Το Μοντέλο Καταξιωτικής Διερεύνησης στην Επαγγελματική Συμβουλευτική

Στη σύγχρονη εποχή, κάθε σκηνικό πολιτικό, οικονομικό, τεχνολογικό, θεσμικό, πολιτισμικό, κοινωνικό, εργασιακό χαρακτηρίζεται από αλλεπάλληλες αλλαγές και όπως είναι φυσικό μεγάλη πολυπλοκότητα. Σε αυτό το σκηνικό, η γνώση είναι δυναμικά εξελισσόμενη και εμπλουτιζόμενη και η δια βίου μάθηση θεωρείται απαραίτητη και αμετάκλητη. Επίσης, θεωρείται βασικό εφόδιο του σημερινού επαγγελματία. 

Δεξιότητες για επιτυχή σταδιοδρομία

Κατά τον Rogers, ο μόνος άνθρωπος που είναι πραγματικά μορφωμένος είναι εκείνος ο άνθρωπος που έχει μάθει πώς να μαθαίνει και πως ν’ αλλάζει.

Σήμερα για να ανταπεξέλθουν τα άτομα στην ρευστή αυτή πραγματικότητα δεν απαιτούνται μόνο τυπικά προσόντα και δεξιότητες που έχουν αποκτηθεί μέσα από το σχολείο ή τα χόμπι κι άλλες δραστηριότητες που γεμίζουν τον ελεύθερο χρόνο. Επίσης, δεν αρκούν μόνο προσόντα και δεξιότητες που κατακτήθηκαν μέσα από την τυπική εκπαίδευση και την άμεση μάθηση.

Σήμερα, χρίζεται απαραίτητη η εκπαίδευση σε δεξιότητες όπως: ετοιμότητα στο τυχαίο και στις μεταβάσεις, καλλιέργεια μιας νέας οπτικής για την πραγματικότητα, ανοιχτό πνεύμα απέναντι στην αβεβαιότητα, θετικός προσανατολισμός στο μέλλον, ψυχική και επαγγελματική ανθεκτικότητα, προσαρμοστικότητα, ενεργός προσήλωση σε συγκεκριμένους στόχους, συνειδητοποιημένη επιμονή, πειραματισμό και καινοτομία. Οι παραπάνω δεξιότητες θεωρούνται βασικά εφόδια για τον σχεδιασμό της σταδιοδρομίας (Σιδηροπούλου, Αργυροπούλου & Δρόσος, 2013).

Προσαρμοστικότητα εργαζομένου

Σύμφωνα με την Natalie Fratto, αντιπρόεδρο της Goldman Sacks, καθώς η τεχνολογία αλλάζει εντελώς την καθημερινότητα μας και τον τρόπο που εργαζόμαστε, η δεξιότητα προσαρμογής καθώς και η ικανότητα του εργαζόμενου να προοδεύσει μέσα σ’ ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο και ανταγωνιστικό περιβάλλον, αποτελεί το πλέον βασικό προσόν του. Προσαρμοστικότητα δεν σημαίνει, ο εργαζόμενος να μπορέσει να απορροφήσει μόνο νέες πληροφορίες σχετικές με την εργασία του. Το AQ (Adaptability Quotient) προσδιορίζεται από χαρακτηριστικά όπως: ευελιξία, περιέργεια, θάρρος, ανθεκτικότητα, ικανότητα επίλυσης προβλημάτων.

Τι είναι η θετική ψυχολογία;

Στη παρούσα εργασία όλες οι παραπάνω δεξιότητες εξετάζονται υπό το πρίσμα της Θετικής Ψυχολογίας. Η Θετική Ψυχολογία είναι εκείνος ο κλάδος της Ψυχολογίας που ασχολείται με τις θετικές διαστάσεις τις ανθρώπινης ύπαρξης όπως: οι δυνατότητες, το νόημα ζωής, η ποιότητα ζωής, η ψυχολογική ανθεκτικότητα, η ευημερία, η αισιοδοξία, τα θετικά συναισθήματα, η ανάπτυξη ταλέντων και κλίσεων, η ισορροπία επαγγελματικής και κοινωνικής ζωής, και προσπαθεί να διαπιστώσει τον τρόπο ανάπτυξής τους, τις επιδράσεις τους και τη συσχέτισή τους με άλλες μεταβλητές.

Με γενικούς όρους η Θετική Ψυχολογία χρησιμοποιεί τη μεθοδολογία, τη θεωρία και την έρευνα, προκειμένου να προσεγγίσει και να κατανοήσει τις προσαρμοστικές, δημιουργικές και συναισθηματικές πλευρές της ανθρώπινης συμπεριφοράς.

