Η έννοια του ασυνείδητου ταιριάσματος μεταξύ των συντρόφων

Η ιδέα ότι οι άνθρωποι μπορεί ασυνείδητα να επιλέγουν ανθρώπους που ταιριάζουν με τα πρότυπα σχέσεών τους από το παρελθόν αποτελεί αντικείμενο ενδιαφέροντος εδώ και καιρό για επαγγελματίες και θεωρητικούς εξίσου.

Ο Dicks (1993) μελετώντας σύνολα συζύγων και των δύο φύλων, παρατήρησε μεταξύ των συντρόφων ένα βαθμό «ταιριάσματος» μεταξύ των συστημάτων αντικειμενοτρόπων σχέσεων τόσο σε συνειδητό όσο και σε ασυνείδητο επίπεδο.

Η ασυνείδητη συμπληρωματικότητα των συντρόφων

Κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η επιλογή ενός ή μιας συζύγου, αν και φαινομενικά γίνεται σε συνειδητό επίπεδο, καθοριζόταν σε μεγάλο βαθμό από μια συμφωνία ασυνείδητων αντικειμενοτρόπων σχέσεων. Το θεώρησε αυτό σαν μια επιθυμία για ταίριασμα βασισμένο τόσο σε συνειδητές όσο και ασυνείδητες διεργασίες και το ονόμασε «ασυνείδητη συμπληρωματικότητα».

Είναι σαν μέρη του άλλου να ταυτίζονται με μια πλευρά του εαυτού:

Η αίσθηση του ανοίκειν μπορεί να κατανοηθεί βάσει της υπόθεσης ότι, σε ένα βαθύτερο επίπεδο, αντιλαμβανόμαστε το σύντροφο ή τη σύντροφο και τις στάσεις μας προς αυτόν σαν ο άλλος να ήταν μέρος του εαυτού μας: κακομαθημένο και λατρεμένο ή αμαυρωμένο και καταδιωκόμενο.

Αυτή η διαδικασία ασυνείδητου ταιριάσματος δίνει, στην καλύτερη περίπτωση, τη δυνατότητα στους συντρόφους να ανακαλύψουν εκ νέου χαμένες πλευρές του εαυτού τους ή να επανεντάξουν πλευρές της προσωπικότητάς τους που είχαν αρνηθεί κατά την πορεία μιας αναπτυσσόμενης σχέσης.

Τα αποσχισμένα μέρη του εαυτού

Ωστόσο, μπορεί επίσης να οδηγήσει στο να παγιδευτούν δύο άνθρωποι σε μια διαδικασία όπου ο ένας αντιστέκεται στο να αποδεχτεί ως δικά του τα αποσχισμένα μέρη του εαυτού του και προκαλεί στον άλλον τα αισθήματα που έχει αρνηθεί με έναν μηχανισμό συναφή με την προβολική ταύτιση.

Για παράδειγμα, ένας άνθρωπος μπορεί να αρνείται οποιαδήποτε τρωτότητα ή «αδυναμία» στη δική του ψυχοσύνθεση και να ορίζει κάθε επίδειξη συναισθηματικής ένδειας σαν «ρήγμα» στην προσωπικότητα. Ένας τέτοιος άνθρωπος, μπορεί τότε να κακολογεί τη συναισθηματική ένδεια ή τα αισθήματα αδυναμίας στο/στη σύζυγό του και να καταδιώκει στον άλλον ό,τι δεν επιτρέπει στον εαυτό του.

Στο βέλτιστο σενάριο, οι άνθρωποι μπορεί να «παντρεύονται το αντίθετό τους» και έπειτα να μαθαίνουν από τον άλλον και να αναπτύσσουν στον εαυτό τους μερικές από τις ικανότητες που αρχικά υπήρχαν μόνο στον σύντροφό τους. Η ευκολία με την οποία ξεδιπλώνεται αυτή η διαδικασία μπορεί να εξαρτάται εν μέρει από το αν η επιθυμητή/θαυμαζόμενη ικανότητα συνδεόταν αρχικά με ντροπή ή ταπείνωση.

Σε μια τέτοια περίπτωση, μπορεί κρυφά να την εποφθαλμιά, αλλά φανερά να την υποτιμά. Ο θεραπευτής θα χρειαστεί να χρησιμοποιήσει επιδεξιότητα και συμπόνοια για να βοηθήσει το άτομο να δώσει φωνή σε μια τέτοια ανάγκη που υπάρχει στην εσωτερική σύνθεση του ατόμου.

Συμβόλαιο σεναρίου

Ο Berne (1961) που βάσισε το σύστημά του στη θεωρία του Fairbain περί εσωτερικών αντικειμένων, ονόμασε την ασυνείδητη επιλογή συντρόφου στο γάμο «συμβόλαιο σεναρίου».

