Η Αλεξιθυμία και οι επιπτώσεις στο σώμα

Αρκετές φορές στις δύσκολες στιγμές της ζωής μας πολλοί από εμάς ίσως έχουμε σκεφτεί, πως θα θέλαμε με κάποιο τρόπο να απαλλαγούμε από τα επώδυνα συναισθήματα, που μας πληγώνουν, να γίνουμε άτρωτοι, να μην αισθανόμαστε τίποτα και να μην πονάμε.

Άλλες φορές πάλι έχουμε ανθρώπους γύρω μας, που μοιάζουν φαινομενικά σκληροί και απαθείς και σκεφτόμαστε πόσο θα θέλαμε να τους μοιάζουμε.

Οι άνθρωποι αυτοί θεωρούμε, πως δεν πονάνε, δεν νιώθουν απόρριψη και ματαίωση και δεν επηρεάζονται από τα επώδυνα συναισθήματα, που εμείς δεν μπορούμε να αντέξουμε.

Τι είναι η αλεξιθυμία;

Πολλοί από αυτούς τους φαινομενικά απαθείς και σκληρούς ανθρώπους έχουν ένα χαρακτηριστικό της προσωπικότητάς τους, που ονομάζεται αλεξιθυμία. Η αλεξιθυμία είναι μια κατάσταση, όπου το άτομο δυσκολεύεται να κατανοήσει και να εκφράσει τα συναισθήματά του.

Η αλεξιθυμία δεν είναι ούτε νοητική ούτε ψυχική διαταραχή, αλλά είναι ένα χαρακτηριστικό της προσωπικότητάς και πολλές φορές συνυπάρχει με ψυχικές διαταραχές. Κάποιες διαταραχές, που συνυπάρχει η αλεξιθυμία, είναι η κατάθλιψη, ο αυτισμός, η διαταραχή μετατραυματικού στρες, η διάσπαση ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) και οι διατροφικές διαταραχές.

Μελέτες έχουν δείξει πως η αλεξιθυμία μπορεί να επηρεάζει μέχρι και το 13% του συνολικού πληθυσμού. 

Ο όρος περιγράφηκε πρώτη φορά το 1970 από τον καθηγητή, ψυχιατρικής του Χάρβαρντ, Πέτρο Σιφναίο σε μια μελέτη, που έκανε σε ασθενείς, που αντιμετώπιζαν ψυχοσωματικά προβλήματα. Η ετυμολογία της λέξης προέρχεται από το στερητικό α- (έλλειψη), λέξις (λόγια) και θυμός-θυμικό (διάθεση-συναίσθημα).

Το άτομο με αλεξιθυμία διακατέχεται, δηλαδή, από μία έλλειψη λέξεων για το συναίσθημα του. Ακόμη έχει υποστηριχθεί, πως η αλεξιθυμία είναι ένας αμυντικός μηχανισμός, που αναπτύσσει το άτομο απέναντι στο στρες και το φόβο.

Αποκτήστε το βιβλίο Η δύναμη των εσωστρεφών, από το εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο ψυχολογίας της Πύλης μας.

Χαρακτηριστικά της αλεξιθυμίας

Το άτομο με αλεξιθυμία δυσκολεύεται να αναγνωρίσει, να κατανοήσει αλλά και να εκφράσει τα συναισθήματά του. Ακόμη δυσκολεύεται να αναγνωρίσει και να κατανοήσει και τα συναισθήματα των άλλων, γεγονός που προκαλεί προβλήματα στις διαπροσωπικές του σχέσεις.

Άλλες ενδείξεις, που μας βοηθούν να αναγνωρίσουμε την αλεξιθυμία, είναι η σύγχυση στην αναγνώριση και το διαχωρισμό ανάμεσα στις αισθήσεις, που προκαλούν τα συναισθήματα, η δυσκολία στην αναγνώριση των συναισθηματικών εκδηλώσεων των άλλων μέσω των εκφράσεων του προσώπου και του τόνου της φωνής, η μειωμένη φαντασία και η άκαμπτη σκέψη, η δυσκολία στη διαχείριση του στρες, η εγωιστική συμπεριφορά, η σκληρή, απόμακρη και χωρίς χιούμορ στάση και τέλος η αίσθηση μη ικανοποίησης από την ζωή τους.

