Συνέντευξη με την ψυχολόγο Αγάθη Λακιώτη για τη Θεραπεία Εστιασμένη στο Συναίσθημα (ΘΕΣ)

Συναντηθήκαμε διαδικτυακά με την Αγάθη Λακιώτη, κλινική ψυχολόγο, ψυχοθεραπεύτρια και επόπτρια και με αφορμή το επερχόμενο σεμινάριο για τη Θεραπεία Εστιασμένη στο Συναίσθημα, μιλήσαμε για την συγκεκριμένη βιωματική - ανθρωπιστική προσέγγιση, τη διαδικασία της, τους τομείς που εφαρμόζεται.

ΕΡ. Μιλήστε μας για την απόφασή σας να εκπαιδευτείτε στη Θεραπεία Εστιασμένη στο Συναίσθημα (ΘΕΣ). Τι σας ώθησε και πως αποφασίσατε να ιδρύσετε το Ελληνικό Ινστιτούτο Θεραπείας Εστιασμένης στο Συναίσθημα;

ΑΠ. Η απόφασή μου να εκπαιδευτώ στη Θεραπεία Εστιασμένη στο Συναίσθημα (ΘΕΣ) ήταν αποτέλεσμα μιας μεγάλης προσωπικής και επαγγελματικής πορείας. Γνώριζα για την προσέγγιση αυτή από την εκπαίδευσή μου στην προσωποκεντρική ψυχοθεραπεία και μου είχε τραβήξει το ενδιαφέρον.

Αυτό που έπαιξε καθοριστικό ρόλο ήταν το διδακτορικό μου στην κλινική ψυχολογία καθώς στην έρευνά μου για την συμβολή της ψυχοθεραπείας στην ενίσχυση της ψυχικής ανθεκτικότητας ήρθα σε επαφή με τη σημασία της συναισθηματικής επεξεργασίας. Τόσο οι συμμετέχοντες στην έρευνά μου, όσο και η ερευνητική βιβλιογραφία, συζητούσαν πόσο σημαντική ήταν η συναισθηματική επεξεργασία για την ουσιαστική θεραπευτική αλλαγή και την ενίσχυση της ψυχικής ανθεκτικότητας.

Επομένως, όταν άκουσα ότι το Πανεπιστήμιο Strathclyde παρείχε ένα ετήσιο πρόγραμμα εκπαίδευσης στην προσέγγιση αυτή, αποφάσισα να το παρακολουθήσω. Μέσα από τη διαδικασία της εκπαίδευσης και εποπτείας, ένιωσα ότι εξελίχτηκα σημαντικά τόσο σαν θεραπεύτρια όσο και προσωπικά. Ο ενθουσιασμός και η επιθυμία μου να προσφέρω την ευκαιρία και σε άλλες θεραπεύτριες και θεραπευτές να εκπαιδευτούν σε αυτήν την προσέγγιση με ώθησε στην ίδρυση του ινστιτούτου.

ΕΡ. Τι είναι η ΘΕΣ και σε ποια πλαίσια εφαρμόζεται;

ΑΠ. Η Θεραπεία Εστιασμένη στο Συναίσθημα (ΘΕΣ) είναι μια βιωματική, ανθρωπιστική προσέγγιση ψυχοθεραπείας που δίνει έμφαση στο συναίσθημα ως βασική πηγή νοήματος, κατεύθυνσης και ανάπτυξης. Αναπτύχθηκε από τους Leslie Greenberg, Laura Rice και Robert Elliott τη δεκαετία του 1980, και έχει τις ρίζες της στην προσωποκεντρική προσέγγιση του Carl Rogers και τη θεραπεία Gestalt του Fritz Perls. Η ΘΕΣ βασίζεται στις σύγχρονες θεωρίες για τα συναισθήματα και συνδυάζει τις αρχές της προσωποκεντρικής θεραπείας με ενεργές θεραπευτικές τεχνικές από την Gestalt και το Focusing συνιστώντας μια ολοκληρωμένη προσέγγιση.

Στην καρδιά της ΘΕΣ βρίσκεται η πεποίθηση ότι τα συναισθήματα είναι κεντρικά για την ανθρώπινη εμπειρία και ότι για να επιλύσουμε ουσιαστικά και μακροπρόθεσμα τα ψυχολογικά προβλήματα που αντιμετωπίζουμε χρειάζεται να δουλέψουμε με τα συναισθήματα που βρίσκονται στη βάση των προβλημάτων.

