Η ικανότητα της Αυτεπίγνωσης και η συμβολή της στην ανάπτυξη της ευθύνης του εαυτού μας και στο νόημα της ζωής

H αυτεπίγνωση αφορά στην ικανότητα να αναγνωρίζουμε τις σκέψεις και τα συναισθήματά μας, καθώς και τις δυνατότητες και αδυναμίες μας. Επίσης η ενσυνειδητότητα αφορά σε μια συγκεκριμένη ποιότητα επίγνωσης του εαυτού μας και του χώρου που μας περιβάλλει, καθώς εστιάζουμε στην παρούσα στιγμή με διάθεση περιέργειας και αποδοχής, χωρίς επίκριση.

Η Καλλιέργεια της αυτεπίγνωσης

Η καλλιέργεια της αυτεπίγνωσης είναι πολύ σημαντική, επειδή μας βοηθάει να αναπτύξουμε την ικανότητα της αυτορύθμισης, δηλαδή τη διαχείριση της εσωτερικής μας διάθεσης και των δυσάρεστων συναισθημάτων μας.

Έτσι όσο πιο ανεπτυγμένη αυτεπίγνωση έχουμε, τόσο καλύτερη αυτορύθμιση επιτυγχάνουμε. Δηλαδή μπορούμε να διαχειριζόμαστε τα συναισθήματά μας και να ρυθμίζουμε τις αντιδράσεις μας. Αυτό μας οδηγεί σε καλύτερη επαφή με τον εαυτό μας και αίσθηση αυτοελέγχου, αποφεύγοντας να γίνουμε έρμαιο συναισθημάτων που μας κατακλύζουν και τα βιώνουμε με δυσφορία.

Η αύξηση της αυτεπίγνωσης μπορεί επιπλέον να μας βοηθήσει να αξιολογήσουμε την κατάσταση της ψυχικής μας υγείας και τη γενικότερη αίσθηση ικανοποίησης από τον τρόπο ζωής μας και να εντοπίσουμε πιθανές δυσκολίες στον εαυτό μας που μας εμποδίζουν σε διάφορους τομείς ( σχέσεις, εργασία, αυτοπεποίθηση, κλπ). Αυτή η διαδικασία μπορεί να μας κινητοποιήσει στο να θέσουμε νέους στόχους και να προχωρήσουμε σε νέες, καλύτερες επιλογές που να ταιριάζουν με τις συναισθηματικές μας ανάγκες και τον τρόπο ζωής που επιθυμούμε.

Αυεπίγνωση, συναισθηματικές ανάγκες και το νόημα που αποδίδουμε στις εμπειρίες μας

Γενικότερα η αυτεπίγνωση συνδέεται με την αναγνώριση των συναισθηματικών αναγκών και την αναζήτηση του προσωπικού νοήματος που αποδίδουμε στις εμπειρίες μας.

Κάθε άνθρωπος αντιλαμβάνεται και ερμηνεύει τα βιώματά του με το δικό του τρόπο, γι’ αυτό και θεωρείται ότι δεν υπάρχει μία και μόνο αντικειμενική πραγματικότητα. Επίσης συνδέεται με την έννοια της ανάληψης ευθύνης για τις πράξεις και τις επιλογές μας.

Η αύξηση της επίγνωσης των εμπειριών μας, οδηγεί σε μια πιο ξεκάθαρη θέαση για αυτό που νιώθουμε, σκεφτόμαστε και πράττουμε.

Έτσι αναλαμβάνουμε την ευθύνη του εαυτού μας και νιώθουμε αυτόνομοι και έτοιμοι να κάνουμε επιλογές, αντί να νιώθουμε εξαρτημένοι από τους άλλους και τις διαθέσεις τους, άρα αδύναμοι να αντιδράσουμε.

Με αυτή τη νέα θέαση του εαυτού, οι σχέσεις με τους άλλους επαναπροσδιορίζονται και αρχίζουν να γίνονται αντιληπτές υπό μια άλλη οπτική, όπου μπορεί κάποιος να νιώθει καλά όταν είναι μόνος, ενώ συγχρόνως μπορεί να συνυπάρχει και να αντλεί ευχαρίστηση από τις διαπροσωπικές σχέσεις. Μπορεί να νιώθει ελεύθερος να αποτελεί μέλος μιας σχέσης ή μιας ομάδας χωρίς να χάνει την ατομικότητά του μέσα σε αυτήν και χωρίς να ακολουθεί πράγματα που δεν τον εκφράζουν.