Τα άτομα με αλεξιθυμία φαίνονται στους γύρω τους μονότονα, χωρίς καθόλου ενδιαφέρον, απαθή, που δεν τους συγκινεί τίποτα.

Τα άτομα αυτά αν και μοιάζουν έτσι, μπορούν να αναγνωρίσουν αν υπάρχει μέσα τους μία έντονη ευχάριστη η δυσάρεστη αναστάτωση, απλά δεν μπορούν να περιγράψουν το πώς νιώθουν αλλά και τι τους το προκαλεί. 

Αντιθέτως ασχολούνται πολύ έντονα με τις σωματικές εκδηλώσεις των συναισθημάτων αυτών και έτσι καταφέρνουν να εκφράσουν αυτή την συναισθηματική αναστάτωση μέσω των σωματικών συμπτωμάτων. Για αυτό και η αλεξιθυμία συνδέεται έντονα με τα ψυχοσωματικά συμπτώματα.

Τα άτομα με αλεξιθυμία αντιμετωπίζουν προβλήματα στις σχέσεις τους. Μία υγιής σχέση χρειάζεται μοίρασμα, αγάπη, φροντίδα, θαυμασμό, ακόμη και ευαλωτότητα και απόρριψη. Όλα αυτά τα σημαντικά στοιχεία στη σχέση είναι καταστάσεις, που τα άτομα με αλεξιθυμία δεν μπορούν να αναγνωρίσουν και να κατανοήσουν.

Παράγοντες που σχετίζονται με την αλεξιθυμία

Αν και δεν υπάρχουν ακριβή αίτια για την αλεξιθυμία, υπάρχουν κάποιοι παράγοντες, που φαίνεται να συνδέονται, όπως η κληρονομικότητα, το περιβάλλον, μέσα στο οποίο ζει και μεγαλώνει κάνεις (αν υπάρχουν για παράδειγμα παιδικά τραύματα ή μία ψυχική διαταραχή στην οικογένεια) και οι κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες που μπορεί να προκαλούν δυσκολίες.

Τέλος, κάποια εγκεφαλικά τραύματα φαίνεται να συνδέονται με την αλεξιθυμία. Άλλοι παράγοντες, που δείχνουν υψηλό κίνδυνο για εμφάνιση αλεξιθυμίας είναι το φύλο (οι άνδρες φαίνεται να παρουσιάζουν αλεξιθυμία σε διπλάσιο ποσοστό από τις γυναίκες), η ηλικία, το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο και η χαμηλή συναισθηματική νοημοσύνη.

Αλεξιθυμία και ψυχικές διαταραχές

Έρευνες έχουν υποστηρίξει τη σχέση της αλεξιθυμίας με τον αυτισμό και την κατάθλιψη. Οι καταθλιπτικοί ασθενείς με αλεξιθυμία φαίνεται να παρουσιάζουν πιο σοβαρά συμπτώματα κατάθλιψης, ψύχωσης και φόβου.

Επίσης, οι ασθενείς, που πάσχουν από διατροφικές διαταραχές, δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν και να εκφράσουν τα συναισθήματά τους, κάτι που αποτελεί κοινό τους με τα άτομα με αλεξιθυμία, ενώ η αλεξιθυμία αποτελεί μάλλον κακό προγνωστικό παράγοντα για τη θεραπεία των διατροφικών διαταραχών.

Διαβάστε ακόμη τα σχετικά άρθρα στο Psychology.gr :
1. Αλεξιθυμία και Σκλήρυνση Κατά Πλάκας 2. Παθολογικός Τζόγος και Αλεξιθυμία

Αλεξιθυμία και σωματικές διαταραχές

Σωματικές παθήσεις, που φαίνεται να σχετίζονται με την αλεξιθυμία, είναι οι καρδιακές αρρυθμίες, ο θυρεοειδής, οι διαταραχές του εντέρου και δερματολογικές διαταραχές, όπως η ακμή, η κνίδωση, η ψωρίαση και η αλωπεκία.

Το άτομο από την στιγμή, που δυσκολεύεται να βγάλει προς τα έξω τα συναισθήματα, που βιώνει εσωτερικά, φτάνει σε σημείο τα συναισθήματα αυτά να τα εκδηλώσει μέσω σωματικών προβλημάτων, εφόσον το μόνο σίγουρο είναι ότι με κάποιο τρόπο θα εκφραστούν.

