Η απουσία του παρόντα πατέρα για τον άνδρα

Με λόγια μεστά, οι άνδρες που έρχονται να ζητήσουν βοήθεια αφηγούνται, μέσα από τον ρόλο του γιου, τα βιώματα και τις εμπειρίες τους από την οικογένεια καταγωγής τους, επιτρέποντάς μου να γίνω κοινωνός όσων σκέφτονται και νιώθουν.

Στην αρχή διστακτικά, γεμάτοι επιφύλαξη και φόβο, αλλά στην πορεία πιο άμεσα και αποκαλυπτικά, οι άνδρες αυτοί, λύνοντας τη σιωπή των προγόνων τους, ανοίγουν την ψυχή τους και μιλούν για τον πατέρα τους και για τη μεταξύ τους σχέση, στην προσπάθειά τους να κόψουν τον γόρδιο δεσμό που τους έδενε μαζί του και ταυτόχρονα να νοηματοδοτήσουν τη δική τους ύπαρξη.

Το τραύμα της πατρικής απουσίας

Μέσα από τις αφηγήσεις τους ζωντανεύει ο απόηχος του τραύματος που άφησαν πίσω τους οι πόλεμοι, οι μεταναστεύσεις και τα μακρινά ναυτικά ταξίδια. Πρόγονοι ψυχικά και σωματικά λαβωμένοι, πατέρες μελαγχολικοί και γιοι δυστυχισμένοι απαρτίζουν γενιές ανδρών, διαιωνίζοντας τον μαρασμό και την ανομολόγητη θλίψη που κουβαλούν κρυφά μέσα τους. Οι άνδρες αυτοί, πρόγονοι σκληρών πολεμιστών, θαλασσοδαρμένων ναυτικών και ξεριζωμένων μεταναστών, είναι δεμένοι με ένα βαρύ παρελθόν και μια κληρονομιά ασήκωτη για τις πλάτες τους.

Βίωσαν τη στέρηση του πατέρα τους, ενώ στη μνήμη όλων είναι χαραγμένα τα σημάδια του πόνου, της απώλειας και μιας αδιευκρίνιστης λύπης, της οποίας την προέλευση αδυνατούν να αναγνωρίσουν.

Το αρχείο μου είναι γεμάτο από δεδομένα και καταγραφές θεραπευόμενων οι οποίοι είναι απόγονοι ανδρών που βίωσαν τα δεινά αυτού του τόπου. Όσο περισσότερο εντρυφούν στην ιστορία της οικογένειάς τους, τόσο πιο ξεκάθαρα προβάλλει η οδυνηρή ιστορία της Ελλάδας. Οι μορφές που τελικά παίρνει η πατρική στέρηση είναι πολλές, αλλά το τραύμα στην ψυχή το ίδιο.

Διαβάστε τη συνέντευξη που παραχώρησε η Ελισάβετ Μπαρμπαλιού για το βιβλίο Η Επιστροφή του Άνδρα στο Psychology.gr

Οι άνδρες αυτοί συνήθως μιλούν για το προφίλ ενός πατέρα αδύναμου, φοβισμένου, θλιμμένου, κάποιες φορές αποδεκατισμένου.

Είναι δε τόσο παρόμοια τα χαρακτηριστικά, οι ιδιότητες και οι συμπεριφορές που περιγράφουν, ώστε είναι σαν να υπήρξαν όλοι τους γιοι του ίδιου πατέρα.

Πληγωμένοι, περιγράφουν τον πατέρα τους ως έναν άνδρα άλλοτε μοναχικό και λιγομίλητο, κι άλλοτε άβουλο, άτολμο και αδιάφορο. Κάνουν λόγο για την απουσία του κάθε φορά που τον χρειάστηκαν και παραπονιούνται για το γεγονός ότι δεν υπήρξε διαθέσιμος ή διατεθειμένος να καλύψει τις ανάγκες τους προσφέροντάς τους ασφάλεια, κατευνάζοντας τους φόβους και τις ανησυχίες τους, μαθαίνοντάς τους τις δεξιότητες και τις αρετές που θα χρειάζονταν στη ζωή τους.

Μοιάζει σαν πατέρες και γιοι να μοιράστηκαν την ίδια στέγη, αλλά να μη μοιράστηκαν κοινή ζωή.

