Κλινική Συνέντευξη

«Συνέντευξη είναι η «συνάντηση» και συνομιλία δύο ή περισσότερων προσώπων με σκοπό την επίτευξη ενός προκαθορισμένου σκοπού.

Αυτό που τη διακρίνει από τη συνηθισμένη μορφή συνομιλίας είναι η  ύπαρξη του σκοπού και η συστηματική προσπάθεια που καταβάλλεται για την επίτευξή του» (Βάμβουκας, 1993; Καραμπατζάκη-Δημητρίου, 2010).

Η κλινική συνέντευξη αποτελεί το πιο κρίσιμο βήμα στην πρακτική της κλινικής εργασίας.

Κατά τη διάρκειά της, δημιουργείται η θεραπευτική σχέση μεταξύ θεραπευτή και θεραπεύομενου, η οποία είναι βασική για την ανάπτυξη μιας θεραπευτικής συμμαχίας και τη δημιουργία ενός κατάλληλου θεραπευτικού σχεδιασμού.

Προσεγγίσεις

Η κλινική συνέντευξη, μπορεί να χρησιμοποιήσει διάφορες προσεγγίσεις:

1. Ψυχαναλυτική-Ψυχοδυναμική
2. Προσωποκεντρική
3. Συστημική
4. Γνωσιακή-Συμπεριφοριστική
5.  Διαπροσωπική
6. Συνθετική

Παρουσιάζει διαφορετικά στάδια κατά τη διάρκειά της, όπου κάθε ένα συμβάλλει στην ολοκλήρωση της διαδικασίας της συνέντευξης: Αρχικά, η εισαγωγή αποτελεί την έναρξη της συνέντευξης, ενώ το άνοιγμα ακολουθεί μετά, δημιουργώντας ένα πλαίσιο για την επικοινωνία.

Στη συνέχεια, το κυρίως σώμα της συνέντευξης αποτελεί το κομμάτι όπου διεξάγεται η ουσιαστική συνομιλία και η ανάλυση των θεμάτων που θίγονται. Τέλος, το κλείσιμο και η λήξη ολοκληρώνουν τη συνέντευξη, παρέχοντας ένα σημείο κατάληξης και εστιάζοντας στη συνολική ολοκλήρωση της διαδικασίας.

Αυτά τα στάδια ίσως να διαφέρουν στη δομή και την έμφαση ανάλογα με τη θεωρητική προσέγγιση που ακολουθείται στην κλινική εργασία.

Πλαίσιο συνέντευξης

Η διευθέτηση του χρόνου είναι κρίσιμη στον τρόπο που ένας ειδικός οργανώνει το χώρο και το χρόνο του σε μια συνάντηση.

Αυτό περιλαμβάνει:

• τη διαμόρφωση του γραφείου με σκοπό τη διευκόλυνση της επικοινωνίας και έκφρασης του ατόμου.
• την οργάνωση των καθισμάτων χωρίς εμπόδια προκειμένου να ενθαρρυνθεί η εποικοδομητική αλληλεπίδραση, η ευκολία και η άνεση στην επικοινωνία.
• σημειώσεις κατά τη διάρκεια της συνάντησης για να διασφαλιστεί η καταγραφή των σημαντικών στοιχείων και η καλύτερη παροχή φροντίδας και υποστήριξης του ατόμου.

Τεχνικές

Η αρχική φάση της συνέντευξης μεταξύ ενός ειδικού και ενός θεραπευόμενου αποτελεί κρίσιμο στάδιο στην εγκαθίδρυση μιας θεραπευτικής σχέσης. Κατά τη διάρκειά της φάσης αυτής, γίνεται ο καθορισμός του βασικού αιτήματος ή συμπτώματος του ατόμου.

Αποσαφηνίζονται αόριστες και ασαφείς απαντήσεις και δηλώσεις. Επιπλέον, παρέχεται ο αντίστοιχος χρόνος στο άτομο ώστε να εκφραστεί ελεύθερα χωρίς διακοπές, ενώ παράλληλα διαμορφώνεται μια προσωρινή διαφορική διάγνωση με βάση το κυρίαρχο σύμπτωμα.

Η κατανόηση της ψυχιατρικής νοσολογίας είναι κρίσιμη σε αυτό το σημείο, καθώς η διαφορική διάγνωση κατά την κλινική συνέντευξη απαιτεί γνώση και εμπειρία. Η διαδικασία εξέτασης πιθανών διαγνώσεων όπως και η διάκριση μεταξύ οργανικών και ψυχολογικών αιτιών επιτελείται μέσω των εξής τεχνικών:

• Παρατήρησης
• Ελεύθερου συνειρμού
• Συνδυασμένης χρήσης ανοιχτών και κλειστών ερωτήσεων
• Επιπλέον χρόνος στο άτομο για ερωτήσεις.

