).
To MMSΕ, είναι ένα τεστ που εκτιμά την εξέλιξη της γνωστικής εξασθένισης και χρειάζεται από 5 έως 10 λεπτά για την ολοκλήρωση του. Ζητείται δηλαδή, από τους συμμετέχοντες η απομνημόνευση μίας λίστας πραγμάτων και έπειτα η επανάληψή τους. Ύστερα, από την διεκπεραίωση του ερωτηματολογίου, τα αποτελέσματα, θα δείξουν το επίπεδο γνωστικής εξασθένισης που βρίσκεται ο ασθενής (Marshal et al., 1975).

Επιπροσθέτως, το ΜOCA είναι ένα ερωτηματολόγιο, το οποίο, πραγματοποιείται σε άτομα που νοσούν από άνοια ή Αλτσχάιμερ.
Χρειάζεται περίπου 10 έως 12 λεπτά για να ολοκληρωθεί και εμπεριέχει συνολικά 11 ερωτήσεις. Αξιολογεί, εφτά διαφορετικούς τομείς της γνώσης όπως η οπτική και εκτελεστική λειτουργία, η γλώσσα, η μνήμη, η προσοχή και η ανάκληση. Συνακόλουθα, αποτελεί ένα μέσο ανίχνευσης της πρώιμης μορφής Αλτσχάιμερ. Όμως, δεν είναι το καταλληλότερο μέσο για την αξιολόγηση της μέτριας ή της σοβαρής γνωστικής εξασθένησης ( Rosenzweig, 2023).

Το Trail Making Test σχετίζεται με την γνωστική εξασθένιση συμπεριλαμβανομένης της νόσου Αλτσχάιμερ.
Ενώ, ταυτόχρονα, παρέχει πληροφορίες σχετικά με την σάρωση, την ταχύτητα επεξεργασίας, της οπτικής και εκτελεστικής λειτουργίας. Ακόμη, χρησιμοποιείται για την επιλεκτική συγκέντρωση και προσοχή των ασθενών σε ένα αντικείμενο ή σε κάποιο ερέθισμα (Lange et al ., 2007).

Το Stroop Effect Test, πραγματοποιείται σε συνδυασμό με άλλα νευροψυχολογικά τεστ για την εξακρίβωση των συνολικών ικανοτήτων κατεργασίας.
Επιπροσθέτως, το Stroop Effect Test, αξιολογεί τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, τη γνώση και την αναστολή της απάντησης (Βlock, 2005).

Το Paced Audiotary Serial Addition Test χρησιμοποιείται για να αξιολογήσει τις επιπτώσεις της τραυματικής εγκεφαλικής βλάβης στη γνωστική λειτουργία.
Επίσης, βοηθά στην εύρεση διαταραχών και στη γνωστική επεξεργασία. Ταυτόχρονα, αξιολογεί την ταχύτητα και την ευελιξία των ακουστικών πληροφοριών, καθώς και την ικανότητα υπολογισμού του εκάστοτε ζητήματος CITATION Tom06 \l 1032 (Tombaugh, 2006).

Τo νευροψυχολογικό τεστ Wisconsin Card Sorting Test χρησιμοποιείται ως μέτρο της εκτελεστικής λειτουργίας εξαιτίας της ευαισθησίας στη δυσλειτουργία του λοβού.
Δευτερευόντως, η χρήση του, οδηγεί στην εξακρίβωση της επίμονης και της αφηρημένης σκέψης. Το τελευταίο, αναφέρεται στην ικανότητα των πασχόντων να πραγματοποιήσουν αφηρημένες έννοιες, γενικευμένες – μη ρεαλιστικές (Grant, Δ. Α., &; Berg, Ε, 1993).

Τέλος, στην διαδικασία της δοκιμασίας ρολογιού (Clock Drawing Test), ζητείται από τους εξεταζόμενους να ζωγραφίσουν ένα ρολόι, τοποθετώντας πάνω σε αυτό, τις ορθές ώρες στην κατάλληλη θέση. Εάν πραγματοποιήσουν την αξιολόγηση αυτή, συνεχίζουν με τον σχεδιασμό ενός ρολογιού που αναπαριστά μία συγκεκριμένη ώρα που θα ζητήσει ο εξεταστής. Έτσι, διαπιστώνεται, εάν και κατά πόσο λειτουργεί η οπτική μνήμη του εξεταζόμενου (Λιακόπουλος, 2020).

Θεραπεία της νόσου

Ως προς την αποκατάσταση και την ίαση της νευροεκφυλιστικής νόσου, είναι απαραίτητο, να λεχθεί, ότι η φαρμακευτική αγωγή, δυσχεραίνει την "έκκριση" των συμπτωμάτων, χωρίς βέβαια να αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα όσον αφορά την εκδήλωση τους. Για την άρση και την ενδυνάμωση των διανοητικών και ψυχολογικών λειτουργιών των ανοικών ατόμων, ιδιάζουσας σημασίας χρήζει η παρέμβαση των ιθυνόντων (Κελεσίδη Ε, 2024).