Γράφει γι' αυτήν τη διαδικασία:

Η ουσιαστική βάση του γάμου, όμως, είναι το μυστικό συμβόλαιο μεταξύ δύο «Παιδιών», το συμβόλαιο σεναρίου. Η επιλογή ενός συντρόφου μέσα από όλους τους πιθανούς υποψηφίους βασίζεται σε αυτό. Κάθε επίδοξος/επίδοξη σύζυγος είναι στη θέση του υπεύθυνου διανομής ρόλων. Ο άντρας αναζητεί τη γυναίκα που θα παίξει καλύτερα το ρόλο που υπαγορεύει το σενάριο, και η γυναίκα αναζητεί έναν πρωταγωνιστή για να παίξει το ρόλο που είναι προσαρμοσμένος στο πρωτόκολλό της.

Περιγράφει πώς οι άνθρωποι θα δοκιμάσουν στη συνέχεια ο ένας τον άλλον αρχίζοντας παιχνίδια, τα οποία παίζονται εκτός επίγνωσης του Ενήλικα, για να αξιολογήσουν αν ο άλλος ταιριάζει πραγματικά με τις ασυνείδητες προσδοκίες. Το άτομο θα επιλέξει τον/τη σύζυγο που ταιριάζει πιο ξεκάθαρα με τον επιδιωκόμενο σύντροφο βάσει του «σεναρίου»:

ΔΥΣΤΥΧΩΣ ΔΕΝ ΔΙΑΛΕΞΑ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ ΜΟΥ
3 Μήπως μεγάλωσες και εσύ με γονείς που ήταν απόμακροι; Δύστροποι; Εγωκεντρικοί; Απορριπτικοί; Ελεγκτικοί; Επικριτικοί; Μη-διαθέσιμοι;
Ανακάλυψε τους τέσσερις τύπους τοξικών-ανώριμων γονέων

«Οι σύντροφοι έκλονται από τη διαισθητική παραδοχή ότι τα σενάριά τους είναι συμπληρωματικά»

Με αυτή την έννοια, μια ωραία κοιμωμένη μπορεί να περιμένει έναν ιππότη για να την ξυπνήσει, ένας αρωγός μπορεί να αναζητεί έναν «λιγότερο τυχερό» σύντροφο για να τον σώσει από τη δυστυχία.

Και μερικοί άνθρωποι που αισθάνονται ότι έχουν επιλεγεί για το ρόλο του εξαρτημένου θύματος μπορεί να επιζητούν ασυνείδητα έναν αυταρχικό σύζυγο.

Έλξη του σεναρίου

Η «έλξη του σεναρίου» βιώνεται συχνά σαν μια ψυχαναγκαστική έλξη προς ένα συγκεκριμένο άτομο, ακόμα και ενάντια στη λογική του. Αυτό μπορεί να παρομοιαστεί με την ένταση των «εκκρεμών υποθέσεων», για την οποία μιλούν οι θεωρητικοί της Gestalt και που συνδέεται με ανολοκλήρωτες εμπειρίες ή τις ανικανοποίητες ανάγκες στο παρελθόν μας.

Η συναρμογή των προτύπων σεναρίου μπορεί να οδηγήσει σε μόνιμα και μη βοηθητικά πρότυπα διάδρασης, στα οποία οι άνθρωποι ακινητοποιούνται μέσα σε άκαμπτους ρόλους που περιορίζουν τις επιλογές τους και εμποδίζουν την ικανότητά τους να ζήσουν μια ικανοποιητική συντροφική ζωή.

Επειδή η διεργασία λειτουργεί κυρίως σε ασυνείδητο επίπεδο, θα είναι πρόκληση για τον θεραπευτή βραχείας θεραπείας ζευγαριών το να βοηθήσει τους συντρόφους να αναγνωρίσουν το σημείο στο οποίο συναρμόζονται τα σενάριά τους, έτσι ώστε να μπορέσουν να αναπτύξουν πιο παραγωγική επικοινωνία και να αποδεχτούν ξανά ως δικές τους τιες πολικότητές τους που έχουν αρνηθεί.

Με αυτήν την έννοια, μια συντροφική εμπειρία στο παρόν και μια ευκαιρία να επεκτείνουν και να εκσυγχρονίσουν το διαπροσωπικό τους σχήμα, μπαίνοντας έτσι στο δρόμο για μια ζωή με πιο ικανοποιητική σχέση.

Το παρόν άρθρο αποτελεί αδειοδοτημένο απόσπασμα από το βιβλίο Βραχεία θεραπεία με ζευγάρια - Η συνθετική προσέγγιση, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ασημάκης