Μισογυνισμός: Όταν το θηλυκό θεωρείται μειονέκτημα. Ώρα για μια ευρύτερη ματιά;

Ίσως σε μεγάλο βαθμό να περνάει απαρατήρητος, ίσως να μη θεωρείται τόσο σημαντικός, ίσως, ακόμα και το να αναφέρεσαι σε αυτόν να κρίνεται «υπερβολικό». Αναφέρομαι στο μισογυνισμό.

Στο μισογυνισμό ως αντίληψη, ως φαινόμενο, ως θεωρητική προσέγγιση, ως στάση και συμπεριφορά στην πράξη της καθημερινότητας, που, ακόμα και στις μέρες μας, εκδηλώνεται μέσα από τα σημαντικά και από τα ασήμαντα. Από λόγια κι από έργα.

Ο μισογυνισμός μεταξύ άλλων είναι η προκατάληψη ότι τα δυσάρεστα, αρνητικά ή μη επιθυμητά συναισθήματα, γεγονότα ή/και καταστάσεις προέρχονται κατά βάση από τις γυναίκες ή οφείλονται κυρίως στις γυναίκες ή είναι υπεύθυνες οι γυναίκες απλά και μόνο επειδή είναι γυναίκες – δηλαδή το βιολογικό φύλο αποτελεί το κυριότερο κριτήριο αυτής της διάκρισης. 

Είναι φανερό, ότι πολλές γυναίκες σε πολλές κοινωνίες, συμπεριλαμβανομένης και της ελληνικής, σε πολλούς τομείς είναι σε καλύτερη θέση απ’ότι π.χ. εκατό ή ακόμα και πενήντα χρόνια πριν. Και σίγουρα τα πράγματα χρειάζεται - και κατά τη γνώμη μου μπορούν - ν’ αλλάξουν ολοένα και περισσότερο προς το καλύτερο.

Στο συγκεκριμένο άρθρο θέλω ν’ αναφερθώ στο φαινόμενο του μισογυνισμού ως τρόπου σκέψης, αντίληψης και πράξεων που ακόμα στις μέρες μας διαβρώνουν και καθηλώνουν ανθρώπους, σχέσεις, συναισθήματα, ενώ μπορεί να υπάρχει ο μύθος-ψευδαίσθηση ότι τέτοια φαινόμενα «δεν υπάρχουν πια» ή «και τι έγινε αν υπάρχουν». Βέβαια, ένα άρθρο δεν μπορεί να καλύψει το ζήτημα, μπορεί, όμως, ίσως, να αποτελέσει έναυσμα για προβληματισμό.

Τοξικές σχέσεις, Τοξικοί άνθρωποι - Online, ασύγχρονο σεμινάριο, χαμηλού κόστους. Μπορείτε να το παρακολουθήσετε από τον υπολογιστή, το κινητό τηλέφωνο ή το tablet σας, στον χρόνο που εσείς επιλέγετε.

Μιας και φαίνεται το ζήτημα αυτό να είναι εκτός από κοινωνιολογικό και ψυχολογικό, πρόθεσή μου είναι να συμβάλλω ως θεραπεύτρια στο να διαλυθούν μύθοι και στερεότυπα που μέσα από τους αιώνες γαλούχησαν γενιές και έφτασαν στις μέρες μας - ίσως και ως εσένα - και που, ίσως, ζητάται να τα υιοθετίσεις τυφλά και άκριτα, γιατί «έτσι είναι» ή «γιατί έτσι πρέπει» ενώ στη σημερινή πραγματικότητα βλέπεις ότι τα πράγματα δεν είναι (μόνο) έτσι.

Aντιλήψεις που μπορεί να κάνουν πολλούς ανθρώπους ν’ αναρωτιούνται και να βρίσκονται σε δύσκολη κάποιες φορές σύγκρουση με τις ίδιες τους τις εμπειρίες και τα τόσα νέα και ποικίλα δεδομένα που υπάρχουν στη ζωή σήμερα.

Ο μισογυνισμός δεν είναι κάτι καινούριο.

Είναι μια αντίληψη που έχει βαθιές ρίζες στην ανθρώπινη ιστορία και κυρίως στις πατριαρχικές κοινωνίες. Αρκετοί αρχαίοι μύθοι, οι περισσότερες κύριες αρχαίες αλλά και νεότερες θρησκείες, πολλοί αναγνωρισμένοι αρχαίοι και σύγχρονοι φιλόσοφοι έχουν περιγραφεί να έχουν μισογυνίστικες αντιλήψεις και θεώρηση ζωής (π.χ ο σεβασμός είναι κάτι που χρειάζεται να «κερδίσει» μια γυναίκα μέσα από τη συμπεριφορά της και συχνά την υπακοή της και δεν αποτελεί φυσικό δικαίωμα.)

