Να φτιάξεις το τραύμα

Στην Ιαπωνία μια γνωστή τεχνική επισκευής σπασμένων αντικειμένων είναι το κιντσούγκι, μέσω του οποίου τα πορσελάνινα αντικείμενα επιδιορθώνονται με χρυσό, πλατίνα  και ασήμι.

Με αυτόν τον τρόπο, το ράγισμα προστίθεται ως πολύτιμο κομμάτι της ιστορίας του αντικειμένου.  Σε αντίθεση, στον δυτικό τρόπο σκέψης ένα αντικείμενο χαλασμένο ή σπασμένο είναι άχρηστο πλέον και μπορεί να πεταχτεί.

Οι Ιάπωνες όμως φαίνεται να έχουν διαφορετική άποψη. Βλέπουν τη φθορά  αλλά και την επισκευή σαν μέρος της πορείας του αντικειμένου.

Αντίστοιχα, ο θεραπευόμενος μπορεί να αισθάνεται «σπασμένος» ή ακόμη και «κομματιασμένος». Εγώ από την άλλη βλέπω μπροστά μου έναν θησαυρό και το τραύμα ως ένα κομμάτι της ιστορίας ζωής του.

Η τραυματική εμπειρία, παρόλο που συχνά ταυτίζεται με μία πολύ «μεγάλη» εμπειρία, όπως είναι ο πόλεμος, τα βασανιστήρια ή το bullying, μπορεί να περιλαμβάνει κι άλλου τύπου εμπειρίες, όπως ένας χωρισμός, η παραμέληση ή η απώλεια της εργασίας.

Το τραύμα δεν δημιουργείται απευθείας από την τραυματική-έντονα στρεσογόνα εμπειρία, από τον πόνο δηλαδή που βιώσαμε, αλλά από ποικίλους παράγοντες, που περιλαμβάνουν την ηλικία, την ψυχική ανθεκτικότητα, τις πηγές υποστήριξης, την προσωπικότητά του ατόμου και το γεγονός ότι ήμασταν μόνοι απέναντι σε εκείνον τον πόνο.

Το άτομο, εφόσον δεν μπορούσε να προστατευτεί όταν συνέβη το τραυματικό-έντονα στρεσογόνο γεγονός, αναπτύσσει μηχανισμούς για να το διαχειριστεί, τους οποίους στην ψυχοθεραπεία Gestalt ονομάζουμε δημιουργική προσαρμογή.

Η δημιουργική προσαρμογή γίνεται παγιωμένο μοτίβο και το άτομο κουβάλαει καθ’ όλη την διάρκεια της ζωής του τον τρόπο που κάποτε το βοήθησε να επιβιώσει ψυχικά. Δημιουργεί δηλαδή συμπεριφορές, τρόπους σκέψεις και αντιδράσεις που παγιώνονται, με αποτέλεσμα να περιορίζει στο εδώ και τώρα τον εαυτό και τις επιλογές του. Τα παγιωμένα μοτίβα στέκονται ως εμπόδια στην ωρίμανση του ατόμου στο εδώ και τώρα.

Διαβάστε ακόμη στο Psychology.gr τα σχετικά άρθρα:
 - Θεωρία αλλαγής της θεραπείας Gestalt
 - Ο Χόρχε Μπουκάι μιλά για τις συντροφικές συγκρούσεις

Συχνά, αποσυνδέεται από το γεγονός συναισθηματικά ή αποκόπτεται πλήρως από αυτό απωθώντας το από την μνήμη. Μαθαίνει να το κρύβει από φόβο να το εκθέσει, μην τυχόν και πονέσει ξανά. Άλλες φορές το άτομο προσπαθεί να κρύψει το τραύμα, εξαιτίας της ενοχής ή ντροπής που μπορεί να αισθάνεται, η οποία τείνει να διογκώνεται όσο αυτό παραμένει κρυφό. Το άτομο βιώνει την κούραση που εμπεριέχει αυτό το διαρκές «κρύψιμο».

Επιπλέον, τα άτομα που έχουν βιώσει τραύμα, συχνά δυσκολεύονται να χαλαρώσουν και η προσοχή τους αποσπάται εύκολα. Μεγάλο μέρος της ενέργειας δαπανάται στην αποφυγή νέων απειλών, όμως το τραυματισμένο άτομο αντιμετωπίζει τα πάντα ως δυνάμει επικίνδυνα, με αποτέλεσμα να βρίσκεται διαρκώς σε ετοιμότητα, το οποίο δημιουργεί άγχος, ευερεθιστότητα, νευρικότητα, μειωμένη ικανότητα συγκέντρωσης, έντονες εναλαγές στην διάθεση, αποξένωση από το περιβάλλον και διαρκή ενασχόληση με τον εαυτό και το τραυματικό γεγονός.

Το τραύμα κλονίζει την εικόνα που έχει το άτομο για τον εαυτό του, δημιουργεί φοβικότητα στις στενές διαπροσωπικές σχέσεις, παρόλη την επιθυμία για αυτές και αποσυνδέει το άτομο από τον κόσμο.

