Βιβλίο & Ψυχική Υγεία, με αφορμή την παγκόσμια ημέρα βιβλίου στις 23 Απριλίου

H 23η Απριλίου έχει καθιερωθεί διεθνώς από την UNESCO ως Παγκόσμια Ημέρα του Βιβλίου, προς τιμήν των Ισπανών συγγραφέων Ίνκα Γκαρθιλάσο ντε λα Βέγκα και Μιγκέλ ντε Θερβάντες, γνωστού και ως Δον Κιχώτη, αλλά και του Άγγλου δραματουργού Ουίλιαμ Σαίξπηρ που έφυγαν από τη ζωή την ίδια ημέρα, στις 23 Απριλίου 1616.

Για ποιο λόγο αυτή η μέρα είναι τόσο σημαντική και πώς συνδέεται ο κόσμος του βιβλίου με αυτόν της ψυχολογίας;

Λίγα λόγια για την παγκόσμια ημέρα βιβλίου

Η 23η Απριλίου ορίστηκε επίσημα ως Παγκόσμια Ημέρα Βιβλίου το 1996, μετά από εισήγηση της Διεθνούς Ένωσης Εκδοτών στην UNESCO.

Με αφορμή την σύμπτωση του θανάτου αυτών των σπουδαίων συγγραφέων, αποφασίστηκε να καθιερωθεί μια ετήσια “επέτειος” που θα συμπεριλάμβανε συντονισμένες δράσεις για την προώθηση και αναγνώριση του βιβλίου, τη σημασία της ανάγνωσης και της μόρφωσης, καθώς και αυτή των πνευματικών δικαιωμάτων, σε όλο τον κόσμο.

Κάθε χρόνο επιλέγεται μια διαφορετική πόλη για να φιλοξενήσει τη διοργάνωση ως Παγκόσμια Πρωτεύουσα του Βιβλίου. Η Αθήνα έλαβε τον τίτλο το 2018.

Τα βιβλία - ίσως όχι με τη σημερινή τους μορφή – συντροφεύουν τους ανθρώπους στην καθημερινότητά τους από τα αρχαία χρόνια με πολλούς τρόπους. Το διάβασμα έχει αποτελέσει βασικό συστατικό της ανθρώπινης ύπαρξης και έχει διαδραματίσει πρωταρχικό ρόλο στην ανθρώπινη γνώση και εξέλιξη, καθώς τα βιβλία έχουν χρησιμοποιηθεί για να αποτυπώσουν και να διαδώσουν ιδέες, ιστορικά γεγονότα και πληροφορίες για τον κόσμο και ανά τον κόσμο.

Ενδιαφέρουσες Πληροφορίες σχετικά με τα βιβλία και το διάβασμα

• Την εκδοχή που θα λέγαμε πως βρίσκεται πιο κοντά στο βιβλίο όπως είναι γνωστό σήμερα, δημιούργησαν οι Ρωμαίοι γύρω στο 23 π.Χ
• Μόλις 6 λεπτά διάβασμα τη μέρα βοηθά στην ανάπτυξη των μικρών παιδιών.
• Άτομα μεταξύ 15 - 44 ετών διαβάζουν κατά μέσο όρο 10 λεπτά ή λιγότερο την ημέρα.
• 35% του πληθυσμού διάβασε περισσότερο λόγω της πανδημίας COVID-19.
• Το διάβασμα που ενθαρρύνει τους αναγνώστες να σκεφτούν σε βάθος το θέμα, βελτιώνει τη νοητική ευελιξία.
• Οι συχνοί αναγνώστες μυθοπλασίας είναι πιο δεκτικοί στις ασαφείς σκέψεις και επομένως, πιο δημιουργικοί.
• Η αφήγηση ιστοριών -ειδικά η μυθοπλασία- μπορεί να αυξήσει τα αισθήματα σύνδεσης και ενσυναίσθησης
• Δραστηριότητες που διεγείρουν τον εγκέφαλο -όπως το διάβασμα- βοηθούν στην πρόληψη της άνοιας

Γιατί τα βιβλία είναι ζωτικής σημασίας για την ψυχική υγεία;

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Βιβλίου, θα αναφερθούμε σε κάποια από τα σημαντικότερα οφέλη που προσφέρει το διάβασμα στο μυαλό και την ψυχή μας.

