Η εργασιακή κουλτούρα της Gen Z, οι ΝΕΕΤs και το μέλλον της εργασίας στην ψηφιακή εποχή

Ακρόαση άρθρου......

Στο παρόν άρθρο επιχειρούμε να εξετάσουμε τις βασικές πτυχές της εργασιακής κουλτούρας της γενιάς Ζ, τους λεγόμενους Zoomers πώς επηρεάζουν ήδη αλλά και πώς θα επηρεάσουν το μέλλον της εργασίας, έχοντας στον αντίποδα τους NEETS, μια ομάδα σε οικειοθελή αδράνεια. 

 Gen Z και NEETs: Προκλήσεις, αντιλήψεις και η νέα πραγματικότητα στην αγορά εργασίας

Πολλοί Gen Z και ΝΕΕΤs μεγάλωσαν μέσα σε περιόδους κρίσεων, όπως η οικονομική κρίση του 2018 και η πανδημία του Covid, που επηρέασαν ουσιαστικά την αντίληψη τους για την εργασία και την ασφάλεια. Οι δυο αυτές ομάδες συχνά αμφισβητούν τις κλασικές επαγγελματικές νόρμες (πανεπιστήμιο, μόνιμη εργασία), επιζητώντας εναλλακτικά μοντέλα ζωής.

Καθώς η Gen Z εισέρχεται μαζικά στην αγορά εργασίας, την ίδια ώρα αυξάνεται η ανησυχία για τους NEETs που δεν εργάζονται, δεν σπουδάζουν ούτε καταρτίζονται. Οι δυο αυτές ομάδες αν και φαινομενικά διαφορετικές, αντικατοπτρίζουν τις ραγδαίες μεταβολές όχι μόνο στις εργασιακές αξίες αλλά και στις δεξιότητες του σύγχρονου εργατικού δυναμικού. 

Τα επόμενα χρόνια η αγορά εργασίας θα κληθεί να προσαρμοστεί στις αλλαγές αυτές, επενδύοντας σε: προγράμματα κατάρτισης, ψυχοκοινωνική υποστήριξη  νέες μορφές απασχόλησης, προκειμένου να αξιοποιήσει τις δυο αυτές ομάδες προς όφελος της.

Ο όρος NEET, όχι και τόσο άγνωστος πλέον, σχηματίζεται από το ακρωνύμιο Young people Not in Education, Employment or Training, που στα ελληνικά αποδίδεται ως «νέοι άνθρωποι που είναι εκτός απασχόλησης, εκπαίδευσης και κατάρτισης», περιγράφοντας μια ετερογενή ομάδα ηλικιών 15 έως 29 ετών. Αν και ο όρος περιλαμβάνει όλους τους νέους που βρίσκονται σε κατάσταση μη συσσώρευσης κεφαλαίου μέσω της αγοράς εργασίας, ωστόσο οι NEETs αποτελούν στην πραγματικότητα έναν πολύ διαφορετικό πληθυσμό με ποικίλα χαρακτηριστικά και ανάγκες. 

Σχετική μελέτη του Eurofound (Ευρωπαϊκό Ίδρυμα για τη Βελτίωση των Συνθηκών Διαβίωσης και Εργασίας) το 2016 κατέδειξε ότι πρωταρχικός στόχος των υπεύθυνων χάραξης πολιτικής ήταν η καλύτερη κατανόηση της ομάδας των NEETs, ούτως ώστε να προκύψει ο κατάλληλος σχεδιασμός μέτρων στήριξης για την κάλυψη των ποικιλόμορφων αναγκών τους. 

Στην Ευρωπαïκή Ένωση, η Ρουμανία φαίνεται να κατέχει το υψηλότερο ποσοστό NEETs για τις γυναίκες φτάνοντας το 24,8% το 2023, ενώ η Ιταλία έχει το υψηλότερο ποσοστό συνολικά με 19%. Όσον αφορά την Ελλάδα τώρα, το ποσοστό για τους νέους άνδρες, το 2023 ήταν το ψηλότερο στην ΕΕ, φτάνοντας το 14,8% και για τις γυναίκες το 20,5%.