Οι στόχοι της κλινικής συνέντευξης επικεντρώνονται σε αρκετούς πυλώνες

1. Αρχικά, η δημιουργία και διατήρηση μιας θεραπευτικής συμμαχίας ανάμεσα στον κλινικό ειδικό και το θεραπεύομενο αποτελεί σημαντικό στόχο, ο οποίος ενισχύει τη σχέση και συνεργασία μεταξύ τους.

2. Επιπλέον, η απόκτηση πληροφοριών σχετικά με τους σκοπούς της αξιολόγησης αποτελεί σημαντικό στάδιο. Αυτός ο στόχος συμβάλλει στην κατανόηση των προβλημάτων και των αναγκών του ατόμου αλλά στην εξεύρεση λύσεων.

3. Η διαμόρφωση ενός θεραπευτικού πλάνου για την οργάνωση της θεραπευτικής διαδικασίας και των στόχων που πρέπει να επιτευχθούν.

4. Τέλος, η παροχή συγκεκριμένης θεραπευτικής παρέμβασης αποτελεί ουσιαστικό στοιχείο στην εφαρμογή του θεραπευτικού πλάνου και στην αντιμετώπιση των προβλημάτων του ατόμου.

Μέρη της κλινικής συνέντευξης

1. Εισαγωγή

Η εισαγωγή σε μια θεραπευτική συνέντευξη αποτελεί την πρώτη επαφή μεταξύ του ειδικού και του θεραπεύομενου. Σε αυτό το στάδιο, ο ειδικός παρουσιάζει τον εαυτό του και εξηγεί το ρόλο του στη θεραπευτική διαδικασία. Επιπλέον, εξηγεί τον σκοπό της πρώτης συνέντευξης και ανοίγει τον διάλογο για τις προσδοκίες του ατόμου από τη θεραπεία.

Το στάδιο αυτό περιλαμβάνει μια σύντομη περιγραφή του τρόπου συνεργασίας μεταξύ ειδικού και ατόμου, ενώ τίθενται και τα χρονικά όρια της συνέντευξης και των επόμενων συνεδριών. Αυτή η φάση είναι ουσιαστική για να καθοριστούν οι προσδοκίες, να διαμορφωθεί ένα αρχικό πλαίσιο συνεργασίας και να καθοριστούν τα χρονικά πλαίσια για την προοδευτική θεραπευτική διαδικασία.

Ερωτήσεις που συνήθως γίνονται σε αυτό το στάδιο:

• Ποιο είναι το κίνητρό σας, ο λόγος της παρουσίας σας εδώ σήμερα; 
• Τι σας έκανε να αισθανθείτε ότι χρειάζεστε την υποστήριξή μου;
• Είναι κάτι που σας απασχολεί ιδιαίτερα τώρα;
• Πώς θα μπορούσα να σας βοηθήσω;

2. Κυρίως μέρος:

Σε αυτή τη φάση, γίνεται η συλλογή δεδομένων, δηλαδή η λήψη ιστορικού του ατόμου και ο καθορισμός μιας συγκεκριμένης ψυχοθεραπευτικής παρέμβασης.

Είναι πολύ σημαντικό να καταγραφεί και κατανοηθεί το αρχικό αίτημα του ατόμου ώστε σε βάθος χρόνου να συγκρίνουμε που θα βρισκόμαστε μαζί του και να δούμε εάν υπάρχει βαθμός διαφοροποίησης στο αίτημα.

• Προέλευση αιτήματος
• Ιστορικό αιτήματος
• Πηγή παραπομπής;
• Από κάποιον ειδικό;
• Σχολείο;
• Γονείς;

Η προέλευση του αιτήματος αποτελεί σημαντικό κομμάτι της διαδικασίας. Επιπλέον, συλλέγονται δημογραφικά στοιχεία και πληροφορίες σχετικά με την οικογένεια, συμπεριλαμβανομένης της οικογενειακής σύνθεσης και της ιστορίας της.