Ενδυναμώνει τον εγκέφαλο
Οι εκφράσεις “ανοιχτόμυαλος” και “άλλαξα μυαλά” δεν είναι τυχαίες. Πλήθος ερευνών έχει επιβεβαιώσει το γεγονός πως το διάβασμα αλλάζει στην κυριολεξία το μυαλό μας. Με χρήση μαγνητικών τομογραφιών έχει αποδειχθεί ότι η ανάγνωση ενεργοποιεί ένα πολύπλοκο δίκτυο κυκλωμάτων και σημάτων στον εγκέφαλο. Όσο η αναγνωστική μας ικανότητα ωριμάζει, τα δίκτυα αυτά γίνονται επίσης ισχυρότερα και πιο εξελιγμένα.

Η θετική επιρροή που έχει το διάβασμα στον εγκέφαλό μας, οδηγεί με τη σειρά της σε ευεργετικά αποτελέσματα στην ψυχική υγεία, την ψυχική μας ισορροπία και γαλήνη, αλλά και την γενικότερη διάθεσή μας. Οι θετικές αλλαγές που προκύπτουν στον εγκέφαλο από την ανάγνωση, συνεχίζουν να υφίστανται ακόμα και όταν ο αναγνώστης σταματήσει να διαβάζει, τονίζοντας τα μακροπρόθεσμα οφέλη της ανάγνωσης.

“Το διάβασμα είναι για το μυαλό ό,τι και η άσκηση για το σώμα.” - Richard Steele

Προσφέρει πνευματική ευελιξία
Η ανάγνωση εκπαιδεύει το μυαλό μας να προσαρμόζεται καλύτερα σε νέες ή ασυνήθιστες συνθήκες. Σύμφωνα με μελέτη του Keith Oatley, αυτό παρατηρείται ιδιαίτερα σε άτομα που διαβάζουν ποίηση.

Το διάβασμα καθιστά τα άτομα πνευματικά ευέλικτα, καθώς τα εκθέτει σε μια σειρά από πολύπλοκα ερεθίσματα, επιτρέποντάς τους να προσαρμόζουν καλύτερα τις σκέψεις και τις συμπεριφορές τους σε διαφορετικές ή μη οικείες καταστάσεις. Αυτοί οι άνθρωποι είναι πιο πιθανό να αναζητήσουν νέες λύσεις από το να καθοδηγούνται με βάση τα συνηθισμένα μοτίβα τους.

Αυξάνει την ενσυναισθητική μας ικανότητα
Το διάβασμα “ξεκλειδώνει” νέες προοπτικές. Σε έναν φανταστικό κόσμο, όπου μπορούμε να έχουμε πρόσβαση στις σκέψεις και τα συναισθήματα των ηρώων, κατανοούμε καλύτερα τους λόγους και τα κίνητρα με βάση τα οποία ενεργούν, καταλαβαίνουμε γιατί κάνουν ό,τι κάνουν. Λόγω της πρόσβασής μας στο μυαλό ενός φανταστικού χαρακτήρα, συνειδητοποιούμε περισσότερο τις σκέψεις και τις προοπτικές των άλλων ανθρώπων. Έτσι, αρχίζουμε να συμπάσχουμε και να καταλαβαίνουμε τους άλλους καλύτερα και βαθύτερα και στον πραγματικό κόσμο.

Οι άνθρωποι που διαβάζουν μυθιστορήματα παρουσιάζουν ανεπτυγμένη ενσυναίσθηση, ικανότητα, δηλαδή, κατανόησης των συναισθημάτων, των πεποιθήσεων και των επιθυμιών των άλλων, και γενικότερα υιοθετούν ευκολότερα δεξιότητες που κρίνονται απαραίτητες για την ανάπτυξη και διατήρηση κοινωνικών σχέσεων και συνδέσεων.

Μειώνει το άγχος ή το στρες
Σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου του Σάσσεξ, το διάβασμα ενός βιβλίου μπορεί να μειώσει το άγχος έως και 68%. Μπορεί ακόμα και να χαλαρώσει το σώμα μας μειώνοντας τους καρδιακούς παλμούς και την ένταση στους μύες. Άλλη μελέτη απέδειξε πως έχει την ίδια επίδραση στον οργανισμό και την ψυχοσύνθεσή μας όσο η γιόγκα και το χιούμορ.

Ανακουφίζει καταθλιπτικά συμπτώματα και δυσάρεστα συναισθήματα
Τα άτομα με κατάθλιψη συχνά αισθάνονται απομονωμένα και αποξενωμένα ή βιώνουν κοινωνική περιθωριοποίηση από τους άλλους λόγω της ψυχικής τους κατάστασης.