Κατά τους Sheldon και King, 2001 «Τι είναι Θετική Ψυχολογία; Δεν είναι τίποτα παραπάνω από την επιστημονική διερεύνηση ανθρώπινων ικανοτήτων και αρετών. Η Θετική Ψυχολογία επαναφέρει στο επίκεντρο τον «κανονικό-μέσο» άνθρωπο, με απώτερο στόχο να κατανοήσει τι φέρνει αποτέλεσμα γι’ αυτόν, πώς αναπτύσσεται και πώς μπορεί να βελτιωθεί. Προσπαθεί να εξετάσει τη φύση της προσαρμοστικότητας και των εκμαθημένων ικανοτήτων.

Διερωτάται σχετικά με το πώς η πλειοψηφία των ανθρώπων, παρά τις αντιξοότητες και τις δυσκολίες, καταφέρνει να επιβιώσει με αξιοπρέπεια, διατηρώντας μια αίσθηση σκοπού. Κατά συνέπεια η Θετική Ψυχολογία ενσαρκώνει μια τάση των ψυχολόγων να προσεγγίσουν και να κατανοήσουν τις ανθρώπινες δυνατότητες, τα κίνητρα και τα συναισθήματα».

Ζητήματα Ηθικής και Δεοντολογίας στην Άσκηση της Ψυχοθεραπείας
Κύκλος Σεμιναρίων για Επαγγελματίες Ψυχικής Υγείας | Γενική είσοδος: 35 ευρώ
Θεματικές Ενότητες: Διπλές σχέσεις θεραπευτή – θεραπευόμενου | Ψυχική ανθεκτικότητα του θεραπευτή | Υπέρβαση – παραβίαση ορίων στην ψυχοθεραπευτική σχέση | Ειδικές προκλήσεις στην ψυχοθεραπεία | Ζητήματα ηθικής και δεοντολογίας | Διαχείριση εξω-θεραπευτικών πληροφοριών | Διατήρηση και άρση του απορρήτου

Με βάση το παραπάνω, γίνεται κατανοητό πως η Θετική Ψυχολογία δεν σχετίζεται με ουτοπικές σκέψεις όπου το αρνητικό συναίσθημα είναι απόν.

Θεωρεί την ύπαρξη δυσκολιών δεδομένη, ωστόσο πιστεύει στις δυνατότητες των ατόμων να ανταπεξέλθουν, να προοδεύσουν και να ακμάσουν. Για τον παραπάνω λόγο, οι μεταβλητές που μελετά διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο για το πεδίο της επαγγελματικής συμβουλευτικής, το σχεδιασμό της σταδιοδρομίας και την ανάπτυξη και ενίσχυση δεξιοτήτων στο επαγγελματικό πλαίσιο.

Επαγγελματική Συμβουλευτική

Το πεδίο της Επαγγελματικής Συμβουλευτικής δίνει ιδιαίτερη σημασία στην ανίχνευση των αξιών, των ενδιαφερόντων, των στάσεων και των πεποιθήσεων των ατόμων, των στερεοτύπων του, των δυσλειτουργικών σκέψεών του καθώς και των δυνατών χαρακτηριστικών της προσωπικότητας του.

Σύμφωνα με την Υπαρξιστική προσέγγιση, τα άτομα αναζητούν μια σταθερή αίσθηση του εαυτού. Κάποιοι άνθρωποι είναι μπερδεμένοι για το ποιοι είναι. Συχνά δρουν σαν να υπάρχει ένα βιβλίο με οδηγίες για το πώς να αντιμετωπίζουν τα γεγονότα της ζωής τους. Παραδόξως, όταν συνειδητοποιήσουν πως δεν υπάρχει τέτοιο βιβλίο τότε αρχίζουν να αποκτούν επίγνωση του εαυτού τους και αρχίζουν να ζουν τη δική τους ζωή με βάση τις δικές τους επιλογές. Τότε τα άτομα αντιλαμβάνονται πως τα ίδια και μόνο είναι υπεύθυνα για τις επιλογές τους και πως είναι ελεύθερα να επιλέξουν, τα άτομα που πραγματικά θέλουν να γίνουν. Να επιλέξουν ποιες δεξιότητες, ποιες αξίες, ποια δυνατά χαρακτηριστικά, κλπ θέλουν να αναπτύξουν ή να ενισχύσουν.