Ορισμένα παραδείγματα περιλαμβάνουν:

Ιστορικό: Πότε ξεκίνησαν τα συμπτώματα; Πώς εξελίχθηκαν από τότε; Υπάρχουν συγκεκριμένες καταστάσεις που επηρεάζουν την κατάστασή σας;

Συναισθηματικές Και Ψυχολογικές Καταστάσεις: Πώς αισθάνεστε συναισθηματικά; Ποιες είναι οι σκέψεις σας κατά καιρούς; Πώς επηρεάζουν αυτά τα συναισθήματα την καθημερινή σας ζωή;

Διαπροσωπικές Σχέσεις: Πώς είναι οι σχέσεις σας με τους άλλους; Υπάρχουν συγκρούσεις ή δυσκολίες στις σχέσεις σας;

Στρατηγικές Διαχείρισης: Πώς αντιμετωπίζετε τις δύσκολες καταστάσεις; Πρέπει να προσπαθήσετε κάποιες στρατηγικές για να αντιμετωπίσετε τα προβλήματά σας;

Στόχοι: Τι θα θέλατε να πετύχετε από αυτήν τη θεραπεία; Ποιες είναι οι προσδοκίες σας;

Σημαντική παρατήρηση: στην περίπτωση που ασχολούμαστε με παιδιά, καταγράφεται το γονεϊκό ιστορικό και η άποψη κάθε γονιού σχετικά με το πρόβλημα που αντιμετωπίζει το παιδί. Εδώ παρατηρούνται αλλαγές στη δομή της συνέντευξης και στις διαβαθμίσεις των ερωτήσεων, καθώς λαμβάνονται πληροφορίες και από τους γονείς, οπότε καθορίζεται διαφορετικός αριθμός συνεδριών με εκείνους και έπειτα προχωράμε με το παιδί.

3. Το κλείσιμο & το Θεραπευτικό Συμβόλαιο

Κατά το κλείσιμο μιας συνέντευξης, ο θεραπευτής συνοψίζει τα σημαντικότερα σημεία της συνομιλίας και προετοιμάζει το θεραπεύομενο για την επόμενη συνεδρία.

Ορισμένα πιθανά στοιχεία περιλαμβάνουν:

Σύνοψη: Ανασκόπηση των κυρίως θεμάτων που συζητήθηκαν και των σημείων που ήταν σημαντικά.

Συζητήσεις για πιθανές παρεμβάσεις ή τεχνικές που θα χρησιμοποιηθούν, το θεραπευτικό συμβόλαιο, πιθανές προβλέψεις αποτελεσμάτων.

Στρατηγικός προγραμματισμός αντιμετώπισης για τις επόμενες συναντήσεις, είτε αυτές είναι σχεδιασμένες για την επόμενη εβδομάδα είτε για μελλοντικές ημέρες.

Συζήτηση για το περιεχόμενο των επόμενων συνεδριών.

Επιθυμία παράτασης χρόνου.

Το κλείσιμο αυτό συνήθως τελειώνει περίπου 5-10 λεπτά πριν ολοκληρωθεί η συνέντευξη.

Η επαφή είναι ιδιαίτερα σημαντική κατά το κλείσιμο, επιτρέποντας στο άτομο να νιώσει ότι η συνεδρία ήταν χρήσιμη και ότι λαμβάνει υποστήριξη για το μέλλον.

Κατά τη διαδικασία της κλινικής συνέντευξης ακολουθούνται τα παρακάτω Σχεδιαγραμματικά (Ψυχιατρικό Ιστορικό, Σκώκου, Μ.) :

• Στοιχεία ταυτότητας του ασθενούς και των πληροφοριοδοτών
• Βασικό σύμπτωμα - Λόγοι εισαγωγής
• Παρούσα νόσος
• Ατομικό ιστορικό
• Οικογενειακό ιστορικό
• Κοινωνικό ιστορικό
• Γενικό ιατρικό ιστορικό
• Παρούσα ψυχική κατάσταση
• Γενική σωματική εξέταση
• Νευρολογική εξέταση
• Διάγνωση - Σκεπτικό
• Θεραπευτικός σχεδιασμός
• Παρούσα Ψυχική Κατάσταση
• Εμφάνιση και συμπεριφορά
• Κινητική δραστηριότητα
• Ομιλία
• Προσανατολισμός
• Μνήμη
• Συγκέντρωση και προσοχή
• Γενικές γνώσεις
• Ικανότητα γραφής και ανάγνωσης
• Οπτικοχωρική ικανότητα
• Αφαιρετική ικανότητα
• Αντίληψη
• Σκέψη
• Διάθεση και συναίσθημαΚρίση και εναισθησία                             

Βιβλιογραφία

Kaplan I. H., Sadock J. B. (2022). Σύνοψη Ψυχιατρικής (Δίτομο) (επιμ.) Παπαγεωργίου Χ. Ιατρικές Εκδόσεις. 

Sommers-Flanagan, J., & Sommers-Flanagan, R. (2014). Clinical interviewing (5th ed.). Hoboken, NJ: John Wiley & Sons.

Ευσταθίου, Γ. (2011). Μέθοδοι και τεχνικές στη γνωσιακή–συμπεριφοριστική θεραπεία ενηλίκων.

Καραμπατζάκη Δημητρίου  (2010).  Θέματα  ειδικής αγωγής  και  εκπαίδευσης. Εκδόσεις Πάραλος