Εικόνα 1: Ανάλυση και σύγκριση του υγιούς εγκεφάλου με τον νευροεκφυλισμό. Zeinab Breijyeh & Rafik Karaman.(2020).Comprehensive Review on Alzheimer’s Disease: Causes and Treatment. doi.org/10.3390/molecules25245789

Σύγκριση της Νευροαπεικόνισης ενός υγιούς εγκεφάλου με έναν που νοσεί με Alzheimer

Στην παραπάνω εικόνα, παρουσιάζονται δύο εγκέφαλοι εκ’ των οποίων ο ένας είναι υγιής και ο άλλος ασθενεί με τη νόσο Alzheimer. Παρατηρούμε ότι στον εγκέφαλο με τη νόσο Alzheimer έχει επέλθει ατροφία του εγκεφαλικού φλοιού  κυρίως στον μετωπιαίο, στον κροταφικό και στο βρεγματικό φλοιό, καθώς επίσης και μεγέθυνση των κοιλιών και ατροφία του ιππόκαμπου.

Τα παραπάνω αποτελούν σημαντικές σήψεις του εγκεφάλου οι οποίες εν συνεχεία εντείνονται και οδεύουν ολοένα και περισσότερο στην αύξηση των  συμπτωμάτων των ασθενών, μειώνοντας την λειτουργικότητά του εγκεφάλου (Κελεσίδη Ε, 2024).

Εν κατακλείδι, ο σεβασμός στις ιδιαιτερότητες και στα κύρια χαρακτηριστικά των ανθρώπων που νοσούν με Αλτσχάιμερ αποτελεί προϋπόθεση και προτεραιότητα όχι μόνο των ιθυνόντων αλλά ολόκληρης της κοινωνίας. Μόνο εάν αντιληφθούμε την ύψιστη σημασία που διαδραματίζει ο άνθρωπος θα έχουμε πετύχει σαν κοινωνία (Κελεσίδη Ε, 2024) …

 

Βιβλιογραφική ανασκόπηση:

• American Psychiatric Association. (2008). The practice of electroconvulsive therapy: recommendations for treatment, training, and privileging (A task force report of the American Psychiatric Association). American Psychiatric Pub.
• Fish – Mooney, Sharon PhD.(2014). Νόσος Αλτσχάιμερ. Φροντίστε τους αγαπημένους σας - φροντίστε τον εαυτό σας. Εκδότης : Χάρτινη Πόλη
• Grant, Δ. Α., &; Berg, Ε. Α. (1993). Δοκιμή ταξινόμησης καρτών Wisconsin. Εφημερίδα της πειραματικής ψυχολογίας. APA PsycTests. doi.org/10.1037/t31298-000
• Lange, R. T., Iverson, G. L., Zakrzewski, M. J., Ethel-King, P. E. &; Franzen.        (2007).Ερμηνεύοντας το Trail Making Test μετά από τραυματική εγκεφαλική βλάβη: Σύγκριση παραδοσιακών βαθμολογιών χρόνου και παράγωγων δεικτών. J. Clin. Exp. Neuropsychol. 27, 897–906. doi.org/10.1080/1380339049091290
• MARSHAL F. FOLSTEIN, SUSAN E. FOLSTEIN and PAUL R. MCHUGH.(1975). “Mini-mental state”: a practical method for grading the cognitive state of patients for the clinician. Journal of psychiatric research, 12 (3), 189-198. Mini-Mental State Examination [MMSE-30] - DatAnalysis
• Rosenzweig-Lipson, S. (2023). Opportunities for Cellular Rejuvenation in Alzheimer’s Disease: How Epigenetic Reprogramming and Chaperone-Mediated Autophagy Are Enabling Next Generation Therapeutic Approaches. The Journal of Prevention of Alzheimer's Disease, 10(4), 661-668.
• Sperling, Ρ. Α., Aisen, P. S., Beckett, Λ. Α., Bennett, Δ. Α., Craft, S., Fagan, Α. Μ. &; Phelps, Γ. Χ. (2011). Προς τον καθορισμό των προκλινικών σταδίων της νόσου του Alzheimer: Συστάσεις από τις ομάδες εργασίας του Εθνικού Ινστιτούτου Γήρανσης-Alzheimer Association σχετικά με τις διαγνωστικές κατευθυντήριες γραμμές για τη νόσο του Alzheimer. Αλτσχάιμερ &; άνοια, 7 (3), 280-292. doi.org/10.1016/j.jalz.2011.03.003
• Tombaugh TN.(2006).Μια ολοκληρωμένη ανασκόπηση του Paced Auditory Serial Addition Test (PASAT). DOI: 10.1016/j.acn.2005.07.006
• Zeinab Breijyeh & Rafik Karaman.(2020).Comprehensive Review on Alzheimer’s Disease: Causes and Treatment. doi.org/10.3390/molecules25245789
• Βlock, J. (2005). Το φαινόμενο Stroop: Η σχέση του με την προσωπικότητα. Προσωπικότητα και ατομικές διαφορές, 38 (3), 735-746. doi.org/10.1016/j.paid.2004.05.027
• Ευγένιος Λιακόπουλος.(2020). 1. Mini-mental State Examination 2. Δοκιμασία Ρολογιού (CDT) 3. MOCA 5 λέξεις 4. Λεκτική ροή -Γράμματα -Ζώα 5. Γηριατρική Κλίμακα Κατάθλιψης (GDS). docplayer.gr 
• Κελεσίδη Ελένη.(2024). Ανασκόπηση της Νευροαπεικόνισης του Εγκεφάλου διαμέσου της Νευροεκφυλιστικής Διαταραχής. Η Πύλη της Ψυχολογίας-  Psychology.gr
• Τζο Χέμινγκς, Κάθριν Κόλιν, Τζοάννα Γκίνσμπεργκ-Γκαντς, Μέριν Λάζιαν, Αλεξάντρα Μπλακ .(2019). Πώς λειτουργεί η Ψυχολογία ; Eκδόσεις:Κλειδάριθμος .