Η συμβολή της Θετικής Ψυχολογίας

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να αναφερθεί η ουσιαστική συμβολή του κλάδου της Θετικής Ψυχολογίας τόσο στη διερεύνηση και τον εντοπισμό των παραπάνω υφιστάμενων δεξιοτήτων, στάσεων, αξιών, χαρακτηριστικών προσωπικότητας, σκέψεων και πεποιθήσεων και ενδιαφερόντων των ατόμων, όσο και στην προσπάθεια ανάπτυξης και ενίσχυσης αυτών. Η παραπάνω διερεύνηση μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσω του Μοντέλου καταξιωτικής Διερεύνησης.

Τι είναι το Μοντέλο Καταξιωτικής Διερεύνησης;

Το Μοντέλο Καταξιωτικής Διερεύνησης αφορά την από κοινού προσπάθεια αναζήτησης του «καλού» στους ανθρώπους, στους οργανισμούς και γενικά στον κόσμο που τους περιβάλλει. Είναι μια μέθοδος προς μελέτη και αλλαγή των κοινωνικών συστημάτων (ομάδες, οργανισμούς, κοινώτητες) (Kessler, 2013).

Εστιάζει στην διερεύνηση και στην ανακάλυψη του τι είναι αυτό που δίνει ζωή σε ένα ζωντανό σύστημα, όταν αυτό βρίσκεται στα καλύτερά του, είναι πιο αποτελεσματικό και πιο αποδοτικό.

Το Μοντέλο Καταξιωτικής Διερεύνησης περιλαμβάνει την τέχνη και την πρακτική της υποβολής ερωτήσεων, οι οποίες ενισχύουν την ικανότητα ενός συστήματος να συλλάβει, να προβλέπει και να αυξάνει τα θετικές δυνατότητες. Ασχολείται κυρίως με την κινητοποίηση της έρευνας μέσω της δημιουργίας των «άνευ όρων θετικών ερωτημάτων».

Ο πυρήνας του Μοντέλου Καταξιωτικής Διερεύνησης

Στο συγκεκριμένο μοντέλο το επίπονο καθήκον της παρέμβασης παραχωρεί τη θέση του στην φαντασία και στην καινοτομία. Αντί για άρνηση, κριτική και στείρα διάγνωση, υπάρχει ανακάλυψη, όνειρο και σχέδιο. Προσπαθεί να οικοδομήσει ένα κοινό σύστημα εννοιών για τις παρελθούσες και τρέχουσες ικανότητες: επιτεύγματα, ανεξερεύνητες δυνατότητες, καινοτομίες, σκέψεις, ευκαιρίες, σημεία αναφοράς, σημαντικές στιγμές, αξίες, παραδόσεις, στρατηγικές, ιστορίες, εκφράσεις σοφίας και διορατικότητας, ομαδικού πνεύματος, κοινού οράματος, πιθανά μελλοντικά επιτεύγματα. Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω, το Μοντέλο Καταξιωτικής Διερεύνησης έχει ως πυρήνα του τις θετικές αλλαγές και υποθέτει πως κάθε ζωντανό σύστημα έχει πολλές ανεκμετάλλευτες δυνατότητες.

Κατά τους Whitney και Trosten-Bloom (2010): «Είναι η μελέτη αυτού που δίνει ζωή στα ανθρώπινα συστήματα όταν λειτουργούν στα καλύτερά τους. Αυτή η προσέγγιση στην προσωπική και οργανωτική αλλαγή βασίζεται στην υπόθεση ότι οι ερωτήσεις και ο διάλογος γύρω από τα δυνατά σημεία, τις επιτυχίες, τις αξίες, τις ελπίδες, και τα όνειρα είναι από μόνα τους μεταμορφωτικά»

• Θετική Διερεύνηση- 4D
• Discovery
• Dream
• Design
• Destiny
• Δcoveryat gives life 

Οι ερωτήσεις του Μοντέλου Καταξιωτικής Διερεύνησης

Χαρακτηριστικά καλών θεμάτων

• Τα θέματα είναι καταφατικά ή διατυπώνονται με θετικό τρόπο.
• Τα θέματα είναι επιθυμητά. Είναι αυτά που θέλει το άτομο να αναπτύξει.
• Προκαλούν τη γνήσια περιέργεια.
• Τα θέματα κινούνται προς την κατεύθυνση που θέλει να πάει το άτομο.