Οι θεραπευτές της ΘΕΣ μέσω του ενσυναισθητικού συντονισμού και της χρήσης συγκεκριμένων θεραπευτικών παρεμβάσεων όπως η «άδεια καρέκλα» και η «εργασία με δύο καρέκλες», βοηθούν τους πελάτες τους να φτάσουν στον πυρήνα των δυσπροσαρμοστικών συναισθημάτων τους και να τα αλλάξουν με προσαρμοστικά συναισθήματα που θα τους βοηθήσουν να επιτύχουν τους σκοπούς που επιθυμούν για τον εαυτό τους και τη ζωή τους.

Η ΘΕΣ αναπτύχθηκε αρχικά για τη θεραπεία της κατάθλιψης και των σχέσεων των ζευγαριών, αλλά έχει εξελιχθεί ώστε να απευθύνεται και σε άτομα που αντιμετωπίζουν σύνθετο τραύμα, αγχώδεις διαταραχές, διατροφικές διαταραχές και άλλα ψυχολογικά ζητήματα. Εκτός από το ατομικό πλαίσιο και τη θεραπεία ζευγαριού η ΘΕΣ έχει επίσης προσαρμοστεί για χρήση σε ομαδικά και οικογενειακά πλαίσια, προσφέροντας ευελιξία και προσαρμοστικότητα στις διαφορετικές ανάγκες των πελατών.

Τελευταία υπάρχει μεγάλη εξέλιξη στη ΘΕΣ για παιδιά και εφήβους.

Συνολικά, η Θεραπεία Εστιασμένη στο Συναίσθημα είναι μια δυναμική και βιωματική προσέγγιση που συνδυάζει την ενσυναίσθηση με την ενεργή καθοδήγηση για να βοηθήσει τους πελάτες να επιτύχουν βαθιά και μόνιμη αλλαγή.

ΕΡ. Γιατί είναι σημαντικό να εστιάζουμε στο συναίσθημα;

ΑΠ. Τα συναισθήματα είναι θεμελιώδη για την ανθρώπινη λειτουργία, καθώς παρέχουν σημαντικές πληροφορίες για τις καταστάσεις που βιώνουμε και μας δίνουν τις «τάσεις για δράση» προκειμένου να προβούμε στην κατάλληλη συμπεριφορά ώστε να πετύχουμε τους στόχους μας στη συγκεκριμένη κατάσταση. Με λίγα λόγια τα συναισθήματα μας λένε τι σημαίνει η κατάσταση για εμάς και πως να αντιδράσουμε για να καλύψουμε τις ανάγκες μας.

Τα πρωτογενή συναισθήματα με τα οποία έχουμε εξοπλιστεί μέσω της βιολογικής μας εξέλιξης, είναι προσαρμοστικά και μας βοηθούν να αντιδρούμε γρήγορα και αυτόματα σε σημαντικά γεγονότα, ακόμα και πριν γίνει προλάβει να γίνει η συνειδητή επεξεργασία τους. Αυτός ο αυτόματος μηχανισμός μας επιτρέπει να ανταποκρινόμαστε γρήγορα σε επικίνδυνες καταστάσεις, διασφαλίζοντας την επιβίωσή μας.

Τα συναισθήματα όμως δεν είναι μόνο προσαρμοστικά.

Δύσκολες σχεσιακές εμπειρίες και ψυχολογικά τραύματα, αφήνουν το αποτύπωμά τους ως δυσπροσαρμοστικά συναισθήματα που πυροδοτούνται στο παρόν και, εκτός του ότι είναι οδυνηρά, μας κάνουν να αντιδρούμε με τρόπο που ζημιώνει εμάς και τους άλλους. Επιπλέον, ο τρόπος με τον οποίο μεγαλώνουμε πολλές φορές μας οδηγεί να αρνούμαστε τα υγιή, προσαρμοστικά συναισθήματα με αποτέλεσμα να μην μπορούμε να πάρουμε τις χρήσιμες πληροφορίες τους ή να αξιοποιήσουμε τις τάσεις τους για δράση.

