Παιδί και επιθετικότητα. Γιατί;

“Κάθε παιδί είναι καλλιτέχνης. Το θέμα είναι πώς θα παραμείνει καλλιτέχνης μεγαλώνοντας”. Πάμπλο Πικάσο
Αλήθεια, τι ακριβώς εννοούμε όταν λέμε ότι ένα παιδί είναι επιθετικό;

Όταν σε εκρήξεις θυμού, φωνάζει, βρίζει, κοκκαλώνει ή χτυπά τα χέρια και τα πόδια του στο πάτωμα ή στα έπιπλα. Όταν χτυπά, δαγκώνει, πετά πράγματα ή παιχνίδια στους συμμαθητές ή τους γονείς του.

Όταν είναι αντιδραστικό και ανυπάκουο ή παραμένει απαθές σε ερεθίσματα του περιβάλλοντός του. Και όταν αυτή η συμπεριφορά εκδηλώνεται προς τον εαυτό του (και όχι στους άλλους) πάλι για επιθετικότητα μιλάμε.

Και μην ξεχνάμε, βέβαια, ότι υπάρχει και η παθητική επιθετικότητα. Τι σημαίνει αυτό; Ας το πούμε με ένα παράδειγμα: Στην τάξη όπου τα παιδιά παίζουν υπάρχει ένα παιδί που αντιδρά επιθετικά, φωνάζει σε ένα άλλο παιδί, του παίρνει το παιχνίδι ή και το χτυπά. Το παιδί που δέχεται αυτή την έκρηξη, παραμένοντας σιωπηλό, μην αντιδρώντας, είναι παθητικά επιθετικό.

Συνυπολογίζοντας όλα τα παραπάνω, για να το χαρακτηρίσουμε με ασφάλεια ένα παιδί επιθετικό, δίνουμε ιδιαίτερη βαρύτητα στον χρόνο που παρατηρούμε αυτή την επιθετικότητα (αν είναι συνεχής και για μεγάλο διάστημα).

Αποκτήστε το βιβλίο Η βίαιη συμπεριφορά των παιδιών, από το εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο της Πύλης μας με έκπτωση 15%.

Η επιθετικότητα, όταν δεν είναι παθολογική, αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της διαδικασίας κοινωνικοποίησης του παιδιού, που εμφανίζεται από τους πρώτους μήνες και κορυφώνεται η έντασή της γύρω στα 3 χρόνια. Μεγαλώνοντας, μέσω της εκμάθησης κοινωνικών δεξιοτήτων και ανάπτυξης αυτοελέγχου, η επιθετικότητα ελαττώνεται και το παιδί μαθαίνει να εκφράζει το συναίσθήμα του και τις διεκδικήσεις του με κοινωνικά αποδεκτούς τρόπους.

Οι ψυχολόγοι και οι ειδικοί παιδαγωγοί, πάντως, είτε η επιθετικότητα είναι παθολογική είτε όχι, τη θεωρούμε “φωνή”. Το παιδί μας μιλάει, μας λέει κάτι με τρόπο που δεν είναι αρεστός και αποδεκτός, αλλά προσπαθεί κάτι να πει. Γιατί ο θυμός είναι σύμπτωμα, είναι “η κουρτίνα μπροστά από το δωμάτιο”. Πίσω από αυτόν, βρίσκονται συναισθήματα φόβου, αγωνίας, που δεν μπορούν να εκφραστούν με άλλο τρόπο.

Πότε θεωρείται παθολογική η επιθετικότητα;

Το υπερκινητικό σύνδρομο (ελλειμματική προσοχή - υπερκινητικότητα) είναι παθολογικό αίτιο, που μπορεί να εμφανίσει επιθετικότητα το παιδί. Η νοητική στέρηση, οι συναισθηματικές διαταραχές, σύνδρομα όπως ο αυτισμός, είναι αιτίες επιθετικότητας στο παιδί, που σε αυτές παρεμβαίνουν οι ειδικοί.

Όταν όμως δεν είναι; Όταν η επιθετικότητα έχει άλλες αιτίες; Ποιες;

Μάλλον θα λέγαμε: Ποια; Την οικογένεια. Το παιδί που μεγαλώνει σε ένα επικριτικό ή αντίθετα χωρίς σαφή όρια, οικογενειακό περιβάλλον, νοιώθει ανασφάλεια και μπέρδεμα. Το αποτέλεσμα είναι να προσπαθεί να εκφράσει την αγωνία του με εκρήξεις και μη ελεγχόμενο θυμό.

