Οριακή Διαταραχή Προσωπικότητας - Θεραπεία - Οικογενειακό Περιβάλλον

Μια ακροβασία της ψυχής που δημιουργεί ίλιγγο

Ακροβατώντας ανάμεσα στα όρια της πραγματικότητας και της ψύχωσης, η προσωπικότητα ενός οριακού ατόμου βιώνει έναν απίστευτο ψυχικό πόνο.

Αιτιολογία της Διαταραχής

Η ψυχαναλυτική προσέγγιση αναγνωρίζει ως αίτιο της διαταραχής, την αμφίθυμη και ασυνεπή σχέση μητέρας - παιδιού (μια μητέρα πότε δοτική, πότε απορριπτική), στα πρώτα χρόνια της ψυχοσεξουαλικής ανάπτυξης του παιδιού, η οποία καθιστά το παιδί ευάλωτο στον αποχωρισμό και κατά τα πρώιμα στάδια της εφηβείας το οδηγεί σε ένα ιδιαίτερα εύθραστο Εγώ, εμποδίζοντάς το να συνθέσει έναν ολοκληρωμένο εαυτό και μια σταθερή ταυτότητα.

Η συγκεκριμένη διαταραχή έχει επίσης βιολογική και κοινωνική αιτιολογία.

Έρευνες έχουν δείξει ότι κληρονομικοί και γονιδιακοί παράγοντες παίζουν ρόλο στην εμφάνιση της διαταραχής, και περιστατικά παιδικής κακοποίησης (σωματικής ή σεξουαλικής) είναι συχνά στο ιστορικό του οριακού ασθενή.

Δείτε στο εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο Ψυχολογίας της Πύλης μας, το σχετικό βιβλίο Μιλώντας για την οριακή διαταραχή προσωπικότητας.

Αμυντικοί μηχανισμοί

Οι αμυντικοί μηχανισμοί του οριακού ατόμου είναι πολλοί, με κύριο τον Διαχωρισμό (στον μηχανισμό του διαχωρισμού εμποδίζεται η σύνθεση ολοκληρωμένου εαυτού και σταθερής ταυτότητας με αποτέλεσμα τα άτομα αυτά να βλέπουν τον εαυτό τους και τους άλλους, άλλοτε ως "ολοκληρωτικά" καλούς και άλλοτε ως "ολοκληρωτικά" κακούς).

Με τους αμυντικούς αυτούς μηχανισμούς ο οριακός προσπαθεί να προστατευτεί από συναισθήματα αναξιότητας, πολλές φορές ζηλοφθονίας, φόβου καταδίωξης και κυρίως φόβου απόρριψης και εγκατάλειψης.

Το αποτέλεσμα είναι να παρουσιάζει συναισθηματικά έντονη εξάρτηση αλλά ταυτόχρονα εχθρότητα και αποφυγή προς τους ανθρώπους με τους οποίους συνδέεται.

Παρόλο που αγωνιά για συντροφιά, αγάπη και αποδοχή, η έλλειψη εμπιστοσύνης στον εαυτό του και η διαστρεβλωμένη εικόνα που έχει για αυτόν, τον οδηγεί να αισθάνεται διαρκώς μοναξιά και απογοήτευση.

Από την άλλη μεριά, δεν τον εμποδίζει, παρόλο το διάχυτο και πολλές φορές μή διαχειρίσιμο άγχος, να διακρίνει ορθολογικά την πραγματικότητα, αρκεί τα όριά της να είναι σταθερά και να μη βρίσκεται κάτω από πίεση ή συναισθηματική φόρτιση.

Θεραπεία

Πέρα από την φαρμακευτική υποστήριξη, εφαρμόζονται διάφορες θεραπευτικές μέθοδοι για τους οριακούς ασθενείς είτε σε ομαδικό είτε σε ατομικό επίπεδο.

Βασικός, όμως, στόχος κάθε ψυχοθεραπευτικής προσέγγισης, η οποία πρέπει να είναι μακρόχρονη και σταθερή, είναι η δημιουργία μιας προστατευτικής, καθοδηγητικής σχέσης, με ένα σταθερό πρόσωπο, στο οποίο ο οριακός ασθενής να βρίσκει το μέτρο του εαυτού του που δεν μπορεί να βρεί μόνος του.

Ο ψυχοθεραπευτής πρέπει να έχει υπομονή και να είναι ενήμερος ότι η μεταβίβαση (η παλλινδρόμηση του ατόμου σε συμπεριφορές και συναισθήματα που χαρακτήριζαν τις σχέσεις με τους γονείς του στην παιδική ηλικία) στην θεραπεία, θα είναι πολύ δύσκολη.

Η ανάγκη νοσηλείας κρίνεται αναγκαία όταν υπάρχουν αυτοκτονικές τάσεις ή επιθετική συμπεριφορά που δεν ελέγχεται με φαρμακευτική αγωγή.

Οικογένεια

Τελευταία και εξίσου σημαντική παράμετρος είναι η συνεργασία, όπου είναι δυνατόν, μεταξύ της οικογένειας του οριακού και του ψυχοθεραπευτή, πάντα εις γνώση του ατόμου.

Παρόλο που το οικογενειακό περιβάλλον συχνά έχει παίξει ρόλο στην εμφάνιση της διαταραχής, είτε με την αδιαφορία ή κακοποίηση είτε εκπέμποντας αντικρουόμενα - διπλά μηνύματα, η συνεργασία αυτή έχει διττό ρόλο. Αφενός, βοηθά στην οριοθέτηση της ζωής του οριακού ατόμου, και στον έλεγχο του άγχους που το κατακλύζει και αφετέρου βοηθά και την οικογένεια να μη χάσει και εκείνη την ψυχική της ισορροπία.

 

Βιβλιογραφία

Πέτρος Χαρτοκόλλης, "Εισαγωγή στην Ψυχιατρική", Εκδόσεις "Θεμέλιο", 1991

Νίκος Μάνος, "Κλινική Ψυχιατρική" Εκδόσεις", UniversityStudio Press", 1988