Μάλιστα σύμφωνα με τo The Guardian, ο αριθμός των νέων των πιο πάνω ηλικιών που δεν εργάζονται, δεν σπουδάζουν ούτε συμμετέχουν σε κατάρτιση στο Ηνωμένο Βασίλειο αυξήθηκε το 2024 σε ένα σχεδόν εκατομμύριο, αριθμός που ξεπερνάει τα επίπεδα των τελευταίων δέκα χρόνων. Ανάμεσα στις αιτίες που συμβαίνει αυτό είναι η πανδημία Covid αλλά και η υποχρηματοδότηση των προγραμμάτων υποστήριξης απασχόλησης.

Πιο συγκεκριμένα η Korn Ferry αναφέρει ότι αρκετοί NEETs αν και είναι πολύ καλά εκπαιδευμένοι και θέλουν να εργαστούν, δεν βρίσκουν εργασία λόγω της τεχνητής νοημοσύνης, ψηφιακής κατάρτισης και συγκέντρωση ταλέντων, οδηγώντας σε νέους άνεργους.

 Οι περισσότεροι NEETs είναι μεταξύ του ηλικιακού φάσματος των 15-29 ετών, καλύπτοντας το μεγαλύτερο μέρος της Gen Z όπως θα δούμε και πιο κάτω, αν και αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι όλες οι Gen Z είναι ΝΕΕΤ.

Σύμφωνα με τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας, το 2023, το ένα πέμπτο των ατόμων μεταξύ 15 και 24 ετών παγκοσμίως θεωρούνταν ακόμα NEETs και, παρά το γεγονός ότι τα άτομα αυτά παλεύουν σε πολύ δύσκολες οικονομικές συνθήκες, ζουν με χρήματα που δανείζονται ή δεν θα έχουν ποτέ τη δυνατότητα να αγοράσουν ένα δικό τους σπίτι ή να πάρουν σύνταξη στο μέλλον, δεν παρατηρούνται σε όλους από αυτούς αρνητικά συναισθήματα και απαισιοδοξία αναφορικά με το μέλλον τους. Αντίθετα, στοχεύουν στη δημιουργία κουλτούρας του οικειοθελώς αδρανούς.

Ευκαιρίες που περνούν από δίπλα τους παραμένουν ανεκμετάλλευτες, με τους ίδιους να περιμένουν να εισέλθουν στην αγορά εργασίας όταν τους βολεύει καλύτερα. Τι εμποδίζει άραγε αυτή την κατηγορία ανθρώπων από το να λαμβάνουν αποφάσεις σχεδιάζοντας μια καριέρα με νόημα; 

Οι NEETs δεν συνιστούν απαραίτητα μια «χαμένη γενιά», αλλά μια κοινωνικοοικονομική δυναμική με ανεκμετάλλευτο δυναμικό. Η ένταξή τους στην αγορά εργασίας απαιτεί στρατηγική αξιοποίηση εργαλείων επαγγελματικού προσανατολισμού, συμβουλευτικής σταδιοδρομίας και διά βίου καθοδήγησης.

Οι εργοδότες καλούνται να επαναπροσδιορίσουν τα εργασιακά πρότυπα, ενσωματώνοντας στοιχεία όπως η ψηφιακή ευελιξία, η συμμετοχικότητα και η συνεχιζόμενη μάθηση.

Παράλληλα, το κράτος οφείλει να αναπτύξει μηχανισμούς υποστήριξης μετάβασης στην εργασία, μέσω εκπαιδευτικών διαδρομών και καθοδήγησης για επιλογή επαγγέλματος. Μέσα από διατομεακή συνεργασία μπορεί να επιτευχθεί η ενίσχυση της απασχολησιμότητας και η κοινωνική ενσωμάτωση των νέων. 

Generation Z: Μια γενιά που επαναπροσδιορίζει την έννοια της εργασίας και της επιτυχίας

Στον αντίποδα τώρα, η γενιά των Ζ, μια γενιά ηλικιών μεταξύ 13 και 28 ετών, έρχεται να σπάσει τις νόρμες της κλασικής εργασίας του 8ώρου, κλεισμένοι μέσα σε ένα γραφείο, με τις έρευνες να δείχνουν ότι η συντριπτική πλειοψηφία προτιμάει να εργάζεται από τον δικό της χώρο, στο δικό της ωράριο και τη δική της επιλογή εργασίας.