Τα δυσπροσαρμοστικά συναισθήματα, η αδυναμία ρύθμισης των οδυνηρών συναισθημάτων και η απουσία επίγνωσης και επαφής με τα προσαρμοστικά συναισθήματα βρίσκονται στη βάση πολλών ψυχολογικών προβλημάτων, όπως η κατάθλιψη, οι αγχώδεις διαταραχές, ή οι διατροφικές δυσκολίες, μεταξύ άλλων.

Επομένως, για να διευκολύνουμε την βαθιά και μακροπρόθεσμη αλλαγή χρειάζεται να βοηθήσουμε τους θεραπευόμενους να αλλάξουν τα βαθύτερα, δυσπροσαρμοστικά τους συναισθήματα, να μάθουν να ρυθμίζουν τα οδυνηρά συναισθήματα και να αξιοποιούν τη δύναμη των προσαρμοστικών συναισθημάτων.

Επιπλέον, η δουλειά με τα συναισθήματα είναι αυτή που θα φέρει την αλλαγή σε γνωστικό και συμπεριφορικό επίπεδο.

Η ενεργοποίηση των συναισθημάτων στη θεραπεία μαζί με την αναστοχαστική επεξεργασία τους θα δημιουργήσει νέες αφηγήσεις και νοήματα, που θα βοηθήσουν τους θεραπευόμενους να αναδομήσουν τον τρόπο που βλέπουν τον εαυτό τους και τη ζωή και να τους οδηγήσουν σε προσαρμοστικές συμπεριφορές.

ΕΡ. Για ποια προβλήματα ενδείκνυται η προσέγγιση αυτή;

ΑΠ. Η ΘΕΣ έχει βρεθεί ερευνητικά αποτελεσματική σε ένα ευρύ φάσμα ψυχολογικών προβλημάτων, όπως το άγχος, η κατάθλιψη, το σύνθετο τραύμα, οι διαπροσωπικές δυσκολίες και τα προβλήματα στις σχέσεις. Επίσης, είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική για άτομα που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στη ρύθμιση των συναισθημάτων τους ή που δεν έχουν επαφή με αυτά.
Η εκπαίδευση στη ΘΕΣ απευθύνεται σε θεραπευτές που έχουν ήδη εκπαιδευτεί σε κάποια άλλη θεραπευτική προσέγγιση. Τι θα πάρει ένας θεραπευτής από την εκπαίδευση αυτή και πως μπορεί να την συνδυάσει με την προσέγγιση που χρησιμοποιεί ήδη;

Η εκπαίδευση στη Θεραπεία Εστιασμένη στο Συναίσθημα (ΘΕΣ) προσφέρει στους θεραπευτές μια πολύτιμη επέκταση των θεραπευτικών τους εργαλείων και δεξιοτήτων, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να ενσωματώσουν μια βιωματική προσέγγιση στη θεραπευτική τους πρακτική.

Ένας από τους κύριους στόχους της εκπαίδευσης στη ΘΕΣ είναι η κατανόηση και εφαρμογή των αρχών της καλής συναισθηματικής επεξεργασίας.
Οι θεραπευτές μαθαίνουν για τη βασική λειτουργία των συναισθημάτων, τις βασικές διαστάσεις τους και τον ρόλο τους στην ψυχική υγεία και στη θεραπευτική αλλαγή.
Μαθαίνουν πως να αναγνωρίζουν και να διαφοροποιούν τα πρωτογενή από τα δευτερογενή καθώς και τα προσαρμοστικά από τα δυσπροσαρμοστικά συναισθήματα.
Μαθαίνουν επίσης πως να καθοδηγούν τους πελάτες τους από τα δευτερογενή και δυσπροσαρμοστικά συναισθήματα στα υγιή, πρωτογενή προσαρμοστικά συναισθήματα μέσα από μια διαδικασία συναισθηματικής εμβάθυνσης.

