Θα 'δινα ένα βασίλειο για μια παιδική νύχτα. Χαμένη παιδική αθωότητα

Πώς θα περιέγραφε κανείς την ιδανική παιδική ηλικία; Ποια λέξη αγγίζει την ακρίβεια ενός τίτλου αν όχι, ενδεχομένως, η ανεμελιά και η αθωότητα, αρετές που εξάλλου πέραν του ότι ταυτίζονται σε μεγάλο βαθμό με την παιδικότητα, αποτελούν και αντικείμενο νοσταλγίας για πολλούς εκ των ενηλίκων;

 

Και σε ποιο βαθμό εξακολουθεί η ικανή αυτή και αναγκαία συνθήκη να διασφαλίζεται στα παιδιά του σήμερα; Ο ορισμός του φυσιολογικού έχει αλλάξει στην πάροδο των χρόνων, με αποτέλεσμα να έχουν τροποποιηθεί και τα πρότυπα της ιδανικής παιδικής ηλικίας.

Παιδικότητα και δεξιότητες

Η καθημερινότητα των σύγχρονων κοινωνικών κυλάει τόσο γρήγορα και με εξαντλητικό ρυθμό και οι υποχρεώσεις είναι τόσες πολλές, είτε για τους ενήλικες γονείς είτε και για τα ίδια τα παιδιά, που αδυνατούν να βιώσουν σε βάθος την ηλικία τους, την ηλικία της ανεμελιάς, της ξεγνοιασιάς, της δημιουργικότητας, μακριά από σκοτούρες και προβληματισμούς. Εξαιτίας αυτού, πολύ συχνά, τα παιδιά της εποχής μας δεν μπορούν να είναι παιδιά, βαθιά μέσα τους.

Πολλές φορές, ο ανεξάντλητος όγκος δραστηριοτήτων των παιδιών οδηγεί σε μία αίσθηση μεγάλου όγκου εργασιών.

Το ημερήσιο πρόγραμμα είναι αυστηρά διαμορφωμένο, ακόμη και αν αυτό αφορά σε λεγόμενες ψυχαγωγικές δραστηριότητες. Η ρουτίνα και ο προγραμματισμός εισέρχονται βίαια ορισμένες φορές στην καθημερινότητα των παιδιών και στον τρόπο ζωής τους. Παιχνίδι, σχολείο, φροντιστήριο, ξένη γλώσσα, άθλημα, δημιουργική απασχόληση και φτου και από την αρχή.

Οι αιτίες πίσω από αυτό το εξαντλητικό και άκαμπτο ορισμένες φορές πρόγραμμα είναι είτε η ανάγκη απόκτησης δεξιοτήτων και διακρίσεων, με στόχο τη διασφάλιση ενός βέβαιου και ασφαλούς μέλλοντος για το παιδί είτε από την άλλη, το αντίστοιχα εξοντωτικό πρόγραμμα των γονέων, οι οποίοι ως εκ τούτου δεν έχουν τον απαραίτητο ελεύθερο χρόνο, για να αφιερώσουν στα παιδιά.

Οι ιλιγγιώδεις ρυθμοί της καθημερινότητας εγκλωβίζουν πολλές φορές τους γονείς σε συγκεκριμένους χειρισμούς, με αποτέλεσμα εν τέλει τα παιδιά να μην περνάνε ούτε αρκετό αλλά ούτε και ποιοτικό χρόνο με τους γονείς τους.

Αντί να ενθαρρύνουν τα παιδιά προς μία αυθόρμητη δημιουργικότητα και να τα ενθαρρύνουν να αναπτύξουν χωρίς πλάνο τις δικές τους δεξιότητες, περικυκλώνουν τα παιδιά με πιεστικά προγράμματα προσδοκιών.

Ακόμη και το απλό, πατροπαράδοτο, καθημερινό παιχνίδι γίνεται πλέον οργανωμένα, σε παιδότοπους ή «δημιουργικές δραστηριότητες». Πολλά από τα παιχνίδια που κυκλοφορούν δεν επιτρέπουν στα παιδιά να εξασκήσουν τη φαντασία τους, χρησιμοποιώντας π.χ. αντικείμενα του περιβάλλοντος και θέτοντας αυτοσχέδιους κανόνες.

Το αισθητηριακό παιχνίδι είναι αυτό που βοηθά στην οικοδόμηση των νευρικών συνδέσεων που υποστηρίζουν τη σκέψη, τη μάθηση και τη δημιουργικότητα και ο εγκέφαλος των παιδιών μαθαίνει από τις εμπειρίες που του παρέχει το σώμα, γι’ αυτό και τα παιδιά, και ειδικά τα μικρότερα, έχουν την ανάγκη να εξερευνούν το περιβάλλον με όλες τις αισθήσεις τους.

Το «τα κάνω όλα άνω κάτω» των προηγούμενων δεκαετιών, που θα οδηγούσε τους γονείς σε απόγνωση για το χάος που θα έπρεπε να συμμαζέψουν, ονομάζεται πλέον «messy play» και γίνεται σε οργανωμένους χώρους υπό επίβλεψη, στα πλαίσια της επιστημονοποίησης των πάντων.