Αυτή η ηλικιακή ομάδα, έχοντας μεγαλώσει σε περιόδους:

• οικονομικών κρίσεων,
• κοινωνικοπολιτικών αλλαγών,
• κλιματικής κρίσης
• πανδημίας,

Τείνουν να έχουν μια πιο ρεαλιστική προσέγγιση όσον αφορά την εργασία συγκριτικά με την αμέσως μεγαλύτερη γενιά που προτιμά την παραδοσιακή οικονομική ασφάλεια. Τα ψηφιακά περιβάλλοντα είναι κάτι φυσιολογικό για αυτούς, ενώ παράλληλα η ψυχική τους υγεία είναι σε προτεραιότητα, απαιτούν σεβασμό στη διαφορετικότητα και ισότητα στον εργασιακό τους χώρο.

Οι υψηλές προσδοκίες τους έχουν ως αποτέλεσμα να διεκδικούν νέους κανόνες στο χώρο εργασίας. Για τη γενιά αυτή, η ισορροπία μεταξύ εργασιακής και προσωπικής ζωής είναι στην κορυφή της λίστας των αξιών τους. Οι νέοι της γενιάς Ζ ταράζουν τα νερά στις επιχειρήσεις με την ευελιξία και τις δεξιότητές τους. Δεν συνάδουν με τα παραδοσιακά εργασιακά περιβάλλοντα και αυτό απαιτεί νέους τρόπους προσέγγισης της ομάδας αυτής. 

Σε έναν κόσμο που αλλάζει ραγδαία, η Generation Z εισέρχεται τόσο δυναμικά στην αγορά εργασίας και φέρνει μαζί της νέες ιδέες, αξίες, προτεραιότητες και προσδοκίες.

Μια γενιά μεγαλωμένη μέσα σε τεχνολογική υπερπληροφόρηση, κρίσεις και κοινωνικά κινήματα, η Gen Z επιζητά ένα επαγγελματικό περιβάλλον το οποίο να προσφέρει όχι μόνο οικονομική σταθερότητα αλλά και νόημα, ευελιξία και σεβασμό στην ατομικότητα. 

Η Generation Z (Gen Z), είναι ουσιαστικά η γενιά που ακολουθεί τους Millennials ή αλλιώς Gen Y (1981-1996) και περιλαμβάνει άτομα που γεννήθηκαν από το 1997 έως το 2012. Πρόκειται λοιπόν για τη γενιά που μεγάλωσε απόλυτα εξοικειωμένη με την τεχνολογία, το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ενώ δεν γνώρισε ποτέ έναν κόσμο χωρίς έξυπνα κινητά και εύκολη πρόσβαση στην πληροφορία. Η Gen Z επηρεάζει έντονα όχι μόνο την κουλτούρα της αγοράς εργασίας, προσδοκώντας να αφήσει το στίγμα της, χαρακτηριζόμενη ήδη από κοινωνική ευαισθησία αλλά και ισχυρή ψηφιακή ταυτότητα. 

Η ονομασία της γενιάς αυτής προέκυψε ως συνέχεια της ονοματολογίας των προηγούμενων γενεών (Generation X, Y) και αλφαβητικά, δηλώνοντας παράλληλα και το τέλος ενός αλφαβητικού κύκλου — που αυτό για κάποιες πηγές εκπροσωπεί μια γενιά ριζικά διαφορετική και μεταβατική.

Οι Gen Zers τολμούν να φέρουν σημαντικές αλλαγές στο παραδοσιακό μοντέλο εργασίας, στο τι σημαίνει επιτυχία και ισορροπία ζωής. Ενώ οι παλιότερες γενιές προτιμούσαν σταθερότητα και μακροχρόνια παραμονή στον ίδιο εργοδότη, στοχεύοντας στην ιεραρχική ανέλιξη, η Gen Z δίνει έμφαση στη δημιουργική ελευθερία και την απόλυτη ευελιξία, νοηματοδοτώντας την εργασία τους με σκοπό η έννοια της «δουλειάς» να συνδυάζεται με την προσωπική ταυτότητα και τις αξίες του ατόμου. 

Συμπερασματικά ΝΕΕΤs και Gen Z, αν και μοιράζονται ποικίλες επιρροές, έχουν διαφορετικό επίπεδο δραστηριοποίησης. Από την μια η Gen Z μια γενιά με δυναμική και από την άλλη οι NEETs μια ομάδα σε κίνδυνο κοινωνικού αποκλεισμού. Γεγονός είναι ότι αν η αγορά εργασίας δεν προσαρμοστεί στις ανάγκες αλλά και τις δυνατότητες των ομάδων αυτών κινδυνεύει να απωλέσει όχι μόνο σε καινοτομία αλλά και σε παραγωγικότητα και μελλοντική βιωσιμότητα.

