Νευροδιαβιβαστές και ψυχοπαθολογία

Η ντοπαμίνη, η ορμόνη που παράγεται μέσω συνάψεων στο νευρωνικό σύστημα και λειτουργεί στον εγκέφαλο ως νευροδιαβιβαστής, είναι γνωστό πως επηρεάζει έναν μεγάλο αριθμό διαδικασιών, τόσο σε σωματικό όσο και ψυχικό επίπεδο. Μαθαίνοντας κανείς τους τρόπους «τόνωσης» των επιπέδων ντοπαμίνης - με φυσικές μεθόδους πάντα - είναι δυνατόν να βοηθηθεί αρκετά σε δύσκολες καταστάσεις, όπως για παράδειγμα η κατάθλιψη και το άγχος, ενώ όταν το ντοπαμινεργικό σύστημα βρίσκεται σε ορθή λειτουργία το άτομο βιώνει κανονικά όλα τα συναισθήματα χωρίς να ταλαιπωρείται.

Η ευεργετική ντοπαμίνη και οι συνέπειες της έλλειψης της

Πιο αναλυτικά, ο ανθρώπινος οργανισμός δέχεται μικρές ποσότητες ντοπαμίνης μέσω συμπεριφορών που δεν έχουν αρνητικές συνέπειες στο άτομο, όπως για παράδειγμα με οικονομικό κέρδος, με τη σεξουαλική συνεύρεση ή ακόμα και με απλές και καθημερινές ευχάριστες ασχολίες ή δραστηριότητες. Επίσης, υπάρχουν και δραστηριότητες που «πυροδοτούν» την ντοπαμίνη, χωρίς όμως αυτές να προκαλούν εθισμό στον άνθρωπο.

Η ντοπαμίνη, άλλωστε, δεν λειτουργεί αποκλειστικά με στόχο την αύξηση της αισθήσεως της ευτυχίας στο άτομο. Συγχρόνως με τη λειτουργία που προαναφέρθηκε, η ντοπαμίνη είναι υπεύθυνη για την ισορροπία της μυϊκής μάζας στο ανθρώπινο σώμα, για την εξέλιξη της γνωστικής λειτουργίας, για την αξιολόγηση των προβλημάτων, για την έκκριση προλακτίνης και για τη διατήρηση της συγκέντρωσης.

Σε αυτό το σημείο δεν πρέπει να λησμονηθεί, πως όταν ένα άτομο νοσήσει από κατάθλιψη, το νευρωνικό σύστημα, στο οποίο παράγεται η ντοπαμίνη, παύει να λειτουργεί. Έτσι, σταδιακά παύει να υπάρχει η χαρά, η ικανοποίηση, η πληρότητα, η αισιοδοξία και η αποφασιστικότητα. Την ίδια στιγμή το μυαλό του ανθρώπου γεμίζει από ανασφάλεια και φοβίες, ενώ συσσωρεύονται ενοχές και απέχθεια για τον ίδιο τον εαυτό του. Αυτό συμβαίνει, διότι αντιλαμβάνεται - τρόπον τινά- πως υπολειτουργεί και εκλαμβάνει με υπερβολή την κατάσταση αυτή με αποτέλεσμα να την μεταφράζει ως ιδία αποτυχία. Την ίδια στιγμή, το άτομο βρίσκεται σε έναν φαύλο κύκλο, καθώς θεωρεί πως δεν μπορεί να το διορθώσει και πως θα αποτύχει, με αποτέλεσμα όταν προσπαθεί να αποτυγχάνει. Άρα, οι ενοχές και η ανασφάλεια μεγαλώνουν. Παράλληλα και το σύστημα καταπονείται από αυτές τις σκέψεις και δεν είναι δυνατόν να επανέλθει στη σωστή του λειτουργία το ντοπαμινεργικό σύστημα.

Παρενθετικά, η περίφημη νόσος του Πάρκινσον, σχετίζεται με τη δυσκαμψία και οφείλεται στην αλλοίωση των νευρώνων που είναι υπεύθυνοι για την έκκριση ντοπαμίνης στη μέλαινα ουσία.