Πιο συγκεκριμένα, μισογυνίστικες αναφορές μπορεί να βρει κανείς τόσο σε αρχαία κείμενα όσο και στα θρησκευτικά κείμενα των κύριων θρησκειών και της Ανατολής και της Δύσης, σε σύγχρονα συστήματα θρησκευτικού τύπου καθώς και σε διάφορες παραδοσιακές πολιτικές συντηρητικές προσεγγίσεις ή και σε πιο σύγχρονα πολιτικά συστήματα είτε «δεξιά» είτε «αριστερά» ή ακόμα και σε κάποιες θεωρίες ψυχανάλυσης, όπως π.χ. του Φρόυντ και του Λακάν.

Με άλλα λόγια ο μισογυνισμός μπορεί να είναι μια διάχυτη στάση με πολλές εκφράσεις είτε μέσα από άτομα είτε μέσα από ομάδες. Είτε στο όνομα μιας θρησκείας, είτε στο όνομα μιας φιλοσοφικής, πολιτικής, κοινωνικής, οικονομικής ή ακόμα και ψυχολογικής θεώρησης.

Φαίνεται ότι μπορεί να εκφράζεται και από άντρες και από γυναίκες, και από νεότερους και από μεγαλύτερους. Συχνά ανεξάρτητα πολιτικής, σεξουαλικής ή άλλης προτίμησης και ανεξάρτητα εθνικότητας και οικονομικής και κοινωνικής ομάδας. Μέσα στις οποιεσδήποτε σχέσεις, μέσα στην ίδια τη δομή της κοινωνίας καταδεικνύοντας ή και επιβάλλοντας στερεότυπα, ρόλους και συγκεκριμένες προσδοκίες και τρόπους συμπεριφοράς, λαμβάνοντας υπόψιν αποκλειστικά ως βασικό κριτήριο το βιολογικό φύλο, δηλ. μόλις μία από τις αρκετές διαστάσεις της ανθρώπινης ύπαρξης.

 «Οι γυναίκες φταίνε για τα περισσότερα κακά», «οι γυναίκες παρασύρουν (συνήθως τους άντρες)», «οι γυναίκες έχουν διαβολικές δυνάμεις», «οι γυναίκες είναι εφτάψυχες (αντέχουν)», «οι άντρες είναι παιδιά, άρα οι γυναίκες πρέπει να είναι πιο υπεύθυνες», «προορισμός της γυναίκας είναι ο γάμος», «οι γυναίκες είναι ένα μυστήριο (όταν η αναφορά γίνεται με δυσάρεστη απόχρωση της έννοιας του μυστηρίου)», «ο γυναικείος οργασμός είναι πρόβλημα», κτλ. κτλ. Επίσης, σεξουαλικές παρενοχλήσεις, μισογυνίστικα αστεία, δογματικές προσδοκίες και παγιωμένες απαιτήσεις λόγω βιολογικού φύλου και άλλα.

Αυτές είναι λίγες από τις ζωντανές αντιλήψεις και στερεότυπα που είτε λεκτικά είτε μη λεκτικά, είτε στο επίπεδο το διανοητικό, είτε στο ψυχολογικό, είτε στο κοινωνικό, έμπρακτα μέσα από την καθημερινότατα μπορεί κάποιες φορές να δούμε τη μισογυνίστικη προσέγγιση να εκδηλώνεται. 

Μια προσέγγιση που μπορεί να πληγώνει τα κορίτσια και να δίνει επίπλαστη ενδυνάμωση και την αίσθηση ενός ψευδεπίγραφου στερεότυπου ανδρισμού στα αγόρια.

Να προκαλεί περιττή ντροπή και σύγχιση στα κορίτσια, που άλλοτε «πρέπει» να φανούν «αδύναμα» κι ευάλωτα κι άλλοτε άτρωτα, και να προκαλεί περιττή ντροπή στα αγόρια για τη θηλυκή πλευρά του ψυχισμού τους, την οποία δεν έχουν παρά να θάψουν ακόμα βαθύτερα, ώστε «να μη φαίνεται».

