Πώς να εκφράζουμε τις ανάγκες μας χωρίς να γκρινιάζουμε

Για να σταματήσουμε να γκρινιάζουμε, πρέπει να μάθουμε να βρίσκουμε τα κατάλληλα λόγια για να εκφράζουμε τις απογοητεύσεις και τις ανάγκες μας. Το πιο σημαντικό είναι να βρούμε τα λόγια που «θα πιάσουν», τα λόγια που θα κάνουν τους άλλους να μας ακούσουν και να μας καταλάβουν.

Πού μας εξυπηρετεί η γκρίνια;

Γκρινιάζουμε επειδή κάποια από τις ανάγκες μας δεν ικανοποιείται ή επειδή, ακόμη κι όταν βλέπουμε τη θετική πλευρά των πραγμάτων και θεωρούμε τη ζωή ρόδινη, είναι σημαντικό να μπορέσουμε αυτή την ανάγκη, να τη διατυπώσουμε έτσι ώστε να προκαλέσουμε μια αλλαγή. Οφείλουμε να βρούμε έναν τρόπο να ακουστούμε για να μπορέσουμε να την ικανοποιήσουμε.

Με αφορμή το στοίχημα, πολλοί άνθρωποι έσπευσαν να με πείσουν ότι η γκρίνια χρησιμεύει σε κάτι! Τους απάντησα ότι συμφωνώ απολύτως με την άποψή τους. Είμαι πεπεισμένη ότι η γκρίνια χρησιμεύει σε κάτι.

Βοηθά:

• να μας ακούσουν
• να μας συμπονέσουν
• να εκφράσουμε την απογοήτευσή μας
• να καταλαγιάσει το άγχος μας

Το πραγματικό ερώτημα που ανακύπτει από αυτό το στοίχημα είναι: Οδηγεί πράγματι η γκρίνια στην ικανοποίηση της ανάγκης μου; Φέρνει κάποιο αποτέλεσμα; Μήπως υπάρχει κάποιος πιο αποτελεσματικός τρόπος για να ικανοποιήσω τις ανάγκες μου;

«Από τη μια, αντιλήφθηκα ότι δυσκολευόμουν να εκφράσω αυτό που δεν μου άρεσε, και δεν ήξερα πώς να μην αφήσω τον άλλο να μπαίνει στα χωράφια μου. Ο μόνος τρόπος με τον οποίο μπορούσα να το δείξω αυτό ήταν μουτρώνοντας και γκρινιάζοντας. Από την άλλη, πάντα άκουγα τον πατέρα μου να γκρινιάζει, και αυτό για μένα αποτελούσε ένα σύμβολο ισχύος (ενώ στην πραγματικότητα είναι το αντίθετο). Οι πεποιθήσεις μας είναι ισχυρές. Αυτά που συνειδητοποίησα με βοήθησαν να κάνω σημαντικά βήματα μπροστά».

Αποκτήστε το βιβλίο Νικήσε την γκρίνια, από το εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο ψυχολογίας της Πύλης μας.
Η γκρίνια είναι µια στάση ζωής, µια συνήθεια του µυαλού και όλοι μπορεί κάποια στιγµή να πιαστούμε στα τροµακτικά γρανάζια της. Κι αν δεν προσέξουµε, η γκρίνια µπορεί να γίνει µέρος της καθηµερινής µας λειτουργίας.

Η κρυμμένη ανάγκη πίσω από την γκρίνια

Ίσως έχει ενδιαφέρον να διαχωρίσουμε τις ανάγκες μας. Από τη μια υπάρχουν οι ανάγκες που η ικανοποίησή τους δεν απαιτεί την παρέμβαση κάποιου άλλου, όπως είναι η ανάγκη για ξεκούραση. Χρειάζεται μόνο να κοιμηθούμε πιο νώρις να εξαρτάται κυρίως από εμάς. Σε αυτή την περίπτωση η γκρίνα δεν χρησιμεύει σε τίποτα, αφού εμείς επιλέγουμε να μη δούμε την ταινία στην τηλεόραση και να πάμε νωρίς για ύπνο. Η λύση στο πρόβλημά μας βρίσκεται εκεί, στο χέρι μας. Από την άλλη υπάρχουν οι ανάγκες που απαιτούν τη συμμετοχή και άλλων ανθρώπων προκειμένου να ικανοποιηθούν. Αν θέλω να μην αγνοηθεί η ανάγκη που έχω, τότε θα πρέπει να την πω και να «πείσω» τους άλλους να με βοηθήσουν.