Όταν οι γονείς είναι οι ίδιοι επιθετικοί. Όταν βρίζουν ή αντιδρούν με σωματική ή λεκτική βία, μεταξύ τους, το παιδί όχι μόνο μιμείται αυτόν τον τρόπο επικοινωνίας, αλλά εκφράζει και τον φόβο του απέναντι σε αυτό τον κακοποιητικό τρόπο. Και τον εκφράζει με θυμό.
Όταν είναι αδιάφοροι απέναντι στις ανάγκες του παιδιού.

Τι έχει ανάγκη το παιδί;

Ασφάλεια, αποδοχή, αγάπη και κατανόηση για να αναπτυχθεί και να αυτονομηθεί. Όταν αυτά τα στερείται, ή τα παίρνει με κακοποιητικό τρόπο, τότε ο μόνος τρόπος να απαντήσει, είναι ο θυμός.

Υπάρχει και ένας άλλος λόγος που το παιδί μπορεί να γίνει επιθετικό.

Και είναι σύμπτωμα της εποχής μας θα λέγαμε. Της μοντέρνας εποχής. Όπου το παιδί είναι δέκτης εικόνων βίας που προβάλλονται στην τηλεόραση ή σε τόσα παιχνίδια βίας που υπάρχουν στα κινητά. Όχι ότι αυτό είναι από μόνος του παράγοντας γέννησης επιθετικότητας, πάντως συνηγορεί σ' αυτόν.

Τι μπορούμε να κάνουμε; Γονείς, εκπαιδευτικοί; Περιβάλλον;

Απλά πράγματα. Ναι, απλά πράγματα. Δεν τιμωρούμε με αυστηρότητα το παιδί, ούτε το χαρακτηρίζουμε. Χαρακτηρίζουμε την πράξη του αλλά όχι εκείνο ως οντότητα. Δεν είμαστε επικριτές ή ακόμα χειρότερα δικαστές.

Στην τάξη ή στο σπίτι, απομακρύνουμε το παιδί με ήρεμο τρόπο από το σημείο ή το πρόσωπο που εκφράζει την επιθετικότητά του. Του δίνουμε χρόνο προσωπικό ώστε να ηρεμήσει. Και κάτι άλλο που έχει αποδειχτεί ότι βοηθάει.

Στο σπίτι , μπορούμε να διαμορφώσουμε έναν μικρό, ειδικό χώρο, όπου να ξέρει ότι εκεί μπορεί να εκτονωθεί, όταν νοιώθει έντονο θυμό. Μπορεί να είναι σε μια κούκλα ή σε κάποια κουτιά.

Στην τάξη, οι εκπαιδευτικοί, μπορούν να το κάνουν ως δημιουργικό παιχνίδι. Γιατί τα παιδιά να μην ζωγραφίσουν όλα μαζί το θυμό; Ας το κάνουν εικόνα, χρώμα, ας παίξουν με αυτό.

Ένα μικρό θεατρικό αναπαράστασης. Ως πρώτη πράξη, η πράξη επιθετικότητας, όπως συνέβη. Ως δεύτερη, μετά από ομαδική συζήτηση, η πράξη, όπως θα έχει προκύψει από την συζήτηση.

Δεν χρειάζεται να αναφέρουμε ότι η συνεργασία εκπαιδευτικών και γονιών είναι απαραίτητη. Χρειάζεται διαρκή ανατροφοδότηση πληροφοριών για την συμπεριφορά και την εξέλιξη του παιδιού.

Επιβράβευση. Κάθε φορά που θα κάνει κάτι θετικό ή θα καταφέρει να ελέγξει τον θυμό του, εκφραστείτε θετικά και ενισχυτικά. Και το πιο απλό και σημαντικό. Μιλήστε με το παιδί. Σημασία δεν έχει ο χρόνος ο πολύς, αλλά η αφοσίωση και η αγάπη που θα εκλάβει. Και αυτό από μόνο του είναι θεραπευτικό.

Αν ένα παιδί ζει μέσα στην παραδοχή και φιλία: Μαθαίνει να βρίσκει την αγάπη μέσα στον κόσμο.

“Κάθε παιδί είναι καλλιτέχνης. Το θέμα είναι πώς θα παραμείνει καλλιτέχνης μεγαλώνοντας”. Πάμπλο Πικάσο

Διαβάστε στην πύλη μας περισσότερα άρθρα σχετικά με την ψυχολογία του παιδιού:

Επιθετικότητα και παιδί. Πρακτικές συμβουλές για γονείς.

Μηχανισμοί ελέγχου της παιδικής επιθετικότητας.

Ββλιογραφία:

Virginia Satir , " Πλάθοντας ανθρώπους " Εκδόσεις, Κέδρος , Αθήνα 2008