Να παρουσιάζει τη θηλυκή ψυχοσύνθεση ως ακατανόητη, ενώ παράλληλα υπεραπλουστεύει (αν όχι και υποτιμά) την πολυπλοκότητα της αρσενικής ψυχοσύνθεσης, θεωρώντας την ως μη - πολύπλευρη και πολυ-επίπεδη (αντί π.χ. να την αναγνωρίζει ως διαφορετική).

Διαχείριση Διαπροσωπικών Συγκρούσεων: Online Σεμινάριο, χαμηλού κόστους, στην πλατφόρμα του Psyversity. Παρακολουθήστε το σεμινάριο, στον χρόνο που εσείς επιλέγετε, από το κινητό, το tablet ή τον υπολογιστή σας. Παρέχεται βεβαίωση παρακολούθησης.

Για παράδειγμα, στην αρχαία ελληνική μυθολογία βλέπουμε την θεά Αθηνά να είναι πλήρως αποδεκτή ως θηλυκή θεότητα ενώ ο δυναμισμός της φαίνεται να γίνοται αποδεκτός ως μέρος της θηλυκής της οντότητας – χαρακτηριστικό που στις μερες μας συχνά, ίσως, να θεωρούνταν στερεότυπα ως «μη-θηλυκός».

Οι έρευνες δείχνουν ότι υπάρχουν διαφορές όπως και ομοιότητες ανάμεσα στο αρσενικό και στο θηλυκό, στους άντρες και τις γυναίκες. Κάποιες έρευνες μάλιστα δείχνουν ότι σε κάποιες περιπτώσεις πρόκειται για διαφορετικά είδη.

Για παράδειγμα, τα αγόρια και τα κορίτσια ως ένα σημείο συμπορεύονται στην ανάπτυξή τους αλλά μετά από ένα σημείο πορεύονται διαφορετικά. ‘

Εχει βρεθεί ότι οι γυναίκες – ή η θηλυκή πλευρά – τείνει περισσότερο προς το να συνδέεται συναισθηματικά και να κάνει σχέσεις, ενώ του άντρα – ή η αρσενική πλευρά- τείνει περισσότερο προς την αυτονομία. Οι ακραίες εκφράσεις αυτών των τάσεων, δεδομένων κάποιων προϋποθέσεων, μπορούν να συνθέσουν δυσλειτουργίες ή/και ψυχοπαθολογίες.

Υπάρχει, λοιπόν, σήμερα στη διάθεσή μας αρκετή καινούρια και χρήσιμη γνώση που μπορεί να βοηθήσει στην απαγκίστρωση από δογματικές ή ακόμα και στρεβλές αντιλήψεις.

Καινούρια και χρήσιμη γνώση που μπορεί, ίσως, κι αυτή να συμβάλλει στο να ανοίξουν οι πόρτες του νου και της καρδιάς σε μια νέα κατανόηση και νέα αντίληψη.

Τι μπορεί να γίνει; Πώς μπορούν τέτοιες και παρόμοιες προκαταλήψεις να περιοριστούν;

Ποιο νομίζεις ότι μπορεί να είναι το κόστος τέτοιων και αντίστοιχων προκαταλήψεων; Στις σχέσεις, στην προσωπική, επαγγελματική, κοινωνική ζωή; Σε τι ωφελούν; Έχεις ποτέ αναρωτηθεί για τους ρόλους των φύλων και για το πώς έχουν διαμορφωθεί από τις δυτικές κυρίως αλλά και από τις ανατολικές κοινωνίες; Τι ρόλο μπορεί να έχει η κοινωνική επιμόρφωση γενικότερα σε ζητήματα όπως αυτά;

Όπως και σε άλλα ζητήματα η αναγνώριση του φαινομένου είναι ένα πρώτο βήμα. Όμως, αυτό δεν φαίνεται να αρκεί, αν δε συνοδεύεται, πέρα από την καλή πρόθεση για την αντιμετώπισή του, και από έμπρακτες προσπάθειες, ατομικές και συλλογικές.

 

Πηγές:

www.britannica.com/

Clack, Beverley (1999). Misogyny in the Western Philosophical Tradition: A Reader. New York: Routledge. pp. 95–241.

Holland, Jack (2006). Misogyny: The World's Oldest Prejudice (1st ed.). New York: Carroll & Graf.

Miller, P., Needleman, J. (2013). Necessary Wisdom: Jacob Needleman Talks About God, Time, Money, Love, and the Need for Philosophy.

Rowan, J. (2012). The Horned God: Feminism and Men as Wounding and Healing. London: Routledge.