Στερώντας από τα παιδιά τις ευκαιρίες να παίξουν μόνα τους, μακριά από την άμεση εποπτεία μας, τους στερούμε την ευκαιρία να μάθουν πώς να παίρνουν τον έλεγχο της δικής τους ζωής. Τείνουμε να ξεχνούμε ότι το μικρό παιδί προσπαθεί να αφομοιώσει τον κόσμο και για αυτό δε χρειάζεται περισσότερα παιχνίδια αλλά τη δυνατότητα να συμμετέχει στην καθημερινότητα γύρω του.

Η επιρροή της τεχνολογίας στα παιδιά

Τα προϊόντα της τεχνολογίας μπορούν να αποβούν επικίνδυνα στα χέρια των μικρών παιδιών, τα οποία συχνά αντλούν πλέον ευχαρίστηση μέσα από μία οθόνη και όχι μέσα από την αλληλεπίδραση με άλλα παιδιά, σε εξωτερικούς χώρους, ζώντας την εμπειρία του παιχνιδιού. Αντί για γρατζουνισμένα γόνατα και λερωμένα χέρια, τα παιδιά ζουν μέσα σε μία εικονική πραγματικότητα. Βιώνουν τον κόσμο μέσα από παραπλανητικές εικόνες, εκτίθενται συχνά σε περιεχόμενο ακατάλληλο για την ηλικία τους και μαθαίνουν να έχουν άμεση πρόσβαση στα πάντα.

Η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης από τα παιδιά, τα οδηγεί στο να υιοθετήσουν συχνά μικρομέγαλες συμπεριφορές και συνήθειες, με αποτέλεσμα μία πρόωρη έναρξη της εφηβείας αλλά και της σεξουαλικής ζωής, ιδίως στα κορίτσια. Το μακιγιάζ, οι προκλητικές πόζες και η προβολή του διαφορετικού μπορούν να τους προσφέρουν την προσοχή που αποζητούν. Η παιδικότητα θυσιάζεται στο βωμό του φαίνεσθαι. Το άγχος της εξωτερικής εμφάνισης έχει αρχίσει πλέον να πλήττει και την παιδική ηλικία και όχι μόνο την εφηβική.

Πρόωρη ενηλικίωση

Ένα κυρίαρχο συναίσθημα και πρόβλημα όλων αυτών των συνθηκών είναι αυτό της πρόωρης ενηλικίωσης, καθώς τα παιδιά αναγκάζονται να ενστερνιστούν στοιχεία της καθημερινότητας ενός ενήλικα.

Καθώς οι γονείς απουσιάζουν σε μεγάλο βαθμό είτε από το σπίτι είτε από τη ζωή του παιδιού, τα παιδιά ανακαλύπτουν πολλά πράγματα μόνα τους, παίρνουν πρωτοβουλίες και γίνονται ορισμένες φορές οι κηδεμόνες του εαυτού τους. Μαθαίνουν επίσης να λειτουργούν μέσα σε πλαίσια με έξωθεν διαμορφωμένους κανόνες χωρίς να αναπτύσσουν βασικές δεξιότητες κοινωνικών σχέσεων και κριτικής σκέψης αλλά και χωρίς να έχουν την ευκαιρία να χαθούν και να βρουν το δρόμο μαζί με το γονιό, στο ταξίδι της μάθησης που είναι η ανατροφή ενός παιδιού.

Ας γυρίσουμε λοιπόν στην αρχική ερώτηση και να αναρωτηθούμε πως θα ορίζαμε το φυσιολογικό, αν οι γονείς μας ακολούθησαν τα «σωστά» πρότυπα, αν και εμείς θα ακολουθήσουμε τα ίδια ως γονείς. Πολλές φορές οι γονείς καλούνται να ζήσουν με το γεγονός ότι δεν υπάρχει πάντα ένα προδιαγεγραμμένο «σωστό» και ότι θα πρέπει να το ανακαλύψουν μαζί με το παιδί.

Πολλές φορές θα πρέπει να καταλάβουν ότι μια πέτρα είναι πιο ενδιαφέρουσα από το ακριβό παιχνίδι που αγόρασαν, ότι μπορεί το παιχνίδι με ένα ζώο στο χώμα να υποκαταστήσει τη δημιουργική απασχόληση, ότι το παραμύθι και η λογοτεχνία θα αναπτύξουν τον εγκέφαλο του παιδιού όσο και μία εξωσχολική δραστηριότητα. Ας ξεκινήσουμε το παιχνίδι, πριν να είναι πολύ αργά. 

 

Προτεινόμενο βιβλιογραφία:

Baader, Meike Sophia. Die romantische Idee des Kindes und der Kindheit: Auf der Suche nach der verlorenen Unschuld. Neuwied, Germany: Luchterhand, 1996.
Higonnet, A (1998) Pictures of Innocence: The History and Crisis of Ideal Childhood. London: Thames & Hudson.
Το παιδί, το παιχνίδι και η πραγματικότητα, Donald W. Winnicott, Εκδόσεις Καστανιώτη, 2004
The Importance of Play in Promoting Healthy Child Development and Maintaining Strong Parent-Child Bonds, Ginsburg K.R., Pediatrics, Vol. 119 (11), pp. 182-191, 2007.