Η ανάληψη της ευθύνης του εαυτού δίνει νόημα στην ύπαρξη μας.

Όταν αντιμετωπίζουμε δυσκολίες, είναι πολύ βοηθητικό να κατανοήσουμε ότι αν και δεν μπορούμε να ελέγξουμε όλες τις υπάρχουσες συνθήκες, μπορούμε να επιλέξουμε το δικό μας δρόμο για το πώς θα αυτοπροσδιοριζόμαστε και πώς θα κινηθούμε μέσα στα διάφορα πλαίσια και καταστάσεις.

Όταν κάποιος παίρνει την ευθύνη των επιλογών του, τότε μόνο μπορεί να μάθει για τις συνέπειες των πράξεων του, για τις δυνατότητες του και τα όρια του.

Χρειάζεται να αναγνωρίσουμε ότι είμαστε συγχρόνως “δημιουργοί” και “δημιουργήματα” των καταστάσεων που αντιμετωπίζουμε και έτσι κάθε κατάσταση απαιτεί την ανταπόκρισή μας σε αυτό που συμβαίνει.

Αν κατηγορούμε συνέχεια τους άλλους ως υπαίτιους και παίρνουμε το ρόλο του θύματος, τότε θα συνεχίσουμε να παραμένουμε εξαρτημένοι, να νιώθουμε σύγχυση και να παραμένουμε σε καταστάσεις που δεν μας εκφράζουν. Όταν αναγνωρίσουμε τα παραπάνω, τότε θα καταλάβουμε ότι έχουμε τη δυνατότητα να αντιδράσουμε, ότι μπορούμε να πάρουμε αποφάσεις και να κάνουμε κάτι διαφορετικό.

• Πώς βιώνω τον εαυτό μου; (νοητικά, συναισθηματικά, σωματικά ),
• Με ποιους τρόπους χρειάζομαι να δρω και να σχετίζομαι με τους άλλους για να νιώθω καλά;
• Πώς μπορώ να ζήσω μια ζωή που να έχει νόημα για μένα;

Για να βρούμε τις δικές μας απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα μπορούμε να αντλήσουμε έμπνευση από τα εξής:

Ο εαυτός είναι προϊόν των επιλογών μας. Οποιαδήποτε επιλογή αποτελεί πράξη αυτο-έκφρασης.

Οι δυσκολίες δεν μπορούν να ξεπεραστούν με το να τις αποφεύγει κάποιος.

Ο άνθρωπος μπορεί να αλλάζει συνεχώς και να ξεπερνά τις δυσκολίες με το να μαθαίνει μέσα από τις εμπειρίες της ζωής

 Η καλλιέργεια της αυτεπίγνωσης και η διαμόρφωση του νοήματος της ζωής μας είναι μια συνεχής εξελικτική διαδικασία.

Ετσι σε διαφορετικές φάσεις της ζωής μας μπορεί να αποδίδουμε διαφορετικό νόημα στα πράγματα, να έχουμε διαφορετικές ανάγκες και οι επιλογές μας να είναι διαφορετικές

 Μια ζωή με νόημα αναφέρεται στις επιθυμίες, στους στόχους, στα όνειρα για το μέλλον και στην κάλυψη των βαθύτερων συναισθηματικών αναγκών

Η επίγνωση των εμπειριών μας οδηγεί σε μεγαλύτερη επίγνωση του εαυτού μας και βοηθά να ωριμάσουμε ψυχολογικά και να εξελιχθούμε. Με το να αναζητήσουμε και να κάνουμε τις δικές μας επιλογές και να είμαστε υπεύθυνοι για αυτές, μπορούμε να έχουμε ενεργό ρόλο στο σχεδιασμό της ζωής μας.

Βιβλιογραφία:  

Emmy Van Deurzen & Martin Adams ( 2012 ), Aναπτύσσοντας δεξιότητες στην Υπαρξιακή Συμβουλευτική & Ψυχοθεραπεία, εκδόσεις Κοντύλι 

Αν. Σταλίκας, Βασ. Γιωτσίδη & Ειρ. Καρακασίδου, ( 2020 ), Κατακτώντας την ευημερία - Θετικές παρεμβάσεις, τεχνικές & βιωματικές ασκήσεις, εκδόσεις Τόπος