Η συμβολή της ψυχοθεραπείας στην εκδήλωση της ντοπαμίνης

Από την άλλη πλευρά, όταν το άτομο επιλέξει να κάνει ψυχοθεραπεία και βαθμιαία αναγνωρίσει αυτή τη μορφή φαύλου κύκλου, τότε καταφέρνει να βγει από αυτό με την αρωγή του ψυχοθεραπευτή. Έτσι, και το σύστημα νοιώθει πάλι ικανοποίηση και εκκρίνει ξανά ντοπαμίνη με τους σωστούς ρυθμούς. Είναι λογικό πως η βοήθεια εκ των έσω είναι η πιο σημαντική. Αυτό σημαίνει πως η χρήση αντικαταθλιπτικών από μόνη της δεν προσφέρει θεραπεία ούτε διορθώνει λειτουργίες που πάσχουν. Αυτό συμβαίνει, καθώς χωρίς την ψυχοθεραπεία δεν καταφέρνει ένα άτομο να επικεντρωθεί σε παράγοντες όπως οι αυτόματες σκέψεις, ο ψυχαναγκασμός, η αυστηρή αυτοκριτική και τα ανεκδήλωτα συναισθήματα του, ενώ όλα αυτά συνολικά του προσβάλλουν άμεσα την ομαλή λειτουργία.

Όπως γίνεται κατανοητό από τα παραπάνω, η ντοπαμίνη είναι μια εξαιρετικά σημαντική ουσία για τον άνθρωπο, εφόσον σε μεγάλο βαθμό είναι συνυπεύθυνη για την ευτυχία του, γι’ αυτό άλλωστε είναι απαραίτητο να μην βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα.

Αποκτήστε το βιβλίο Θετική ψυχολογία και ψυχοθεραπεία, το οποίο εστιάζει στον τρόπο με τον οποίο η Θετική Ψυχολογία έρχεται να συμπληρώσει, να διευρύνει και κατά συνέπεια να βελτιώσει τα υπάρχοντα ψυχοθεραπευτικά μοντέλα.

Σεροτονίνη, ακόμα ένας σημαντικός νευροδιαβιβαστής

Έχει αποδειχθεί, επιπλέον, πως το σύστημα ντοπαμίνης ενεργοποιείται κατά κύριο λόγο σε στιγμές απόλαυσης και ευτυχίας. Η βασική της δομή περιλαμβάνει τη σεροτονίνη, η οποία βάσει των ποσοτήτων της επηρεάζει την ψυχική διάθεση του ατόμου.

Η ορμόνη σεροτονίνη αποτελεί έναν ακόμα νευροδιαβιβαστή του εγκεφάλου, ενώ μπορεί να εντοπιστεί και στο έντερο αλλά και στα αιμοπετάλια των οργανισμών. Η δράση της στον ανθρώπινο οργανισμό έγκειται στο ρόλο του αγγειοδιασταλτικού παράγοντα, ενώ στηρίζει την ομαλή λειτουργία του εγκεφάλου στον άνθρωπο. Στην περίπτωση που συγκεντρωθούν υψηλές ποσότητες αυτής της ορμόνης στον οργανισμό, τότε προκαλείται ισχυρή νευρικότητα, ενώ σε προχωρημένα επίπεδα σχιζοφρένεια. Απεναντίας, η χαμηλών επιπέδων σεροτονίνη είναι συν-υπεύθυνη για την παρουσία κατάθλιψης.

Πρέπει να υπογραμμιστεί, πως η φαρμακευτική αγωγή που δρα ανασταλτικά κατά της επαναπρόσληψης σεροτονίνης αυξάνει την ελεύθερη σεροτονίνη, με αποτέλεσμα να θεραπεύεται η κατάθλιψη. Η σεροτονίνη είναι εκείνη η χημική ουσία, η οποία προσφέρει ηρεμία στο ανθρώπινο σώμα. Υψηλές ποσότητες της ουσίας αυτής εντοπίζονται στο ανώτερο εγκεφαλικό στέλεχος και πιο συγκεκριμένα στον προμήκη μυελό και τη γέφυρα.

 Φυσικοί τρόποι αύξησης των επιπέδων ντοπαμίνης

Παρακάτω θα υπογραμμίσουμε ορισμένους τρόπους, δια της φυσικής οδού, μέσω των οποίων επιτυγχάνεται η αύξηση των επιπέδων ντοπαμίνης.

