Εσύ σκέφτεσαι.. out of the box;

Τι σημαίνει δημιουργική σκέψη; Σε τι μας ωφελεί και πώς μπορούμε να την κατακτήσουμε;

Δείτε τη σκέψη σαν μια διευρυμένη μορφή όρασης που μας επιτρέπει να βλέπουμε περισσότερα στον κόσμο και τη δημιουργικότητα σαν την ικανότητα να επεκτείνουμε αυτή την όραση πέρα από τα συμβατικά όρια.

Όταν αντιλαμβανόμαστε ένα αντικείμενο, τα μάτια μας μεταδίδουν μόνο ένα τμήμα ή ένα περίγραμμά του στον εγκέφαλό μας κι αφήνουν το μυαλό μας να γεμίσει τον υπόλοιπο χώρο, δίνοντάς μας μια γοργή και σχετικά ακριβή αξιολόγηση αυτού που βλέπουμε. Το βλέμμα μας δεν προσέχει σε βάθος όλες τις λεπτομέρειες, αλλά προσέχει μοτίβα.

Οι διαδικασίες των συλλογισμών μας, που παίρνουν ως πρότυπο την οπτική αντίληψη, ακολουθούν μια παρόμοια συντομογραφία. Όταν συμβεί ένα γεγονός ή όταν γνωρίζουμε ένα καινούριο πρόσωπο, δεν σταματάμε για να εξετάσουμε όλες τις πλευρές και τις λεπτομέρειές του, αλλά βάζουμε το γεγονός ή το πρόσωπο σε κατηγορίες.

Όπως συμβαίνει και με την όραση, αν έπρεπε να σκεφτούμε βαθιά κάθε καινούριο συμβάν ή αντικείμενο που αντιλαμβανόμαστε, αυτό θα εξαντλούσε το μυαλό μας. Δυστυχώς, μεταφέρουμε αυτή τη νοητική συντομογραφία σχεδόν στα πάντα – είναι το βασικό χαρακτηριστικό του Συμβατικού Μυαλού.

Μπορεί να φανταζόμαστε ότι όταν ασχολούμαστε με την επίλυση ενός προβλήματος ή τη σύλληψη μιας ιδέας είμαστε εξαιρετικά ορθολογικοί και εξονυχιστικοί, αλλά, όπως και με τα μάτια μας, δεν καταλαβαίνουμε πόσο βαθιά πέφτουν οι σκέψεις μας στα ίδια στενά μονοπάτια και στις ίδιες συντομογραφίες κατάταξης.

Οι δημιουργικοί άνθρωποι είναι εκείνοι που έχουν την ικανότητα να αντισταθούν σ’ αυτή τη συντομογραφία.

Μπορούν να δουν ένα φαινόμενο από αρκετές διαφορετικές γωνίες, προσέχοντας κάτι που εμάς μας διέφυγε επειδή το κοιτάξαμε μόνο από μπροστά. Μερικές φορές, όταν δημοσιοποιείται κάποια ανακάλυψη ή εφεύρεσή τους, ξαφνιαζόμαστε επειδή φαίνεται τόσο προφανής και αναρωτιόμαστε γιατί άραγε δεν το είχε ξανασκεφτεί κάποιος άλλος νωρίτερα.

Και αυτό επειδή οι δημιουργικοί άνθρωποι κοιτάζουν αυτό που κρύβεται σε κοινή θέα και δεν σπεύδουν να γενικεύσουν και να βάλουν ταμπέλες. Δεν έχει σημασία αν αυτές οι δυνάμεις είναι φυσικές ή αποτέλεσμα διδασκαλίας: το μυαλό μπορεί να εκπαιδευτεί ώστε να χαλαρώνει και να κινείται έξω από τα μονοπάτια του.

Για να το κάνετε αυτό, πρέπει να αντιληφθείτε τα τυπικά μοτίβα που ακολουθεί το μυαλό σας και τον τρόπο που μπορείτε να ξεφύγετε από αυτά τα μοτίβα και να μεταβάλετε τη σκοπιά σας μέσω συνειδητής προσπάθειας.

Από τη στιγμή που θα αρχίσετε αυτή τη διαδικασία, θα εκπλαγείτε από τις ιδέες και τις δημιουργικές δυνάμεις που θα απελευθερώσει.

Για παράδειγμα στο διήγημα «The Adventure of the Silver Blaze» του Άρθουρ Κόναν Ντόιλ, ο Σέρλοκ Χολμς λύνει ένα έγκλημα δίνοντας σημασία σε κάτι που δεν συνέβη – ο σκύλος της οικογένειας δεν είχε γαβγίσει. Αυτό σήμαινε πως ο εγκληματίας πρέπει να ήταν κάποιος τον οποίο γνώριζε ο σκύλος. Το διήγημα είναι ένα παράδειγμα για το ότι ο μέσος άνθρωπος συνήθως δεν δίνει σημασία σε αυτό που θα ονομάσουμε αρνητικά στοιχεία, κάτι που θα έπρεπε να είχε συμβεί αλλά δεν συνέβη.

Η φυσική τάση μας είναι να προσηλωνόμαστε στις θετικές πληροφορίες, να προσέχουμε μόνο ό,τι μπορούμε να δούμε και να ακούσουμε. Ένας δημιουργικός τύπος ανθρώπου σαν τον Χολμς όμως θα σκεφτεί ευρύτερα και με εμβρίθεια, θα συλλογιστεί τις πληροφορίες που απουσιάζουν από ένα συμβάν και θα φανταστεί μια απουσία εξίσου εύκολα όσο βλέπουμε μια παρουσία

Στις επιχειρήσεις, η φυσική τάση μας είναι να δούμε αυτό που ήδη υπάρχει στην αγορά και να σκεφτούμε πώς να το κάνουμε καλύτερο ή φτηνότερο.