Η ανάγνωση ενός βιβλίου μπορεί να μειώσει την ένταση της μοναξιάς. Συγκεκριμένα, η ανάγνωση μυθοπλασίας μας επιτρέπει να ξεφεύγουμε προσωρινά από τον δικό σας κόσμο και τα δικά μας προβλήματα και να εμπλακούμε, έστω και νοερά, στις εμπειρίες των φανταστικών χαρακτήρων. Τείνουμε να σχηματίζουμε μια συναισθηματική σύνδεση με αυτούς τους χαρακτήρες, κάτι που μπορεί να μας κάνει να νιώθουμε λιγότερο μόνοι, κάτι που σίγουρα θα χρειάζονται άτομα που δυσκολεύονται με ψυχικά νοσήματα και αυτό ισχύει και στις περιπτώσεις πένθους ή κάποιου άλλου είδους απώλειας. Τα μη λογοτεχνικά βιβλία αυτοβοήθειας μπορούν να παρέχουν στρατηγικές που ενδεχομένως να βοηθήσουν άτομα με ψυχικές διαταραχές -και όχι μόνο- να διαχειριστούν τα συμπτώματά τους και γενικά τις όποιες δυσκολίες αντιμετωπίζουν.

Μειώνει το ρίσκο μελλοντικής άνοιας
Δραστηριότητες τόνωσης, όπως το διάβασμα, είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι αποτρέπουν τη διανοητική πτώση καθ’όλη τη διάρκεια της ζωής. Άτομα που έχουν αναφέρει πως εμπλέκονται τακτικά σε πνευματικές δραστηριότητες, όπως το να διαβάζουν βιβλία, περιοδικά και εφημερίδες, ακόμα και το να λύνουν σταυρόλεξα ή να παίζουν επιτραπέζια, είχαν σημαντικά ελαχιστοποιημένο κίνδυνο να παρουσιάσουν άνοια.

Η ανάγνωση βιβλίων χρησιμοποιείται, ακόμα, και από επαγγελματίες υγείας ως μορφή θεραπείας (βιβλιοθεραπεία) για την υποστήριξη, συνήθως, ομάδων που αντιμετωπίζουν διάφορες προκλήσεις, όπως άγχος, κατάθλιψη, πένθος ή κάποιου είδους εξάρτηση.

Δημοσιευμένη μελέτη του προγράμματος στο Journal of Community Psychology διαπίστωσε ότι η λογοτεχνία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη δημιουργία παραγωγικών συνομιλιών για πολύπλοκα και ευαίσθητα θέματα, όπως η βία και η ψυχική υγεία.

Η λογοτεχνία, όπως πολλές μορφές τέχνης, μας βοηθά να μιλάμε για δύσκολα ή ευαίσθητα θέματα και μας δίνει ένα σημείο εκκίνησης για νέες συζητήσεις, δήλωσε η Tasha Golden, Ph.D., διευθύντρια έρευνας στο IAM Lab και επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης.

«Σε μια εποχή που οι νέοι υποφέρουν και αναζητούν υποστήριξη — από τις κοινότητές τους και ο ένας από τον άλλον — πρέπει να σκεφτούμε πώς οι τέχνες μπορούν να βοηθήσουν στη δημιουργία σύνδεσης, δημιουργικότητας και διαλόγου».

Η λογοτεχνία, ως μορφή τέχνης, διαδραματίζει εξέχοντα ρόλο στην ψυχοσύνθεση, τον τρόπο σκέψης και προσωπικής σύνδεσης όλης της κοινωνίας και ιδιαίτερα των νεώτερων γενεών.

Συγκριτικά με άλλους τρόπους ψυχαγωγίας, όπως είναι η τηλεόραση, τα βιντεοπαιχνίδια και, κατά κύριο λόγο, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που έχει αποδειχθεί ότι αυξάνουν την κατάθλιψη και τη μοναξιά, επηρεάζοντας αρνητικά την αυτοπεποίθηση και την αυτοεικόνα του ατόμου, τα οφέλη ενός βιβλίου είναι αμέτρητα.

ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΜΕΝΟ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ: Προσωποποιημένη συμβουλευτική στις αγορές σας, δωρεάν μεταφορικά για παραγγελίες άνω των 40 ευρώ.

Πηγές:

mixanitouxronou.gr/23-aprilioy-pagkosmia-imera-vivlioy
basmo.app/reading-statistics
sacap.edu.za/blog/applied-psychology/benefits-of-reading
baos.pub/the-psychological-benefits-of-reading-85bce6b769da
healthline.com/health/benefits-of-reading-books#alleviates-depression
psychologytoday.com/us/blog/the-art-effect/202203/the-mental-health-benefits-reading