Πως είναι ο εκφοβισμός στο σχολικό περιβάλλον και πως αντιμετωπίζεται

Η επιθετικότητα στο σχολικό περιβάλλον είναι ένα μεγάλο πρόβλημα και η ομόφωνη γνώμη είναι ότι πρόκειται για ένα φαινόμενο που κινδυνεύει να αποκτήσει δυναμική στο τομέα της εκπαίδευσης.

Είναι ήδη γνωστό ότι πολλά παιδιά έρχονται αντιμέτωπα καθημερινά στις σχολικές αίθουσες με τον εκφοβισμό από συμμαθητές ή ακόμη και από μεγαλύτερους. 

Ανάλογα με την ηλικία του παιδιού, την ιδιοσυγκρασία του, τον τρόπο ζωής και ανατροφής, η επιθετικότητα μπορεί να έχει διάφορες αιτίες. 

Μπορεί να προέρχεται δηλαδή από:

• Ανάγκη προσοχής
• Ζήλια
• «Άλυτα» συναισθήματα και απογοητεύσεις
• Ανικανοποίητες συναισθηματικές ανάγκες
• Αποφυγή μιας τρέχουσας κατάστασης ή ενός ατόμου
• Φόβος, άγχος ή ακόμη και κατάθλιψη
• Μίμηση άλλων παιδιών ή ενηλίκων χαρακτήρων από ταινίες και κινούμενα σχέδια
• Παραμέληση, κακοποίηση ή εντάσεις και συγκρούσεις από τα μέλη της οικογένειας.  

Ένας  μεγάλος παράγοντας είναι η κοινωνικοοικονομική κατάσταση, η εθνικότητα, το υπόβαθρο, το φύλο, ο σεξουαλικός προσανατολισμός κλπ., που αποτελούν παράγοντες κινδύνου όσον αφορά την επιλογή του θύματος.

Από την άλλη, υπάρχει κίνδυνος για την εμφάνιση της βίας και την εκδήλωση της από εμπειρίες που περιλαμβάνουν βία, κατανάλωση απαγορευμένων ουσιών, από περιβάλλοντα που προέρχονται από μια δυσλειτουργική οικογένεια ή/και από μια φτωχή κοινότητα. 

Σε πολλές περιπτώσεις, ο επιτιθέμενος αντιλαμβάνεται το θύμα ως απειλή για τον εαυτό του, και έχει την αίσθηση της αυτοπεποίθησης-υπερηφάνειας χωρίς να συνειδητοποιεί με επίγνωση τη σοβαρότητα της κατάστασης.

Είναι ένα είδος επιθετικής συμπεριφοράς και σε μεγάλο ποσοστό προέρχεται από θύτες, που στο παρελθόν υπήρξαν και οι ίδιοι θύματα. 

Ο εκφοβισμός μπορεί να παρατηρηθεί μέσα από την απειλή αλλά και την πρόκληση συναισθημάτων ντροπής, φόβου και θλίψης.     

Όταν η επιθετική συμπεριφορά του παιδιού επηρεάζει τη ζωή και τις επιδόσεις του, τόσο στο σπίτι όσο και στο σχολείο, ενώ υπάρχουν και άλλες αντικοινωνικές συμπεριφορές, τότε μπορούμε να αναφερθούμε για μια εικόνα διαταραγμένης συμπεριφοράς.

Ωστόσο, για να μπορέσουμε να καταπολεμήσουμε και να αποτρέψουμε την σχολική βία είναι απαραίτητη η κατανόηση των αιτιών, συνοδευόμενη από την ευαισθητοποίηση και τη δράση του ευρύτερου κοινού/κοινωνίας των πολιτών. 

Διαβάστε ακόμη στο Psychology.gr το σχετικό άρθρο: Σχολικός Εκφοβισμός (Bullying). Όταν το πείραγμα σταματάει να είναι χαριτωμένο

Υπάρχουν δυο τύποι ενδοσχολικών θυμάτων 

Το παθητικό ή υποτακτικό θύμα.

Όπου έχουν χαμηλό επίπεδο αυτοεκτίμησης, είναι ανήσυχοι και ανασφαλείς, εύκολα αποθαρρύνονται και δύσκολα παίρνουν θέση για να αμυνθούν. 

Το «προκλητικό» θύμα. 

Τα περισσότερα θύματα αυτή της κατηγορίας έχουν ακαταμάχητη ιδιοσυγκρασία, είναι υπερδραστήρια και έχουν την τάση να ανταποδίδουν βίαια όταν δέχονται επίθεση. 

Εκτός από το θύμα  και τον θύτη, στη σχολική βία περιλαμβάνεται επίσης ένας πολύ σημαντικός παράγοντας.