ΑΘΛΗΣΗ

Είναι γνωστό πως η άθληση πολλαπλασιάζει τους υποδοχείς D2 στον εγκέφαλο. Την ίδια στιγμή, εκκρίνει την ορμόνη σεροτονίνη που αναφέρθηκε νωρίτερα, αλλά και ορισμένες επιπλέον ενδορφίνες του σώματος. Όταν ένα άτομο γυμνάζεται συστηματικά βοηθά τον εαυτό του στο να αποφύγει την κατάθλιψη, να περιορίσει το άγχος αλλά και να ενδυναμώσει το μυαλό του συγχρόνως με το σώμα του.

ΔΙΑΤΡΟΦΗ που αυξάνει τη ντοπαμίνη

Ένα αρκετά σημαντικό αμινοξύ, η τυροσίνη, βοηθάει πολύ στην έκκριση ντοπαμίνης. Καταναλώνοντας τροφές που εμπεριέχουν τυροσίνη αυξάνονται απευθείας και τα επίπεδα ντοπαμίνης. Ειδικότερα, η ντοπαμίνη βρίσκεται μέσα σε τροφές όπως: γάλα, αυγά, αμύγδαλα μπανάνες, πράσινο τσάι, καφέ, γιαούρτι, ταχίνι, καρύδια, κάσιους, δαμάσκηνα, τομάτα, ανανάς, καρότα, καρπούζι, σπανάκι, μπρόκολο, γαλοπούλα, σολομό, τόνο και κοτόπουλο. Επίσης, σημαντικές τροφές θεωρούνται όλα τα προϊόντα σόγιας.

Συμπληρωματικά, η ντοπαμίνη και τα επίπεδά της μπορούν να αυξηθούν και μέσω συμπληρωμάτων διατροφής. Μερικά από αυτά σημειώνονται στη συνέχεια:

• Θεανίνη: πολλαπλασιάζει τους νευροδιαβιβαστές στον εγκέφαλο, μέσα στους οποίους εμπεριέχεται και η ντοπαμίνη. Βρίσκεται σε μεγάλες ποσότητες στο πράσινο τσάι.
• Επιπλέον, ένα ακόμα συμπλήρωμα είναι το αμινοξύ 5-HTP. Πρόκειται για τη συντομογραφία 5-hydroxytryptophan και συνιστά υδροξυλιωμένη μορφή του αμινοξέως τρυπτοφάνη. Το συγκεκριμένο αμινοξύ απαντάται σε τροφές πλούσιες σε ποσότητες πρωτεΐνης, όπως το κρέας και όλα τα γαλακτοκομικά προϊόντα. Το αμινοξύ 5-HTP, λειτουργεί ως ενδιάμεσος μεταβολιτής του αμινοξέους L-Tryptophan και του του νευροδιαβιβαστή με το όνομα σερετονίνη. Έτσι, η τρυπτοφάνη μεταβάλλεται σε 5-HTP, η οποία έπειτα μεταβάλλεται σε σερετονίνη. Όπως αναφέρθηκε και νωρίτερα, η σερετονίνη είναι αρκετά σημαντική, καθώς μεταξύ άλλων είναι υπεύθυνη για τον έλεγχο της όρεξης, του ύπνου και της γενικής διάθεσης στον άνθρωπο.
• Κουρκουμίνη: αυξάνει ταχύτατα την ντοπαμίνη στον εγκέφαλο και συναντάται στην κουρκούμη.
• Γκίνγκο Μπιλόμπα: είναι επίσης εξαιρετικά αποτελεσματικό.
• Το βάλσαμο ή βαλσαμόχορτο, φύεται σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, στη Β. Αφρική, στην Ασία και την Ευρώπη, ενώ θεωρείται αρκετά θεραπευτικό βότανο. Συναντάται επίσης με τις ονομασίες: λειχηνόχορτο, βότανο του Προδρόμου, σπαθόχορτο και χελωνόχορτο. Πρόκειται για ένα πολυετές φυτό, το οποίο φύεται κατά κανόνα σε ξηρούς τόπους. Ακόμα, μπορεί κανείς να το βρει στις άκρες των δρόμων, σε λόφους, σε αμπελώνες και γενικώς σχεδόν σε κάθε μέρος είτε καλλιεργημένο είτε όχι. Ενδείκνυται για τη θεραπεία των νευρικών και συναισθηματικών διαταραχών, γεγονός που οδήγησε τα τελευταία χρόνια στην υπερβολική χρήση του - κυρίως στην Αμερική- και έφτασε να το ονομάζουν «εναλλακτικό Prozac». Είναι βέβαιο πως το βαλσαμόχορτο βοηθάει στο να αντιμετωπίσει κάποιος τις διάφορες μορφές κατάθλιψης και θεωρείται, βάσει ερευνών, πιο ασφαλές από τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα, ωστόσο η χρήση του πρέπει να γίνεται με σύνεση και μέτρο.