Αυτό το κατάλαβα καλά όταν συνειδητοποίησα ότι είχα ανάγκη από βοήθεια στο σπίτι. Για να ζήσω, θέλω να υπάρχει μια στοιχειώδης τάξη γύρω μου και στα τρία μικρά παιδιά μου, αλλά δεν καταφέρνω πάντα να τα φέρω βόλτα. Και θέλω να συμμαζεύω τα πράγματα και να μη γίνονται πάλι άνω κάτω μόλις γυρίζω την πλάτη. Δοκίμασα να γκρινιάξω, χωρίς ιδιαίτερο αποτέλεσμα, δοκίμασα να τα τακτοποιήσω όλα μόνη μου αλλά απέτυχα παταγωδώς (δεν είμαι και πολύ καλή νοικοκυρά!), προσπάθησα να αγνοήσω την ακαταστασία, αλλά δεν ήμουν ευχαριστημένη...

Μη βίαιη επικοινωνία

Χρειάστηκε να βρω έναν τρόπο να εκφράσω αυτή μου την ανάγκη και να αισθανθώ ότι εισακούγομαι και ότι μου συμπαραστέκονται. Για να το κάνω αυτό, υιοθέτησα τους τρόπους που προτείνει ο Marshall B. Rosenberg για τη μη βίαιη επικοινωνία και άρχισα να λέω με σαφήνεια αυτό που μου συνέβαινε, χωρίς να κατηγορώ και χωρίς να κρίνω κανέναν. Μια μέρα, για παράδειγμα, μπαίνω στο καθιστικό και βλέπω το πάτωμα γεμάτο μικρά μικρά χαρτάκια που είχαν μείνει εκεί έπειτα από μια «δραστηριότητα χαρτοκολλητικής». Είχα διάθεση να γκρινιάξω επειδή λίγες ώρες πριν είχα καθαρίσει.

Ο Marshall B. Rosenberg, ψυχολόγος και θεμελιωτής της μη βίαιης επικοινωνίας, εξηγεί στο βιβλίο του ότι αν θέλουμε να επικοινωνήσουμε με με βίαιο τρόπο και να εισακουστούμε, πρέπει να ακολουθήσουμε τις τέσσερις παρακάτω φάσεις:

• Περιγράφω την κατάσταση που συμβάλλει ή όχι στην ευεξία μου: «Όταν βλέπω όλα αυτά τα χαρτάκια της χαρτοκοπτικής σας στο πάτωμα του καθιστικού...» Σημειώστε ότι, όταν περιγράφω, μιλάω για μένα, γι'αυτό που βλέπω, γι' αυτό που βιώνω. Δεν μιλώ για τον άλλο και δεν κάνω κριτική. Δεν λέω: «Όταν παρατάς όλα τα σκουπίδια σου κάτω...»
• Λέω πώς αισθάνομαι σε σχέση με αυτή την κατάσταση: «Με έχει πιάσει απελπισία γιατί είχα καθαρίσει το καθιστικό το πρωί». Για μια ακόμη φορά λέω «εγώ» και όχι «εσύ» και αποφεύγω κάθε κριτική. Δεν λέω: «Νομίζω ότι αδιαφορείς για μένα» ή «Πάντα τα κάνεις όλα χάλια, δεν μαζεύεις ποτέ τα πράγματά σου».
• Εξηγώ ποιες είναι οι ανάγκες μου, οι οποίες γεννούν αυτά τα συναισθήματά μου; «Έχω ανάγκη να ζω σε ένα κάπως τακτοποιημένο σπίτι για να μπορώ να λειτουργώ, να αισθάνομαι χαρούμενη και να έχω χρόνο για την οικογένειά μου».
• Λέω ξεκάθαρα (χωρίς να απαιτώ) αυτό που θα μπορούσε να συμβάλει στην ευεξία μου. Προσδιορίζω τις συγκεκριμένες ενέργειες επιλέγοντας θετικές λέξεις, που θα ήθελα να γίνουν αμέσως τώρα (συχνά ξεχνιέται αυτή η καθοριστική φάση): «Μήπως μπορείς να καθαρίσεις με την ηλεκτρική σκούπα το καθιστικό πριν από το φαγητό;» Το να πούμε πότε θέλουμε να γίνει κάτι αυξάνει τις πιθανότητες επιτυχίας, διότι ο συνομιλητής μας έχει μιακαθαρή εικόνα τού τι περιμένουμε από αυτόν,