Η ψυχοθεραπευτική παρέμβαση στο τραύμα

Ο σκοπός της ψυχοθεραπείας είναι η ενσωμάτωση και η αφομοίωση του τραύματος, η αναπροσαρμογή της εικόνας του εαυτού και η ανάκτηση της αυτοεκτίμησης.

Η ψυχοθεραπεία είναι μια διαδικασία χρονοβόρα και δεν υπάρχουν μαγικές λύσεις. Τα παγιωμένα μοτίβα δημιουργήθηκαν κατά την διάρκεια πολλών ετών και είναι αδύνατο να «διαλυθούν» από την μία μέρα στην άλλη.

Το κύριο μέλημα του θεραπευτή είναι η σταθεροποίηση του ατόμου που έχει βιώσει τραύμα. Αυτό σημαίνει ότι ο θεραπευόμενος χρειάζεται να λάβει στήριξη, να δημιουργήσει σχέση με τον θεραπευτή, να μάθει να διαχειρίζεται τα συναισθήματά του, να αποφεύγει την ανάγκη του για έλεγχο και να εξασκεί την αυτοφροντίδα.

Έπειτα, θα γίνει επεξεργασία του τραύματος και στην συνέχεια το τραύμα θα προσαρμοστεί. Το άτομο θα απαντήσει σε ερωτήσεις για την προσωπική του ταυτότητα, θα μάθει να αναλαμβάνει την ευθύνη και θα αποκτήσει επίγνωση των παγιωμένων μοτίβων του.

Όταν εργαζόμουν στον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό με ασυνόδευτους ανήλικους αιτούντες άσυλο, ένας δεκαεπτάχρονος έφηβος μου είπε: «Αλίκη, είσαι η μόνη που με καταλαβαίνει. Με ακούς, πραγματικά με ακούς.» Δουλέψαμε ψυχοθεραπευτικά για αρκετό διάστημα, εστιάζοντας στο τραύμα που είχε βιώσει, στην διαχείριση των αντιδράσεων του και στην αυτοεικόνα του. Σε μία συνάντηση με ρώτησε: «Αλίκη, εσένα τι σου έχει συμβεί;»

Το παράδοξο μονοπάτι προς το νόημα της ζωής: Αποκτήστε το βιβλίο από το εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο ψυχολογίας του Psychology.gr

Αυτό που θα ήθελα να πω, θα διαμορφωνόταν κάπως έτσι:

«Ξέρεις, κι εγώ έχω κάνει τον δικό μου αγώνα. Λόγω αυτού σε βλέπω. Σε βλέπω στο σκοτάδι σου, στο φόβο, στον πόνο. Δεν θα μπω στην διαδικασία να σε απείλησω, να σε βαφτίσω προβληματικό ή να σε κατευθύνω. Αυτό που θέλω να ξέρεις είναι πως σε αυτό το ευάλωτο σημείο που είσαι, που δεν αγαπάς τίποτα και κανέναν και που δεν αντέχεις τον εαυτό σου, εγώ σε βλέπω και σε αισθάνομαι.

Σε σέβομαι και σε αποδέχομαι άνευ όρων. Δεν χρειάζεται να κρύβεις το τραύμα σου πια, γιατί αισθάνεσαι ότι είσαι υπεύθυνος για αυτό που συνέβη ή γιατί φοβάσαι πως δεν θα έχω τη δύναμη να σε κρατήσω.

Έχεις δικαίωμα να είσαι ολόκληρος και ατελής και να αγαπιέσαι έτσι, χωρίς να υποδύεσαι ρόλους. Έχεις αξία και σε θαυμάζω. Μπορείς να είσαι περήφανος για αυτό.»

Η αλήθεια είναι πως όλοι μας έχουμε αγωνιστεί και συνεχίζουμε να το κάνουμε.

Μέσα από την επανορθωτική εμπειρία της προσωπικής μου ψυχοθεραπείας είδα κι εγώ το τραύμα που είχα βιώσει και στάθηκα σε αυτό με επίγνωση μέχρι που ένιωσα να απελευθερώνομαι. Κοίταξα όλα αυτά τα κομμάτια με άλλο μάτι και τα είδα πιο όμορφα. Αυτή μου η εμπειρία μου πρόσφερε το χώρο να μπορώ να δω το σκοτάδι του άλλου, με ό, τι αυτό έχει μέσα, χωρίς να φοβάμαι.

Κλείνοντας, ο θεραπευτής θα κοιτάξει το τραύμα με γνήσιο ενδιαφέρον, αποδοχή, φροντίδα και συμπόνια. Θα μείνει όσο χρειάζεται.

Η θεραπεία συντελείται από την στιγμή που ο θεραπευόμενος και ο θεραπευτής συναντιούνται και βλέπουν ο ένας τον άλλον όπως ακριβώς είναι στο εδώ και τώρα που συν-δημιουργούν. Τελικά ο ίδιος ο θεραπευόμενος, σαν τους Ιάπωνες τεχνίτες, θα γεμίσει με φροντίδα τα «ραγίσματα» με τα πολύτιμα υλικά που τον κάνουν μοναδικό.