Για να το κάνουν αυτό, οι θεραπευτές εκπαιδεύονται σε προηγμένες ενσυναισθητικές δεξιότητες και στα είδη των ενσυναισθητικών αποκρίσεων που είναι απαραίτητα για τον συντονισμό με το συναίσθημα. Ταυτόχρονα, εκπαιδεύονται στην χρήση συγκεκριμένων παρεμβάσεων όπως η εργασία με την άδεια καρέκλα για ανεπίλυτα συναισθήματα προς σημαντικά πρόσωπα, η εργασία με δύο καρέκλες για τη διαδικασία της αυτοκριτικής, η αφηγηματική αναδιήγηση και η κατασκευή νοήματος για την επεξεργασία τραυματικών εμπειριών, καθώς και βιωματικές διαδικασίες όπως το Focusing. Οι θεραπευτικές αυτές διαδικασίες βοηθούν τους θεραπευτές να μπορέσουν να καθοδηγήσουν αποτελεσματικά τους πελάτες τους στην βέλτιστη συναισθηματική επεξεργασία.

Ένας θεραπευτής που έχει εκπαιδευτεί στη ΘΕΣ θα αποκτήσει επίσης την ικανότητα να διαχειρίζεται καλύτερα τις προκλήσεις που συναντά κατά τη θεραπευτική διαδικασία.

Η ενσωμάτωση της ΘΕΣ απαιτεί την ανάπτυξη δεξιοτήτων που βοηθούν τον θεραπευτή να ρυθμίσει τα συναισθήματα τόσο τα δικά του όσο και του πελάτη του. Αυτό περιλαμβάνει την ικανότητα να παραμένει παρών και να παρέχει υποστήριξη ακόμη και στις πιο δύσκολες συναισθηματικές στιγμές, κάτι που μπορεί να ενισχύσει την ανθεκτικότητά του και να τον βοηθήσει να ανταποκριθεί με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα στις ανάγκες των πελατών του.

Συνολικά, η εκπαίδευση στη Θεραπεία Εστιασμένη στο Συναίσθημα προσφέρει στους θεραπευτές μια βαθύτερη κατανόηση της συναισθηματικής επεξεργασίας και εμπλουτίζει το θεραπευτικό τους ρεπερτόριο με τις δεξιότητες και τις τεχνικές που είναι βασικές για τη δουλειά με τα συναισθήματα, ενισχύοντας έτσι την αποτελεσματικότητα και την επιτυχία της θεραπευτικής διαδικασίας.

ΕΡ. Υπάρχει κάποιο βιβλίο για την προσέγγιση στα ελληνικά;

ΑΠ.  Αυτή την στιγμή βρίσκεται σε διαδικασία έκδοσης το βιβλίο «Θεραπεία Εστιασμένη στο Συναίσθημα. Πως εφαρμόζεται στην πράξη;» των Robert Elliott και Leslie Greenberg από τις εκδόσεις Τόπος. Το βιβλίο θα κυκλοφορήσει σύντομα στα βιβλιοπωλεία.

ΕΡ. Πείτε μας δύο λόγια για το σεμινάριο που ετοιμάζετε τον Σεπτέμβριο στο Ινστιτούτο.

ΑΠ. Πρόκειται για το εισαγωγικό σεμινάριο επιπέδου 1 στη Θεραπεία Εστιασμένη στο Συναίσθημα, το οποίο θα διδάξει ο Robert Elliott, συνιδρυτής της προσέγγισης και διεθνώς αναγνωρισμένος ερευνητής και εκπαιδευτής. Είναι ένα εντατικό βιωματικό τετραήμερο σεμινάριο στο οποίο μπορεί ένας θεραπευτής να μάθει τη βασική θεωρία των συναισθημάτων και να εκπαιδευτεί στις κύριες θεραπευτικές παρεμβάσεις της ΘΕΣ. Τα εκπαιδευτικά σεμινάρια της ΘΕΣ είναι έντονα βιωματικά και πολλοί συμμετέχοντες αναφέρουν ότι βιώνουν οι ίδιοι σημαντική θεραπευτική αλλαγή μέσα από την εκπαιδευτική διαδικασία.

Ο Robert είναι ένας από τους σημαντικότερους ερευνητές της συμβουλευτικής και ψυχοθεραπείας, αλλά είναι σπουδαίος δάσκαλος και θεραπευτής. Είναι πολύ ζεστός και προσιτός και μπορεί να μεταδώσει πολύπλοκες και πυκνές έννοιες με απλό και σαφή τρόπο.

Για μένα η συνεργασία μου με τον Robert, καθώς υπήρξε δικός μου εκπαιδευτής και πλέον επόπτης και συνεργάτης, ήταν και είναι μια από τις πιο σημαντικές εκπαιδευτικές εμπειρίες στη ζωή μου.