ΑΠΟΤΟΞΙΝΩΣΗ

Φυσικά είναι σημαντική και η αποτοξίνωση, η οποία πρέπει να γίνεται τακτικά. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η συγκέντρωση μεγάλων ποσοτήτων από τοξίνες αναστέλλει την έκκριση ντοπαμίνης στον οργανισμό. Για να πραγματοποιήσει αποτοξίνωση κανείς υπάρχουν αρκετοί τρόποι, πράσινοι χυμοί, οι ενεργοί άνθρακες και άλλα. Όσο λιγότερες τοξίνες εισάγονται στον οργανισμό τόσο περισσότερες ποσότητες ντοπαμίνης παράγονται.

ΜΟΥΣΙΚΗ & ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ

Μια γρήγορη τακτική για να προσφέρει κάποιος χαμηλές δόσεις ντοπαμίνης στον οργανισμό του είναι η ακρόαση μουσικής. Αυτό συμβαίνει, διότι μέσω της μουσικής διαμορφώνονται «συναισθηματικές καταστάσεις» που προσφέρουν γαλήνη στο μυαλό και μάλιστα άμεσα. Αυτό φυσικά συμβαίνει χιλιάδες χρόνια και δε συνιστά νέα μέθοδο. Επιπρόσθετα, κάθε είδους δημιουργική απασχόληση και δραστηριότητα αυξάνει τα επίπεδα ντοπαμίνης. Αυτό μπορεί να είναι χορός, συγγραφή, ζωγραφική, μαγειρική ή οτιδήποτε αισθάνεται ο καθένας και είναι ανθρωπίνως εφικτό.

ΔΙΑΛΟΓΙΣΜΟΣ

Τέλος, ο διαλογισμός (και η γιόγκα) θεωρείται πως μπορούν να μεταβάλλουν επιτυχώς τους εγκεφαλικούς μηχανισμούς με στόχο τις εκκρίσεις περισσότερης ντοπαμίνης. Ένας βασικός λόγος είναι πως οι άνθρωποι που βρίσκονται συχνά σε διαλογισμό μπορούν να διαχειριστούν καλύτερα το άγχος και τις περισσότερες φορές αισθάνονται καλύτερα εξαιτίας της αυξημένης ντοπαμίνης. Ο διαλογισμός, επιπλέον, μπορεί να αποδεσμεύσει κάποιον από τις νευρικές οδούς που δεν επιτρέπουν την απελευθέρωση ντοπαμίνης αλλά και αρκετών άλλων νευροδιαβιβαστών, που είναι υπεύθυνοι για θετικά συναισθήματα.

Κλείνοντας, όπως συνάγεται και από όσα σημειώθηκαν νωρίτερα, αντιλαμβάνεται κανείς, πως οι νευροδιαβιβαστές έχον σημαντικό ρόλο στη συμπεριφορά του ατόμου. Ωστόσο, κανένας άνθρωπος δεν πρέπει να αφήνει ‘ανεξέλεγκτο’ ποτέ ούτε το ίδιο του το μυαλό. Η ζωή του κάθε ανθρώπου βρίσκεται στα χέρια του και μόνο ο ίδιος είναι σε θέση να κανονίζει την ευτυχία του. Κι όπως τονίζω συχνά στους θεραπευμένους μου

«Πάρε στα χέρια σου το τιμόνι του μυαλού σου και μη το αφήνεις να σε πηγαίνει εκεί που θέλει αυτό»!