Ψυχοσωματικά συμπτώματα: Όταν το σώμα εξωτερικεύει τον πόνο της ψυχής

«Κάθε νόσος ξεκινά απ’ την ψυχή και καταλήγει στο σώμα και πριν αποφασιστεί η θεραπεία του σώματος πρέπει να έχει θεραπευθεί το τραύμα της ψυχής». Με αυτά τα λόγια θέλησε ο Ιπποκράτης να επισημάνει πως όλες οι ασθένειες είναι ψυχογενείς και όλα τα συμπτώματα θεωρούνται ψυχοσωματικά.

Ψυχοσωματικά συμπτώματα και εσωστρέφεια

Έτσι, ο κάθε άνθρωπος που βιώνει σωματικό πόνο θα πρέπει πρώτα να ανακαλύψει τους ψυχολογικούς παράγοντες που τον πυροδοτούν και αργότερα να αναζητήσει θεραπεία.

Πιο επεξηγηματικά, όλες οι σωματικές ενοχλήσεις συνήθως εμφανίζονται όταν το άτομο βιώνει μια έντονη ψυχοπιεστική κατάσταση και αν δεν αντιμετωπιστούν άμεσα και με κατάλληλο τρόπο ανάλογα με την έντασή τους επανέρχονται σε παρόμοιες μελλοντικές περιπτώσεις και γίνονται χρόνιες.

Ωστόσο, η πλειονότητα των ανθρώπων που έρχονται αντιμέτωποι με τέτοιου είδους συμπτώματα δεν είναι διατεθειμένοι να επικοινωνήσουν τον πόνο με κάποιο τρόπο είτε γιατί δεν γνωρίζουν την ψυχολογική υπόσταση των σωματικών συμπτωμάτων είτε γιατί είναι εσωστρεφείς προσωπικότητες.

Στην πραγματικότητα όμως η εκδήλωση όλης αυτής της συναισθηματικής πίεσης με θυμό, κλάμα, διάλογο, αγανάκτηση κοκ μπορεί να είναι βοηθητική για το άτομο καθώς έτσι εξωτερικεύει την ένταση και είναι λιγότερο πιθανό να τη μετουσιώσει σε σωματικό πόνο.

Απεναντίας, η ανέκφραστη συσσωρευμένη ψυχική πίεση είναι υπαίτιος της εμφάνισης σωματικών συμπτωμάτων που δεν μπορούν να διαγνωστούν, να προσδιοριστούν με ιατρικούς όρους ή ακόμα και να ταυτοποιηθούν ως συμπτώματα κάποιων βιολογικών ασθενειών. Μερικά από αυτά είναι η ονυχοφαγία, τα τικς, οι κρίσεις πανικού, η δύσπνοια και το τρέμουλο.

Ενώ, λοιπόν, οι ιατρικές εξετάσεις σε αυτές τις περιπτώσεις βγαίνουν «καθαρές», χωρίς δηλαδή να ανιχνεύεται κάποιο παθολογικό σύμπτωμα, πολλοί αναρωτιούνται από που προέρχονται όλες αυτές τις σωματικές ενοχλήσεις.

Τι είναι, λοιπόν, τα ψυχοσωματικά συμπτώματα;

Τα ψυχοσωματικά συμπτώματα είναι ουσιαστικά σήματα συναγερμού που ειδοποιούν το άτομο πώς πρέπει να αντιδράσει για να αλλάξει τις δυσλειτουργικές του πεποιθήσεις και κατ’ επέκταση τα συναισθήματά του. Είναι αξιοπερίεργο το γεγονός ότι οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν την ύπαρξη των ψυχοσωματικών νοσημάτων και τον ρόλο που αυτά διαδραματίζουν στην καθημερινότητα μας.

Η πιο απλή εξήγηση είναι πως τα συναισθήματα μας που γεννιούνται από τις σκέψεις μας επηρεάζουν τελικά τη χημεία του σώματός μας.