Η ανεργία και οι ανισότητες θα μεγαλώσουν και το ασφαλιστικό σύστημα από την άλλη θα πιεστεί σε ασφυκτικό βαθμό. Η ενεργοποίηση των ομάδων αυτών κρίνεται απαραίτητη και όχι πλέον απλώς επιθυμητή.

Βιβλιογραφία

Avagianou, A., Kapitsinis, N., Papageorgiou, I., Strand, A. H., & Gialis, S. (2022). Being NEET in Youthspaces of the EU South: A Post-recession Regional Perspective. Young, 30(5), 1–20. doi.org/10.1177/11033088221086365

Brower, T. (2024, Απρίλιος 9). The Gen Z effect: How they are shaping the future of work. Forbes. forbes.com/sites/tracybrower/2024/04/09/the-gen-z-effect

Eurofound. (2016). Exploring the diversity of NEETs. Retrieved from eurofound.europa.eu/en/publications/2016/exploring-diversity-neets 

Ganguli, R., & Padhy, S. C. (2023). Effect of HR practices of organisations on retention of Gen Z employees: The mediating role of motivation. European Economic Letters, 13(4), 454–467. doi.org/10.52783/eel.v13i4.622

HiBob. (n.d.). How Gen Z is transforming workplace dynamics. hibob.com/blog/gen-z-workplace-dynamics/

Katz, J. (2024, Φεβρουάριος 5). The impact of Gen Z in the workplace. Forbes. forbes.com/councils/forbeshumanresourcescouncil/2024/02/05/the-impact-of-gen-z-in-the-workplace/

Korn Ferry. (2024, Ιούλιος 3). ‘Perfect storm’ is creating a new wave of highly trained, newly unemployed workers. Fortune. fortune.com/2024/07/03/neets-perfect-storm-highly-trained-workers-new-unemployables-korn-ferry

Pandita, D., Agarwal, Y., & Vapiwala, F. (2023). Fostering the sustainability of organizational learning: Reviewing the role of Gen-Z employees. Industrial and Commercial Training, 55(3), 375–387. doi.org/10.1108/ICT-09-2022-0064

The Guardian. (2024, Φεβρουάριος 27). UK faces youth jobs crisis as number of NEETs rises to almost 1m. theguardian.com/business/2025/feb/27/uk-faces-youth-jobs-crisis-as-number-of-neets-rises-to-almost-1m

Widiaristi, M. S., & Etikariena, A. (2023). Innovative work behavior of Gen Z employees: Comparison between companies using flexible work arrangements with those using WFO. Jurnal Psikogenesis, 12(1), 1–12. doi.org/10.24854/jps.v12i1.4064

WeWork. (n.d.). How Gen Z is changing the workplace. wework.com/ideas/workspace-solutions/how-gen-z-is-changing-the-workplace

Youth Employment Magazine. (2023, Ιούνιος 12). Acquiring skills in the digital and green transitions era: Empowering NEETs for the labor market. youthemploymentmag.net/2023/06/12/acquiring-skills-in-the-digital-and-green-transitions-era-empowering-neets-for-the-labor-market

Zoya, A., & Chitrao, P. V. (2021). Workplace preference of Generation Z: A review and research agenda. Psychology and Education Journal, 58(2), 1–10. psychologyandeducation.net/pae/index.php/pae/article/view/3987

Zhao, H., & Zhang, X. (2024). Explaining Gen Z’s desire for hybrid work in corporate, family, and entrepreneurial settings. Business Horizons, 68(1), 83–93. doi.org/10.1016/j.bushor.2024.02.008

CEDEFOP. (2023). Inventory of lifelong guidance systems and practices - Greece. cedefop.europa.eu/en/country-reports/inventory-lifelong-guidance-systems-and-practices-greece-0

Papadakis, K., & KANEP-GSEE. (2016). NEETs in Greece: Profile, causes, and policy implications. Κέντρο Ανάπτυξης Εκπαιδευτικής Πολιτικής (KANEP) - ΓΣΕΕ. kanep-gsee.gr/wp-content/uploads/2016/05/NEETs-in-Greece.pdf 

Youth Employment Magazine. (2021, Μάρτιος 29). Lack of prospects and hopeless job seeking define Greek NEETs’ present and undetermine their future. youthemploymentmag.net/2021/03/29/lack-of-prospects-and-hopeless-job-seeking-define-greek-neets-present-and-undetermine-their-future/