Αντιμετώπιση αλεξιθυμίας

Ένας τρόπος να αντιμετωπισθεί η αλεξιθυμία είναι η εκμάθηση και στη συνέχεια η εξάσκηση στα συναισθήματα. Ταυτόχρονα, η παρατήρηση του εαυτού του, αλλά και των άλλων είναι χρήσιμη, για να μπορέσει το άτομο να κατανοήσει τα συναισθήματα. Η ατομική και ομαδική ψυχοθεραπεία θα μπορούσε να βοηθήσει στην εξάσκηση αυτή.

Ειδικά, η ομαδική ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει αποτελεσματικά τα άτομα με αλεξιθυμία να εξερευνήσουν τα δικά τους συναισθήματα, αλλά και των άλλων, και μέσα από αυτή την εξερεύνηση να συνδεθούν μαζί τους. Άλλοι τρόποι θεραπείας, που θα μπορούσαν να βοηθήσουν είναι η εκφραστική γραφή, ο χορός, η υποκριτική, η ανάγνωση και η μουσική.

Αν και αρχικά η ψυχανάλυση επικεντρώθηκε στη μονοτονία, που εκδηλώνουν τα άτομα αυτά μέσα στη θεραπεία, με το πέρασμα των χρόνων και την υψηλή σχέση, που φαίνεται να υπάρχει, μεταξύ της αλεξιθυμίας και των ψυχοσωματικών προβλημάτων, κρίνεται σκόπιμο να εξερευνηθούν νέοι και περισσότεροι τρόποι μέσα στη θεραπεία, που θα βοηθήσουν τα άτομα να απεμπλακούν από αυτή τη δυσκολία και να αρχίσουν να εκφράζουν τα συναισθήματά τους.

Αποσύνδεση από τα συναισθήματα

Αν το σκεφτούμε περισσότερο, αρκετοί από εμάς ίσως να μην έχουμε όλα τα χαρακτηριστικά της αλεξιθυμίας, που προαναφέρθηκαν, αλλά ένα μέρος τους. Ίσως, δηλαδή, η δυσκολία αυτή της αναγνώρισης και της έκφρασης του συναισθήματος, που ονομάστηκε αλεξιθυμία, να είναι πιο κοντά μας από όσο νομίζουμε

Σε μία εποχή, που το να δείχνεις τα συναισθήματά σου θεωρείται μάλλον αδυναμία, όλοι προσπαθούμε να υιοθετήσουμε έναν πιο λογικό και νοητικό τρόπο έκφρασης, για να μην έρθουμε αντιμέτωποι με αυτό που πραγματικά βιώνουμε μέσα μας. Κάτι τέτοιο, όμως το μόνο που καταφέρνει, είναι να μας κάνει να αποσυνδεόμαστε από το συναίσθημά μας, το οποίο αν και υπάρχει, μένει για καιρό εγκλωβισμένο μέσα μας.

Και καθώς το μόνο σίγουρο είναι, ότι όταν κάτι υπάρχει μέσα μας αργά ή γρήγορα με κάποιο τρόπο θα βγει προς τα έξω, ίσως την στιγμή που θα βγει ετεροχρονισμένα να μην έχει πια την μορφή συναισθήματος, αλλά την μορφή ενός σωματικού πόνου. Και μόνο τότε ίσως συνειδητοποιήσουμε, πως θα ήταν καλύτερα να το είχαμε εκφράσει εξ αρχής.

Η εκμάθηση και η παρατήρηση των συναισθημάτων είναι ένα από τα βασικότερα μαθήματα, που θα έπρεπε όλοι να διδασκόμαστε σε κάποια στιγμή της ζωής μας, αλλά ακόμα και αν αυτό δεν έγινε, ποτέ δεν είναι αργά να αναζητήσουμε μία θεραπεία, που θα μας φέρει πιο κοντά στα συναισθήματα μας.

 

Βιβλιογραφία:

Nemiah, J. C., Freyberger, H., & Sifneos, P. E. (1976). Alexithymia: A view of the psychosomatic process. In O. Hill (Ed.), Modern trends in psychosomatic medicine, Vol. 3 (pp. 430–439). London, UK: Butterworths.