Έτσι, μπορεί να ενδυναμώνεται ή να αποδυναμώνεται η υγεία μας αν η ποιότητα των σκέψεων μας είναι θετική η αρνητική αντίστοιχα.

Η εμφάνιση των ψυχοσωματικών προβλημάτων, λοιπόν, δεν έχει βιολογική αιτία αλλά προέρχεται από τις ψυχολογικές συγκρούσεις που βιώνει το άτομο. Όλες αυτές οι συγκρούσεις καταπνίγονται με αποτέλεσμα η έξοδος κινδύνου να βρίσκεται στο σώμα. Τα συμπτώματα, μάλιστα, εκδηλώνονται στο όργανο του σώματος που θεωρείται το πιο ευαίσθητο.

Πώς η ψυχή επηρεάζει το σώμα;

Η σχέση ψυχής και σώματος είναι αλληλένδετη και αλληλοεξαρτώμενη, γι αυτό παρατηρούμε πως όταν το ένα δυσλειτουργεί υπάρχει άμεσος αντίκτυπος στο άλλο. Λόγου χάριν, όταν ένα άτομο διαγνωστεί με καρκίνο, τότε η ψυχολογία του αναμένεται να επηρεαστεί αρνητικά. Ομοίως, όταν ένα άτομο πάσχει από κατάθλιψη, αναμένεται τα συμπτώματα να επηρεάζουν και το σώμα π.χ. αύξηση ή μείωση βάρους.

Ωστόσο, είναι κοινά παραδεκτό πως η έντονη ψυχική πίεση- άγχος ιδιαίτερα αν είναι μακροχρόνιο παίζει καταλυτικό ρόλο στην εμφάνιση πολλών ασθενειών όπως ο καρκίνος, τα αυτοάνοσα, οι καρδιοπάθειες κ.α. Αν από την άλλη μεριά, συναντήσουμε έναν υπερκινητικό άνθρωπο, καταλαβαίνουμε πως είναι αρκετά αγχωμένος χωρίς να μας το επικοινωνήσει ο ίδιος λεκτικά.

Είναι γιατί το σώμα του απαντάει στην πίεση της ψυχής με την κίνηση. Με αυτόν τον τρόπο, το άτομο μένει απασχολημένο χωρίς να σκέφτεται το πρόβλημά του.

Πώς θα καταλάβω αν τα συμπτώματα που έχω είναι ψυχοσωματικά;

Μερικά από τα ψυχοσωματικά συμπτώματα αναφέρονται ενδεικτικά παρακάτω, ωστόσο αυτή είναι μια απλουστευμένη θεώρηση των νοσημάτων και προϋποθέτει ότι το άτομο έχει λάβει την ιατρική γνώμη και θεραπεία χωρίς όμως να έχει δει αποτέλεσμα.

Ως απάντηση στο έντονο άγχος, λοιπόν, το άτομο μπορεί να εμφανίσει αναλόγως:

1. Στον γνωστικό τομέα: δυσθυμία, ελλειμματική προσοχή, άνοια, Πάρκινσον

2. Στο καρδιαγγειακό σύστημα: ταχυκαρδία, τσιμπήματα στο στήθος, στεφανιαία νόσος, υπέρταση

3. Στο γαστρεντερικό σύστημα: σφίξιμο στο στομάχι, καούρα, σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, έλκος

4. Στο νευρικό σύστημα: ζαλάδες, κεφαλαλγίες, ημικρανίες

5. Στο μυοσκελετικό σύστημα: οσφυαλγία

6. Στο αναπνευστικό σύστημα: δύσπνοια, άσθμα

7. Σεξουαλική λειτουργία: υπογονιμότητα, διαταραχή σεξουαλικής διάθεσης

8. Διατροφή: ανορεξία, βουλιμία, παχυσαρκία

9. Δέρμα: έκζεμα, έρπης, εξανθήματα, ψωρίαση, τριχόπτωση

10. Διαταραχές ύπνου: υπνική άπνοια, αϋπνίες

Υπάρχει λύση για τα ψυχοσωματικά συμπτώματα;