Ο μάρτυρας

Δυστυχώς, η έλλειψη δράσης από τη συγκεκριμένη πλευρά συμβάλλει ιδιαίτερα στην εξομάλυνση του φαινομένου της βίας και στη διαιώνιση του. 

Τα παιδιά που πέφτουν θύματα εκφοβισμού συχνά αισθάνονται ότι βρίσκονται σε λάθος μέρος.  Δεν αισθάνονται ασφάλεια στο σχολικό περιβάλλον, αυξάνοντας έτσι την πιθανότητα εγκατάλειψης του σχολείου και έχοντας χαμηλότερες ακαδημαϊκές προσδοκίες από τον εαυτό τους.

Επίσης, συνδέονται με χαμηλά μεν ποσοστά κατάθλιψης και άγχους (αίσθημα μοναξιάς, αυτοκτονικές τάσεις, κατανάλωση αλκοόλ/απαγορευμένων ουσιών και υπερβολικό κάπνισμα).  

Ποια μέτρα πρέπει να ληφθούν για την αντιμετώπιση της βίας στα σχολεία; 

Για την καταπολέμηση της βίας στα σχολεία, απαιτείται συνεχής προσπάθεια από τους μαθητές, τους εκπαιδευτικούς και τους γονείς.

Δεδομένης της ευαίσθητης φύσης του ζητήματος, τα θύματα συχνά δεν παραδέχονται την επιθετική συμπεριφορά που λαμβάνουν.

Οπότε, είναι απαραίτητη η δυνατότητα αντίληψης του περίγυρου για να μπορέσουν να προσδιορίσουν τα πρότυπα που χαρακτηρίζουν τη σχολική βία, προκειμένου να είναι σε θέση να προσφέρουν βοήθεια στα θύματα αλλά και στους θύτες, προτού οι επιπτώσεις της βίας είναι μη αναστρέψιμες. 

Τρόποι επικοινωνίας του εκπαιδευτικού με τους μαθητές

Η ίση μεταχείριση και η ενθάρρυνση συζήτησης έχει θετική ανταπόκριση, δίνοντας περιθώρια αποτελεσματικότητας και αλληλεπίδρασης μεταξύ καθηγητή-μαθητή. 

Με την ενσυναίσθηση μέσω της συμμετοχής του εκπαιδευτικού σε θέματα της τάξης, κερδίζει την εμπιστοσύνη των μαθητών και τη δημιουργία θετικών σχέσεων. 

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς; 

Δίνοντας θετικές κοινωνικές εμπειρίες που περιλαμβάνουν ταξίδια, συμμετοχή σε εθελοντικά προγράμματα, ευχάριστες δραστηριότητες ή τη δημιουργία νέων φιλικών σχέσεων, θα βοηθήσει το παιδί σας να αναγνωρίσει ενδιαφέροντα και χόμπι που μπορούν με την σειρά τους να βοηθήσουν στην ελαχιστοποίηση του εκφοβισμού του παιδιού.

Σε περίπτωση ενδοσχολικού εκφοβισμού, η οικογένεια πρέπει να ανταποκριθεί με ψυχραιμία, να μεταδώσει συναισθηματική στήριξη και να βοηθήσει το παιδί κάνοντας το να νιώσει ασφαλές και προστατευμένο.

Με αυτό τον τρόπο οι γονείς θα διδάξουν το παιδί να επιλύει τις συγκρούσεις ειρηνικά, εν αντιθέσει με τους γονείς που έχουν υπερβολικά αυταρχική στάση, όπου το παιδί τους θα υιοθετήσει μια αρνητική, εγωκεντρική και χειριστική στάση απέναντι στη ζωή και στους συνομηλίκους του, η οποία  μπορεί να οδηγήσει σε καταστάσεις λεκτικής ή ακόμη και σωματικής βίας. 

Αντιμετώπιση επιθετικότητας 

1. Ενθαρρύνουμε τα παιδιά μας, να εκφραστούν ελεύθερα για όλα όσα τους συμβαίνουν, κάνοντας στοχευμένες ερωτήσεις.
2. Εάν το παιδί σας έχει σημάδια κοινωνικού άγχους ή κατάθλιψης, θα πρέπει να απευθυνθείτε σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας.
3. Το παιδί-θύμα θα πρέπει να κατανοήσει πως μπορεί να αποκτήσει δύναμη μέσα από την φιλία και την ομαδικότητα, παρά από την αποφυγή και την απομόνωση.

Συμπερασματικά, θα πρέπει όλοι να γνωρίζουμε πως η πρόληψη αυτής της μάστιγας είναι ένα σοβαρό ζήτημα που αφορά το σύνολο όλης της κοινωνίας.