Το πραγματικό τρικ –το αντίστοιχο του να βλέπει κανείς το αρνητικό στοιχείο– είναι να εστιάσουμε την προσοχή μας σε κάποια ανάγκη που προς το παρόν δεν καλύπτεται, σε αυτό που είναι απών.

Η ικανότητα να μεταβάλλουμε την οπτική γωνία μας συναρτάται με τη φαντασία μας. Πρέπει να μάθουμε να φανταζόμαστε περισσότερες πιθανότητες απ’ όσες εξετάζουμε συνήθως και να είμαστε όσο μπορούμε πιο χαλαροί και ριζοσπαστικοί σ’ αυτή τη διαδικασία. Αυτό αφορά εξίσου τόσο τους εφευρέτες και τους επιχειρηματίες όσο και τους καλλιτέχνες. Δείτε την περίπτωση του Χένρι Φορντ, που εκτός των άλλων ήταν ένας εξαιρετικά δημιουργικός στοχαστής.

Στα πρώτα στάδια κατασκευής αυτοκινήτων, ο Χένρι Φορντ φανταζόταν ένα πολύ διαφορετικό είδος επιχείρησης από αυτό που υπήρχε τότε. Ήθελε να παραγάγει μαζικά το αυτοκίνητο και να δημιουργήσει την κουλτούρα του καταναλωτή που ένιωθε πως ερχόταν. Όμως οι άντρες στα εργοστάσιά του χρειάζονταν κατά μέσο όρο δωδεκάμισι ώρες για να κατασκευάσουν ένα όχημα, κι αυτός ο ρυθμός ήταν πολύ αργός για να πετύχει τον στόχο του.

Μια μέρα, προσπαθώντας να σκεφτεί τρόπους να επιταχύνει την παραγωγή, ο Φορντ είδε τους άντρες του εν ώρα εργασίας να τρέχουν πέρα- δώθε όσο πιο γρήγορα μπορούσαν για να συναρμολογήσουν ένα αυτοκίνητο που στεκόταν ακίνητο σε μια εξέδρα.

Ο Φορντ δεν εστίασε στα εργαλεία που μπορούσαν να βελτιωθούν, ή στο πώς θα έκανε τους άντρες να κινούνται ταχύτερα, ή στην ανάγκη να προσλάβει περισσότερους εργάτες – αυτό ήταν το είδος των μικρών αλλαγών που δεν θα μετέβαλλαν αρκετά τη δυναμική για τη μαζική παραγωγή. Αντιθέτως, φαντάστηκε κάτι εντελώς διαφορετικό.

Στο μυαλό του είδε ξαφνικά τα αυτοκίνητα να κινούνται και τους άντρες να στέκονται ακίνητοι, με κάθε εργάτη να κάνει ένα μικρό τμήμα της δουλειάς καθώς το αυτοκίνητο προχωρούσε από θέση σε θέση. Μέσα σε λίγες μέρες το δοκίμασε και κατάλαβε τι είχε βρει. Όταν εφαρμόστηκε πλήρως το 1914, το εργοστάσιο Φορντ μπορούσε να παράγει ένα αυτοκίνητο σε ενενήντα λεπτά. Με την πάροδο του χρόνου, θα επιτάχυνε αυτή τη θαυματουργή εξοικονόμηση χρόνου.

Καθώς θα προσπαθείτε να ελευθερώσετε το μυαλό σας και να του δώσετε τη δύναμη να μεταβάλει την οπτική γωνία του, να θυμάστε το παρακάτω:

τα συναισθήματα που βιώνουμε ανά πάσα στιγμή έχουν δυσανάλογη επίδραση στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο. Όταν φοβόμαστε, τείνουμε να βλέπουμε περισσότερο τους πιθανούς κινδύνους κάποιας πράξης.

Όταν νιώθουμε ιδιαίτερα τολμηροί, τείνουμε να αγνοούμε τους ενδεχόμενους κινδύνους. Αυτό που πρέπει να κάνετε, λοιπόν, είναι όχι μόνο να μεταβάλετε την πνευματική οπτική σας, αλλά επίσης να αντιστρέψετε τη συναισθηματική οπτική σας.

Παραδείγματος χάριν, αν συναντάτε μεγάλη αντίσταση και αναποδιές στη δουλειά σας, προσπαθήστε να το δείτε σαν κάτι θετικό και παραγωγικό.

Αυτές οι δυσκολίες θα σας κάνουν να είστε πιο σκληροί και να αντιλαμβάνεστε καλύτερα τα σφάλματα που πρέπει να διορθώσετε. Όταν κάνετε γυμναστική, η αντίσταση είναι ένας τρόπος για να κάνετε το σώμα ισχυρότερο, και το ίδιο συμβαίνει με το μυαλό. Αντιστρέψτε με παρόμοιο τρόπο την καλή σας τύχη – δείτε τον ενδεχόμενο κίνδυνο να γίνετε μαλθακοί, να εθιστείτε στην προσοχή των άλλων και τα λοιπά.

Αυτές οι αντιστροφές θα απελευθερώσουν τη φαντασία σας για να βλέπει περισσότερες πιθανότητες, κάτι που θα επηρεάσει τις πράξεις σας. Αν βλέπετε τις αναποδιές σαν ευκαιρίες, είναι πιθανότερο να το κάνετε αυτό πραγματικότητα.

*Το απόσπασμα είναι από το βιβλίο Υπεροχή του Robert Greene, συγγραφέα του βιβλίου Οι Νόμοι της Ανθρώπινης φύσης. Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα σε όλα τα βιβλιοπωλεία και στο www.dioptra.gr Μπορείτε να διαβάσετε τις πρώτες σελίδες του βιβλίου.