Υπερβολική πατρική σκληρότητα και η αίσθηση αδυναμίας

Ζητήματα Ηθικής και Δεοντολογίας στην Άσκηση της Ψυχοθεραπείας
Κύκλος Σεμιναρίων για Επαγγελματίες Ψυχικής Υγείας | Γενική είσοδος: 35 ευρώ
Θεματικές Ενότητες: Διπλές σχέσεις θεραπευτή – θεραπευόμενου | Ψυχική ανθεκτικότητα του θεραπευτή | Υπέρβαση – παραβίαση ορίων στην ψυχοθεραπευτική σχέση | Ειδικές προκλήσεις στην ψυχοθεραπεία | Ζητήματα ηθικής και δεοντολογίας | Διαχείριση εξω-θεραπευτικών πληροφοριών | Διατήρηση και άρση του απορρήτου

Κάποιες φορές και κάτω από ορισμένες συνθήκες, η πατρική αδυναμία μεταμορφώνεται σε ασπλαχνία, που εκδηλώνεται με υπερβολική σκληρότητα απέναντι στον γιο και με έλλειψη έγνοιας και καθοδήγησης.

Έτσι, ένας πατέρας μπορεί να αποδοκιμάζει και να τιμωρεί τον γιο του ανταποκρινόμενος στο κάλεσμα-επιταγή της γυναίκας του για επιβολή της τάξης και της πειθαρχίας στο σπίτι κι αποδεικνύοντας παράλληλα ότι είναι παρών και συνεπής στον πατρικό του ρόλο.

Αντίστοιχα μπορεί να ξεσπά και να εκτονώνει τον θυμό του, χάνοντας πολλές φορές τον έλεγχο, για να αποδείξει τη δύναμή του στη γυναίκα του, η οποία τον αμφισβητεί με κάθε ευκαιρία. Κάποιες φορές πάλι μπορεί να ξεπερνά τα όρια προκειμένου να σκληραγωγήσει τον γιο του, θεωρώντας ότι με αυτό τον τρόπο τον κάνει συνετό, γιατί ενδόμυχα ίσως έχει τον φόβο ότι ο γιος του μπορεί να του μοιάσει και να γίνει αδύναμος, όπως ο ίδιος.

Μερικές φορές επίσης τον τιμωρεί και τον επικρίνει γιατί θεωρεί ότι είναι υπερβολικά προσκολλημένος στη μητέρα του. Σε κάθε περίπτωση διαφαίνεται ότι ούτε και ο ίδιος έχει βιώσει την αγάπη, τη φροντίδα και την αφοσίωση από τον δικό του πατέρα.

Η ιστορία του Ανέστη για την πατρική στέρηση

Η αίσθηση της «ορφάνιας» και της εγκατάλειψης από τον πατέρα αποτυπώνεται στην ιστορία του Ανέστη που ακολουθεί:

Ο Ανέστης, ένας άνδρας πενήντα ετών, παντρεμένος και πατέρας δύο παιδιών, ήρθε να με δει με τη σύζυγό του, χωρίς να έχει ο ίδιος κάποιο κίνητρο, αλλά ύστερα από δική της προτροπή, επειδή παραπονιόταν για τη σχέση τους, την οποία χαρακτήριζε ως ιδιαίτερα εξαιρετική.

Ωστόσο, μετά από κάποιες συναντήσεις ζευγαριού, ο Ανέστης εξέφρασε την απροθυμία του να συνεχίσει, σαστισμένος από την έκβαση που πήραν τα πράγματα στον γάμο του και αρνούμενος να δεχτεί οποιαδήποτε μετακίνηση και αλλαγή των ισορροπιών στους μεταξύ τους ρόλους.

Το γεγονός ότι η γυναίκα του μέσα από τη δική της θεραπεία προχώρησε και έκανε αλλαγές στη ζωή της, σε συνδυασμό με την πίεση που του ασκούσε, έπαιξαν σημαντικό ρόλο ώστε σε μετεγενέστερο χρόνο να κινητοποιηθεί ξανά και αυτή τη φορά να δεσμευτεί στη θεραπευτική διαδικασία.

Ο προσωπικός του στόχος ήταν να μπορεί να λειτουργεί ως ξεχωριστό άτομο, είτε βρίσκεται μέσα στην οικογένεια είτε εκτός αυτής. Έκτοτε ο Ανέστης άρχισε να εξερευνά σε βάθος τις σχέσεις της ζωής του και την αχανή ήπειρο που ονομάζεται «πατέρας», αντιλαμβανόμενος ότι συνδεόταν άμεσα με τις δυσκολίες που αντιμετώπιζε τόσο στην προσωπική όσο και στην επαγγελματική του ζωή.

Το παρόν άρθρο αποτελεί αδειοδοτημένο απόσπασμα από το βιβλίο Η επιστροφή του άνδρα, Λύνοντας τη σιωπή αιώνων που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πεδίο.