Ο Freud χαρακτήρισε το πένθος ως "την αντίδραση στην απώλεια κάποιου αγαπημένου προσώπου, ή στην απώλεια μιας αφηρημένης έννοιας όπως της πατρίδας, της ελευθερίας ή ενός ιδανικού". Είναι μια διαδικασία επώδυνη, απόλυτα προσωπική που απορροφά όλη την ενέργεια του ατόμου και το αφήνει αδιάφορο στις προκλήσεις του εξωτερικού περιβάλλοντος και στις, μέχρι πριν, συνήθεις δραστηριότητες. Όλη η ψυχική ενέργεια κατακλύζεται από αναμνήσεις, από βαθύ πόνο και θλίψη.

Το πένθος, είναι μια φυσική διαδικασία που ακολουθεί το θάνατο. Αφορά την περίοδο που περνάμε προσπαθώντας να προσαρμοστούμε στην απώλεια. Δεν υπάρχει κάποιο προκαθορισμένο χρονικό όριο ή σωστός και λανθασμένος τρόπος να βιώσουμε το πένθος- ο καθένας βρίσκει τον προσωπικό του τρόπο να διαχειριστεί και να ανταπεξέλθει στην πολύπλοκη αυτή, πανανθρώπινη πρόκληση.

Η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου είναι ίσως  πιο επώδυνο και οδυνηρό γεγονός με το οποίο θα έρθει, δυστυχώς, αντιμέτωπος κάθε άνθρωπος στη ζωή του. Ο πόνος της απώλειας ενός γονιού, ενός συγγενή, ενός φίλου μπορεί να μας στιγματίσει ολοκληρωτικά, η απώλεια της φυσικής επαφής καλείται να συνηθιστεί και να γίνει ένα γεγονός αποδεκτό.

Στη βιβλιογραφία για το πένθος και το θάνατο συχνά αναφέρεται η ιστορία του αλόγου στο τραπέζι, αρχικά γραμμένη από τον ψυχολόγο Richard Kalish.... Την βρήκα πολύ εύστοχη και μια σύντομη εκδοχή της παρουσιάζω εδώ:

Με τον όρο "τραύμα" ορίζεται ένα ψυχοπιεστικό γεγονός, το οποίο θα μπορούσε να είναι ένα ατύχημα, ένας βιασμός, ένα τροχαίο, ο πόλεμος, μία φυσική καταστροφή. Μία πλημμύρα, ένας σεισμός, μία πυρκαγιά. Πώς θα μπορούσε να οριστεί ένα τραύμα και με ποιους τρόπους θα μπορούσαμε να βοηθήσουμε κάποιον να διαχειριστεί το μετατραυματικό στρες;

Η Μέριμνα προκηρύσσει μία θέση εργασίας ψυχολόγου πλήρους απασχόλησης, για το Συμβουλευτικό Κέντρο Στήριξης στο Πένθος της Θεσσαλονίκης.

«Μήπως μπορώ να σας βοηθήσω;» είναι το πρώτο, απλό, ερώτημα που μπορεί να κάνει οποιοσδήποτε συναντά μπροστά του κάποιον γνωστό ή άγνωστο που βιώνει έντονο δυσφορικό στρες και δείχνει να βρίσκεται σε δύσκολη θέση.

«Πώς μπορεί ένας άνθρωπος να ηγηθεί ενός οργανισμού αν δεν είναι ηγέτης του εαυτού του; Πώς θα μπορείς να φροντίζεις τα παιδιά σου, αν δεν έχεις μάθει πρώτα να φροντίζεις τον εαυτό σου; Και πώς θα μπορέσεις τελικά να είσαι καλός, αν δεν νιώθεις και καλά;» Robin Sharma

Αυτό που αρχικά, χρειάζονται τα παιδιά που πενθούν, πέρα από την κατανόηση των αναγκών τους και τη στήριξη που μπορούν να βρουν στους ενήλικες, είναι και απαντήσεις στις πολλές απορίες που έχουν για τη ζωή, την αρρώστια, το θάνατο. Στη συνέχεια, λοιπόν, θα αναφέρουμε επιγραμματικά κάποιες κατευθυντήριες γραμμές για το πώς πρέπει να μιλάμε και να απαντάμε στα παιδιά που αντιμετωπίζουν το θάνατο ενός δικού τους αγαπημένου προσώπου.