Βασικές ερωτήσεις

• Ποια ήταν μια κορυφαία εμπειρία ή σημαντική στιγμή για εσένα;
• Τι εκτιμάς περισσότερο… Στον εαυτό σου, στη δουλειά σου;
• Ποιες τρεις ευχές θα έκανες για την αύξηση της ζωντάνιας ή της υγείας;

Dream «Τι θα μπορούσε να υπάρξει;»

• Είναι το έτος 2025 και μόλις ξύπνησες από έναν μεγάλο ύπνο. Καθώς κοιτάζεις γύρω σου βλέπεις τον κόσμο να είναι όπως ακριβώς ευχόσουν πως θα είναι. Πώς είναι;
• Τι συμβάινει; Πώς είναι διαφορετικός ο κόσμος; Τι κάνεις που κάνει τη διαφορά;

Design «Πώς μπορεί να γίνει»

• Τι είναι αυτό που θα μπορούσε να ζωντανέψει το όνειρό σου;
• Ποια είναι τα 3 μεγάλα επιτεύγματα που θα σε κάνουν να νιώσεις πιο κοντά στο όνειρό σου;
• Ποιοι είναι οι συνταξιδιώτες σου; Ποιοι είναι οι άνθρωποι που  εμπιστεύεσαι και εκτιμάς; Ποιοι είναι εκείνοι που σ' έχουν υποστηρίξει στο παρελθόν και θα το έκαναν ξανά;
• Ποια είναι τα στοιχεία του ονείρου σου που θα ήθελες να πειραματιστείς τώρα;

Destiny «Τι θα υπάρξει;»

• Πώς ζεις ήδη το όνειρο σου;
• Σκέψου πως ξεκίνησες και που βρίσκεσαι σήμερα; Τι είναι ίδιο; Τι είναι διαφορετικό;
• Τι θα ήθελες να κάνεις περισσότερο ώστε να έρθεις πιο κοντά στο όνειρό σου;
• Πώς θα συνεχίζεις να φροντίζεις τον εαυτό σου και να λαμβάνεις υποστήριξη για τις συνεχιζόμενες προσπάθειες σου;
• Πώς θα συνεχίσεις την εξέλιξή σου;

Και Τώρα;

• Ποιες είναι οι σκέψεις που προκύπτουν από τη Θετική Διερεύνηση;
• Ποιες ικανότητες Θετικής Διερεύνησης ανακαλύψατε πως διαθέτετε ήδη;
• Πώς μπορεί η Θετική Διερεύνηση να συμπληρώσει αυτά που ήδη κάνετε;
• Ποια απλή ιδέα ή πράξη μπορεί να εφαρμοστεί από αύριο κιόλας;

Συμπερασματικά, η συμβολή του συγκεκριμένου μοντέλου μπορεί να ωθήσει τα άτομα να συνειδητοποιήσουν δεξιότητες, ικανότητες και δυνάμεις του χαρακτήρα τους που μέχρι πρότινος ίσως και να μην είχαν καταφέρει να αναγνωρίσουν και να προσδιορίσουν. Είναι σίγουρο πως όσο περισσότερη αυτεπίγνωση έχουμε τόσο οι επαγγελματικές μας επιλογές μας θα κινούνται προς την κατεύθυνση της υποκειμενικής μας ευτυχίας και της αυτοπραγμάτωσης. Κι ας μην ξεχνάμε τα λόγια του Super «όταν κάποιος επιλέγει ένα επάγγελμα, στην πραγματικότητα επιλέγει έναν τρόπο να εφαρμόσει μια αυτό-εικόνα»

Βιβλιογραφία

Σιδηροπούλου-Δημάκου, Δ., Αργυροπούλου, Α. & Δρόσος, Ν.(2013). Ανάπτυξη Δεξιοτήτων Δια Βίου Διαχείρισης Σταδιοδρομίας Θεωρητικό Πλαίσιο. Αθήνα: Εκδόσεις ΕΟΠΠΕΠ.

Σταλίκας, Α. & Μυτσίδου, Π. (2011). Εισαγωγή στη Θετική Ψυχολογία. Αθήνα. Εκδόσεις Τόπος.

Kessler, E. H. (Ed.). (2013). Encyclopedia of management theory. Sage Publications.

Cooperrider, D. L., & Whitney, D. (2001). A positive revolution in change: Appreciative inquiry. Public administration and public policy, 87, 611-630.

Deurzen, E. & Adams, M.(2011). Skills in existential counseling & Psychorepy.  SAGE Publications Ltd.

Whitney, D. And Trosten-Bloom, A. (2010). The Power of Appreciative Inquiry, Apractical Guide to Positive Change. 2dn. San Francisco: Berrett-Koehler

https://thriveglobal.gr/arthra/prosarmostikotita-giati-einai-protimoteri-apo-tin-eyfyia/