Διαπραγμάτευση

Θα ήθελα να προσθέσω μια τελευταία φάση που είναι κάτι σαν «διαπραγμάτευση». Εφόσον αυτό που ζητώ δεν αποτελεί διαταγή, ο άλλος έχει κάθε δικαίωμα να αρνηθεί να το κάνει. Τότε πρέπει να συνεχίσω μέχρι να βρεθεί μια λύση και να καταλήξουμε σε μια συμφωνία.

Οι άνθρωποι γύρω μου ξέρουν πολύ καλά πλέον τι εννοώ όταν λέω ότι πρέπει να κάνουμε μια συμφωνία. Περιμένουν ότι θα είμαι σταθερή και δεν θα υποχωρήσω μέχρι να ικανοποιηθεί η ανάγκη μου. Τους λέω: «Δεν θα καταπιέσω τις ανάγκες μου, πρέπει να βρούμε μια λύση», και την ίδια στιγμή: «Δεν θα σε υποχρεώσω, ας το σκεφτούμε και σας βρούμε μια εποικοδομητική λύση». Μερικές φορές ο άλλος μπορεί να απορρίψει αυτό που ζήτησα αρχικά και να προτείνει κάτι άλλο που ευχαρίστως θα έκανε, για παράδειγμα: «Μαμά, βάλε εσύ σκούπα κι εγώ θα στρώσω το τραπέζι και θα σερβίρω το φαγητό».

Όπως μπορείτε να διαπιστώσετε, αυτό απαιτεί να απομακρυνθούμε λίγο και να δούμε από απόσταση την κατάσταση. Δεν επιλέγουμε μια βίαιη αντίδραση, δεν παρατάσσουμε τις δυνάμεις μας ο ένας ενάντια στον άλλο. Για να καταφέρουμε να μην γκρινιάξουμε, πρέπει να έχουμε επαφή με τις ανάγκες μας και με τα συναισθήματά μας ώστε να μπορέσουμε να τα εκφράσουμε. Πρέπει να καταφέρουμε να πούμε στον εαυτό μας: «Στο βάθος, γιατί θέλω να γκρινιάξω; Τι είναι αυτό που μου τη δίνει στα νεύρα;»

Κυρίως, δεν πρέπει να ξεχνάμε, όταν ζητάμε κάτι, να δεχόμαστε παράλληλα ότι μπορεί να χρειαστεί να διαπραγματευτούμε. Εφαρμόζοντας στην πράξη τις παραπάνω φάσεις, θα συνειδητοποιήσετε σύντομα ότι αυτό που σας κάνει να γκρινιάζετε σπάνια είναι αυτό για το οποίο γκρινιάζετε. Θα διαπιστώσετε ότι αυτό που σας εκνευρίζει δεν είναι συνήθως αυτό που έχετε μπροστά σας. Τα χαρτάκια στο πάτωμα δεν με εκνευρίζουν στην πραγματικότητα. Θα μπορούσα μάλιστα να τα μαζέψω μόνη μου ή να τα αφήσω εκεί που είναι. Θα μπορούσα να αγνοήσω αυτό που με ενοχλεί, τη δυσαρέσκειά μου, και να πιέσω τον εαυτό μου να δει τη ζωή με θετικό μάτι. Αυτό, όμως, θα σήμαινε ότι αγνοώ εκείνο που πραγματικά με εκνευρίζει και το οποίο είναι πολύ πιο βαθύ: το γεγονός ότι οι οικείοι μου δεν μοιράζονται μαζί μου τις δουλειές για την καθαριότητα και την τάξη στο σπίτι και δεν συμμερίζονται την ανάγκη μου  να ζω σε ένα συγυρισμένο σπίτι για να αισθάνομαι καλά. Αν δεν ικανοποιήσω αυτή τη βασική μου ανάγκη, δεν υπάρχει καμία πιθανότητα να μπορέσω να νικήσω την γκρίνια!