Η πρωταρχική λύση βρίσκεται στην αυτοφροντίδα! Το άτομο πρέπει να εντοπίσει τις αιτίες που πυροδοτούν το στρες του και να μην αγνοεί την ένταση των ψυχολογικών προβλημάτων. Σε αυτές τις περιπτώσεις θα πρέπει να γινόμαστε οι ίδιοι γιατροί του εαυτού μας και να παρατηρούμε όλες τις σωματικές αλλαγές που βιώνουμε μετά από ένα ψυχοπιεστικό γεγονός το οποίο ανάλογα με τη σοβαρότητά του μπορεί να μειώσει τη λειτουργικότητα μας και να επηρεάσει με αρνητικό τρόπο την καθημερινότητα μας.

Έχει παρατηρηθεί μάλιστα πως λανθασμένα οι συγγενείς και φίλοι των ατόμων που πάσχουν από ψυχοσωματικά συμπτώματα, αρνούνται λόγω άγνοιας και ανυπαρξίας μιας επίσημης διάγνωσης να αποδεχθούν το ψυχοσωματικό πόνο του ατόμου, θεωρώντας πως όλα είναι στην φαντασία τους, αποθαρρύνοντάς τους έτσι να αναζητήσουν ψυχοθεραπεία.

Σε τέτοιες περιπτώσεις, λοιπόν, ιδιαίτερα βοηθητικές είναι οι μέθοδοι χαλάρωσης όπως η γιόγκα, ο διαλογισμός, οι ασκήσεις αναπνοών, το μασάζ, το διάβασμα, η μουσική, η συνομιλία με φίλους ή οτιδήποτε άλλο μας ηρεμεί και κατευνάζει το άγχος μας.

Ψυχοσωματικά συμπτώματα και ψυχοθεραπεία

Αυτό είναι ένα πρώτο βήμα για να μπορέσουμε να αισθανθούμε καλύτερα. Σπουδαία είναι, επίσης, η βοήθεια ενός ψυχολόγου που μέσω της ψυχοθεραπείας μπορεί να εντοπίσει μαζί με τον θεραπευόμενο όλους τους στρεσογόνους παράγοντες που εκείνος εκτίθεται χωρίς να το γνωρίζει. Ένα δεύτερο βήμα, λοιπόν, εφόσον παρατηρούμε τα συμπτώματα να μην υποχωρούν και θεωρούμε πως δεν μπορούμε να έχουμε τον απαραίτητο έλεγχο της διάθεσης μας, είναι να ξεκινήσουμε ψυχοθεραπεία.

Κατά γενική ομολογία, ωστόσο, δεν έχει ανακαλυφθεί η ύπαρξη μιας ολοκληρωμένης θεραπευτικής μεθόδου για την καταπολέμηση των ψυχοσωματικών νοσημάτων γιατί είναι πραγματικά δύσκολο να εντοπιστεί ο πυρήνας του προβλήματος. Η θεραπεία εστιάζεται στα συμπτώματα και όχι στις αιτίες που τα προκαλούν γι' αυτό και τα πρώτα σπανίως υποχωρούν εξ ολοκλήρου ακόμη και μετά τη χορήγηση μακροχρόνιας φαρμακευτικής αγωγής.

Γενικά, συστήνεται στο άτομο η υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής με συχνή σωματική άσκηση και πλούσια κοινωνική ζωή. Μάλιστα, η εξωστρέφεια και η λεκτικοποίηση των προβλημάτων, σε αυτές τις περιπτώσεις, θεωρούνται ισχυρότατοι σύμμαχοι στην προσπάθεια του ατόμου να επικοινωνήσει το άγχος του και να μειώσει τη σωματική ένταση.

Ντόμπρος Δ. & Ρούσσου Ε., (2020). Ψυχοσωματικές διαταραχές Και σύγχρονες Νοσηλευτικές Παρεμβάσεις. Πτυχιακή Εργασια. Πάτρα: Πανεπιστήμιο Πατρών.