Ενσυναίσθηση: Τι είναι και πώς επιτυγχάνεται στη θεραπευτική σχέση

Οι θεραπευτές καλούνται μέσα στο πλαίσιο μιας θεραπευτικής διαδικασίας να έρθουν σε επαφή με άτομα τα οποία προέρχονται από εντελώς διαφορετικούς κόσμους. Οι διαφορές μπορεί να είναι ηλικιακές, πολιτισμικές, κοινωνικές, θρησκευτικές και εμπειρικές. Ποια μέσα μπορεί ο θεραπευτής να κινητοποιήσει για να "υπερκεράσει" όλα αυτά τα «εμπόδια» και να έρθει σε πραγματική επικοινωνία με τον πελάτη του;

Ολοένα και περισσότεροι ειδικοί, υποστηρίζουν ότι το στοιχείο κλειδί που μπορεί να φέρει πιο κοντά τον θεραπευτή και τον πελάτη και που θα τους βοηθήσει να χτίσουν μία ουσιαστική θεραπευτική σχέση είναι η ενσυναίσθηση.

Ενσυναίσθηση: ένας τρόπος να υπάρχουμε!

Σύμφωνα με τον Καρλ Ρότζερς, ιδρυτή της προσωποκεντρικής/πελατοκεντρικής θεραπείας, η ενσυναίσθηση είναι ο τρόπος του να υπάρχεις μαζί με κάποιον άλλον. Σημαίνει να μπαίνεις στον ιδιωτικό κόσμο των αντιλήψεων του άλλου. Σημαίνει την ικανότητα να αντιλαμβάνεσαι τις εναλλαγές, από στιγμή σε στιγμή, των συναισθημάτων που βιώνει ο άλλος. Σημαίνει να "συναισθάνεσαι" στο εδώ και τώρα, το υποκειμενικό βίωμα του άλλου, χωρίς να κάνεις κριτική, αντιλαμβανόμενος πράγματα τα οποία ενδεχομένως βρίσκονται ακόμη, μόλις στην υποαντίληψη του.

Τα συστατικά στοιχεία της ενσυναίσθησης

Σύμφωνα με τους Decety και Moriguchi (2007), η ενσυναίσθηση μπορεί να καλλιεργηθεί μέσα από τέσσερα λειτουργικά συστατικά στοιχεία τα οποία αλληλεπιδρούν δυναμικά μεταξύ τους:

• Η βίωση κοινών συναισθημάτων μεταξύ του εαυτού και του άλλου που προέρχεται από τις αυτόματες συναισθηματικές και γνωστικές αποκρίσεις. Με άλλα λόγια, όταν ο πελάτης παρουσιάζει ένα ζήτημα και αυτόματα προκαλούνται στον θεραπευτή οι ίδιες σκέψεις και τα ίδια συναισθήματα που βιώνει ο πελάτης σχετικά με το ζήτημα αυτό.
• Αυτογνωσία. Ακόμα και αν υπάρχει κάποια προσωρινή ταύτιση μεταξύ του εαυτού και του άλλου, δεν υφίσταται σύγχυση μεταξύ των δύο. Ουσιαστικά, ο θεραπευτής συναισθάνεται αλλά δεν ταυτίζεται, βλέπει τον κόσμο με τα μάτια του άλλου, σαν να είναι ο άλλος
• Ψυχική ευελιξία  για να γίνει κατανοητή εκ των έσω η υποκειμενική οπτική γωνία του άλλου.
• Ρυθμιστικές διαδικασίες που διαχωρίζουν τα συναισθήματα του εαυτού από τα συναισθήματα του άλλου.

Πως μπορεί ο θεραπευτής να είναι ενσυναισθητικός

Επιπλέον, για να αναπτυχθεί η ενσυναίσθηση μέσα στο θεραπευτικό περιβάλλον πρέπει ο θεραπευτής τη στιγμή εκείνη να αφήσει στην άκρη τις δικές του πεποιθήσεις και αξίες για να μπορέσει να διεισδύσει στον εσωτερικό κόσμο του πελάτη χωρίς προκαταλήψεις.

Μεταξύ των άλλων, ο θεραπευτής πρέπει να καλλιεργήσει μια -ας την ονομάσουμε- γλωσσική ευαισθησία, πρέπει δηλαδή να χρησιμοποιεί αμερόληπτες εκφράσεις και να αποφεύγει «ταμπέλες» για να περιγράψει εμπειρίες ή στοιχεία του χαρακτήρα του πελάτη, καθώς μία τέτοια συμπεριφορά θα δημιουργήσει απόσταση μεταξύ τους.

Σημαντικό ρόλο στην όλη διαδικασία παίζει και η ικανότητα του θεραπευτή να θέτει καίριες ερωτήσεις. Σε ένα προκαταρκτικό θεραπευτικό στάδιο, οι ερωτήσεις που μπορεί να θέσει ο θεραπευτής αφορούν την αιτία που οδήγησαν τον πελάτη στην αναζήτηση βοήθειας, ποια στιγμή παρουσιάστηκε το ζήτημα για το οποίο γίνεται λόγος στη θεραπεία, ποιοι είναι οι στόχοι του πελάτη για την όλη διαδικασία και πώς αντιλαμβάνεται εκείνος την έννοια της προόδου μέσα από τη θεραπευτική επαφή.

Βιβλιογραφία

1. A way of being, Carl Rogers (1980)
2. The empathic brain and its dysfunction in psychiatric populations: implications for intervention across different clinical conditions, Jean Decety και Yoshiya Moriguchi (2007)