Όλοι έχουμε ανάγκες - για ασφάλεια, σεβασμό, τάξη, παρηγοριά, ξεκούραση, ελευθερία, τιμιότητα, υπόληψη, δικαιοσύνη κ.λπ. Και όταν αυτές οι ανάγκες δεν ικανοποιούνται, προκαλούνται διάφορα συναισθήματα. Αν αποφασίσετε κι εσείς να βάλετε το στοίχημα να σταμάτησετε να γκρινιάζετε, αφιερώστε χρόνο για να βρείτε τι υπάρχει στην καρδιά των συναισθημάτων σας και ποια ανάγκη σας δεν ικανοποιείται. Ο λόγος που σας κάνει να γκρινιάζετε είναι σίγουρο ότι θα σας αποκαλύψει μια ανικανοποίητη ανάγκη σας. Επωφεληθείτε, λοιπόν, από αυτή την ευκαιρία για να δείτε ποια είναι αυτή η ανάγκη, προκειμένου στη συνέχεια να βρείτε μια αποτελεσματική λύση.

Συναίσθημα

Κάτι πολύ σημαντικό που μας μαθαίνει ο Marshall B. Rosenberg είναι ότι ένα συναίσθημα δεν είναι ούτε καλό ούτε κακό. Απλώς υπάρχει! Δεν είναι ντροπή να αισθανθεί κάποιος αηδιασμένος, εξουθενωμένος, στενοχωρημένος, δυσαρεστημένος, απογοητευμένος, ενοχλημένος, στερημένος, φουρκισμένος. Είναι σημαντικό να δώσουμε όνομα στα δυσάρεστα συναισθήματά μας. Στην προσπάθειά μας να σταματήσουμε την γκρίνια είναι απαραίτητο να καταγράφουμε τις αντιδράσεις μας απέναντι σε ό,τι μας κάνει να νιώθουμε δυσάρεστα. Μπορούμε είτε να γκρινιάξουμε, να κατηγορήσουμε και να προσπαθήσουμε να εξαναγκάσουμε τους άλλους, είτε να πάρουμε στα χέρια μς την ανάγκη μας, πούμε με υγιή τρόπο ποια είναι αυτή, και να προχωρήσουμε έχοντας τον σεβασμό των άλλων. Αυτή η προσπάθεια είναι η ευκαιρία να συνειδητοποιήσουμε ότι η γκρίνια δεν θα μας επιτρέψει να ικανοποιήσουμε την ανάγκη μας και να εξαφανίσει τη δυσαρέσκειά μας. Αντίθετα, θα εντείνει ακόμη περισσότερο τη δυσαρέσκειά μας.

Αν σκέφτεστε να ξεκινήσετε τον αγώνα ενάντια στην γκρίνια αλλά είστε αναποφάσιστοι, κάντε στον εαυτό σας τις παρακάτω ερωτήσεις:

• Τι είδους μηνύματα μοιράζεστε σήμερα με τα παιδιά σας, τον σύντροφό σας, τους γονείς σας, τα αδέλφια σας, τους φίλους σας, τους συναδέλφους σας και όλους αυτούς που σας περιβάλλουν; Για πόσο καιρό ακόμα μπορείτε να ζείτε περιτριγυρισμένοι από αυτά τα προβλήματα, τις συγκρούσεις και τις παρεξηγήσεις;
• Για πόσο καιρό ακόμη μπορείτε να αντέξετε να γκρινιάζετε με τον εαυτό σας;
• Είστε ευχαριστημένοι από τη ζωή σας όπως τη ζείτε τώρα; Είστε ευτυχισμένοι όλες τις μέρες ή κάποιες μέρες υποφέρετε κα γκρινιάζετε;
• Φέρτε στο μυαλό σας τη χθεσινή μέρα ή την περασμένη εβδομάδα. Είστε ικανοποιημένοι από τη θέση που καταλαμβάνει η γκρίνια σας στη ζωή σας;

Συνειδητοποιήστε την επιρροή που έχουν οι λέξεις στη ζωή σας και στη ζωή των γύρω σας. Ίσως παλιότερα να είχατε τη δικαιολογία ότι δεν γνωρίζατε. Αλλά τώρα ξέρετε. Ξέρετε σε ποιον ναθμό γκρινιάζετε και η απόφαση βρίσκεται στα χέρια σας. Είναι η επιλογή σας.

Το παρόν άρθρο αποτελεί αδειοδοτημένο απόσπασμα από το βιβλίο Νίκησε την γκρίνια που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πεδίο.