Τα παιδιά θέλουν να μάθουν για τον θάνατο. Εμείς είμαστε αυτοί που τους στερούμε τις απαραίτητες πληροφορίες ή που προσφέρουμε πληροφορίες που δημιουργούν περισσότερες απορίες, φόβο και σύγχυση.
Χρειάζεται να καταλάβουμε ότι τα παιδιά μπορούν να το διαισθάνθούν όταν δεν τους αποκαλύπτεται ολόκληρη η αλήθεια.

Το πένθος είναι συχνά μια επίπονη και δύσκολα διαχειρίσιμη διαδικασία. Ο θάνατος ενός αγαπημένου επηρεάζει πολύπλευρα τα άτομα που παραμένουν.

Συνήθως απογοητευόμαστε από τις προσδοκίες μας. Μερικές φορές, ενώ αναμένουμε πράξεις και λόγια ανθρώπων, τελικά απογοητευόμαστε. Αγαπάμε ανθρώπους ανεξαρτήτως των ελαττωμάτων τους. Επιλέγουμε να επικεντρωθούμε στα θετικά της σχέσης και στο πως αισθανόμαστε μέσα σε αυτή και αποφεύγουμε την πραγματικότητα. Δημιουργούμε στο μυαλό μας ένα προφίλ ανθρώπου, ενώ όταν βρισκόμαστε αντιμέτωποι με την πραγματικότητα, αντιλαμβανόμαστε πως αυτός ο άνθρωπος δεν υπήρξε ποτέ όπως τον φανταζόμασταν. 

Δυστυχώς, η διαδρομή μας δεν είναι φτιαγμένη μόνο για τις χαρές… Στην καθημερινότητά μας ερχόμαστε συχνά αντιμέτωποι με δύσκολες καταστάσεις. Επιπλέον, πιο επίπονα γεγονότα όπως, ο θάνατος, η ασθένεια, η απόλυση ή το διαζύγιο είναι μέρος της ζωής μας. Πώς μπορούμε να τα διαχειριστούμε;

Όλοι μας ερχόμαστε σε καθημερινή επαφή με διάφορες συνθήκες που λίγο έως πολύ έχουν στρεσογόνο χαρακτήρα. Ωστόσο, όταν ένα έντονο και απρόσμενο γεγονός λάβει χώρα  π.χ. ένα αυτοκινητιστικό ατύχημα ή ένα αεροπορικό δυστύχημα, ένα βίαιο έγκλημα, μία τρομοκρατική επίθεση ή μια σοβαρή φυσική καταστροφή, μπορεί να διαταράξει σημαντικά το άτομο σε συναισθηματικό, γνωστικό και συμπεριφορικό επίπεδο.

«Γνώρισα την αγάπη από τον θόρυβο που έκανε φεύγοντας» είχε επισημάνει ο Γάλλος ηθοποιός και σκηνοθέτης Louis Juvet στην προσπάθειά του να εξηγήσει τη συναισθηματική του κατάσταση στον απόηχο ενός χωρισμού.

Ποιες είναι οι συνέπειες που προκαλεί ο πόλεμος στον ψυχικό και συναισθηματικό μας κόσμο; Πώς επιδρά στην ψυχολογία μιας παιδικής ψυχής;

Διαχρονικά είναι σημαντικό να ειπωθεί πως το πένθος είναι μια πολυσύνθετη έννοια, που πλέον απασχολεί αρκετά την επιστήμη και τους διάφορους κλάδους της.

Ο ανθρώπινος πόνος δεν έχει σύνορα, δεν έχει ιδεολογικό υπόστρωμα, δεν καθορίζεται από κοινωνικές επιταγές και σίγουρα δεν προσαρμόζεται στα τηλεοπτικά καλούπια.

Αν η απώλεια του αγαπημένου σας προσώπου είναι πρόσφατη, μπορεί να σας απασχολούν κάποιες από τις παρακάτω σκέψεις ή να βιώνετε κάποια από τα παρακάτω συναισθήματα:

Το πένθος συνιστά αναμφίβολα μια τραυματική εμπειρία για το άτομο που το βιώνει, μολονότι είναι μια εμπειρία ξεχωριστή. Είναι αποχωρισμός, οδυνηρός και συγχρόνως πανανθρώπινος. Την ίδια στιγμή, χαρακτηρίζεται από κάποια πολύ συγκεκριμένα γνωρίσματα, όπως η θλίψη, ο θυμός και οι ενοχές σε συναισθηματικό επίπεδο και ενίοτε αντιδράσεις του σώματος, που παρατηρούνται, ως αποτέλεσμα της απώλειας ενός αγαπημένου προσώπου.