Το κρυφτό της ύπαρξης

Η ύπαρξη έρχεται να σε βρει όπου κι αν κρύβεσαι, και φορά την πιο τρομακτική μάσκα της, για να σου αποκαλύψει την κατάσταση στην οποία βρίσκεσαι εσύ ο ίδιος. Ποιο είναι αυτό που φοβάσαι περισσότερο; Να είσαι φτωχός; Να σε έχουν εγκαταλείψει; Να αρρωστήσεις και να χάσεις κάποιο σπίτι, κάποια δουλειά; Όλες αυτές, και ακόμα περισσότερες, είναι οι μάσκες του τρόμου που φορά η ύπαρξη για να σε φοβίσει.

Τα είδη της ανθρωπότητας

Ο χειρότερος φόβος ενός ανθρώπου, όποιος κι αν είναι, θα πραγματωθεί σε συμβάντα, τα οποία ο συγκεκριμένος άνθρωπος αναπόφευκτα θα συναντήσει στον δρόμο του. Σαν εξετάσεις που δεν κατόρθωσες να περάσεις, αργά ή γρήγορα θα χρειαστεί να τα αντιμετωπίσεις όλα αυτά ξανά.

Ήταν εντελώς περιττό να συνοψίσω νοερά τις εμπειρίες μου, προκειμένου να πειστώ ότι ο Dreamer έλεγε αλήθεια. Κι όμως, εξακολουθούσα να αντιστέκομαι στην ιδέα. Να δω τον κόσμο ως έναν πλανητικό μηχανισμό, που διατηρούσε την ανθρωπότητα σε μια διαρκή κατάσταση φόβου και αβεβαιότητας, υπό μια συνεχή απειλή, μου φαινόταν... ο απόλυτος παραλογισμός.

Μόνο υπό το καθεστώς απειλής μπορεί ένας συνηθισμένος άνθρωπος να βρει το θάρρος που χρειάζεται προκειμένου να ξεφύγει από τις σκιές, από τα φαντάσματα που δημιούργησαν τα παιδικά τραύματά του από την ενοχή του. Ένας αυθεντικός άνθρωπος δεν τα χρειάζεται όλα αυτά, ζει σε μια κατάσταση διαρκούς βεβαιότητας», μου εξήγησε ο Dreamer, δίνοντας έμφαση στη σημασία της τελευταίας φράσης.

Ήμουν σε σύγχυση. Τον άκουγα να συγκροτεί μια θεωρία σχετικά με μια πλανητική αδικία, σύμφωνα με την οποία η ανθρωπότητα χωριζόταν σε δύο είδη: το ένα, ευτυχές και ξέγνοιαστο, ευλογημένο από μια ακλόνητη σιγουριά, και το άλλο -στο οποίο ανήκε το μεγαλύτερο μέρος - έρμαιο του φόβου, διαρκώς να καρτερά βάσανα και δυστυχίες. Του εξέφρασα την απορία μου και τον βρήκα σε μια απρόσμενα καλή διάθεση.

Η ασφάλεια της σταθερότητας μέσω φόβων

Στον κόσμο του Dreamer, ακόμα και το να θέσεις ένα ερώτημα απαιτούσε προσοχή και επαγρύπνηση. όταν ήταν παρών, με απασχολούσε πάντοτε τι θα μπορούσε να σκεφτεί ή να νιώσει και για την πιο ανεπαίσθητη κίνηση, για την πιο ανεπαίσθητη αλλαγή στον τόνο της φωνής μου, για το πιο αδιόρατο βλέμμα. Και αυτό μετέτρεπε την κάθε στιγμή που περνούσα κοντά του σε «άσκηση» της Σχολής.

Από την άλλη πλευρά, όταν βρισκόμουν μακριά του, ο νους μου διασκορπιζόταν, η προσοχή μου στρεφόταν σε χίλιες διαφορετικές κατευθύνσεις και ολόκληρη η ύπαρξή μου κατακερματιζόταν.

«Ακόμα και ο συνηθισμένος άνθρωπος νιώθει την ασφάλεια της σταθερότητας. Οι βεβαιότητές του είναι οι φόβοι του, οι αμφιβολίες του είναι η πραγματικότητά του. Τις αγαπά και δεν θα τις άφηνε για τίποτα στον κόσμο να πετάξουν μακριά του. Από την πιο μικρή παιδική ηλικία του, έτρεφε τον εαυτό του με απατηλούς φόβους, γευόταν τους καρπούς της αρνητικής φαντασίας του και της ανεστραμμένης δημιουργικότητάς του. Ως αποτέλεσμα όλων αυτών, εκλαμβάνει τις σκιές ως πραγματικούς αντιπάλους του, κι έτσι αισθάνεται και ζει μονίμως σαν να απειλείται...» 

Ο Dreamer μου εξήγησε ότι ο άνθρωπος σταδιακά εξοικειώνεται με την οδύνη αυτής της κατάστασης, τόσο που καταλήγει να γίνει αναπόσπαστο κομμάτι του. Ο πόνος και η ανασφάλεια γίνονται φυσιολογικές πτυχές της ζωής, γνώριμοι στυλοβάτες και μάλιστα τόσο καθησυχαστικοί, που είναι αδύνατον να τους εγκαταλείψει.

Αποκτήστε το βιβλίο Η Σχολή των θεών, από το εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο ψυχολογίας του Psychology.gr

Οι σκιές της αμφιβολίας και της ανασφάλειας

«Νιώσε ασφαλής», με παρότρυνε. «Δεν υπάρχει εξωτερικός εχθρός. Στην πραγματικότητα, είσαι πάντοτε εσύ ο ίδιος που απειλείς τον εαυτό σου. Οι άνθρωποι δεν αισθάνονται ποτέ ασφαλείς. Ακόμα κι όταν ένας άνθρωπος είναι πλούσιος και φαινομενικά δεν έχει απολύτως τίποτα να φοβηθεί, εξακολουθεί να νιώθει τη σκιά της αμφιβολίας και μια διαρκή κατάσταση ανασφάλειας. Ζει μέσα στον φόβο, στην οδύνη... Αυτό είναι το μοναδικό πράγμα που γνωρίζει να κάνει κι έτσι του επιτρέπει να κυβερνά ολόκληρη τη ζωή του.»

«Τότε λοιπόν δεν υπάρχει θεραπεία...»

«Δεν υπάρχουν τρόποι για να κάνεις τον εαυτό σου να νιώσει ασφαλής», μου φανέρωσε ο Dreamer: «Δεν υπάρχουν θωρακισμένες πόρτες ούτε θησαυροφυλάκια, καταφύγια ή οχυρά, δεν υπάρχει απολύτως καμία προφύλαξη που να μπορείς να πάρεις».

Ύστερα, είπε επιγραμματικά:«Μόνο ένας αυθεντικός ονειρευτής μπορεί να νιώσει ασφάλεια. Ασφάλεια είναι το όνειρο. Αμφιβολίες, φόβος και οδύνη δεν είναι παρά ψευδαισθήσεις και η μοναδική πραγματικότητα του συμβιβασμένου ανθρώπου.»

Έκλεισα τα μάτια και, όταν αφέθηκα να με νανουρίζει η φωνή του, ένιωσα εκείνη την αίσθηση πως ήμουν άτρωτος, το αίσθημα ασφάλειας που νιώθουν τα παιδιά ακόμα κι αν περιτιγυρίζονται από αγχώδεις, φοβικούς ενήλικες. Προσπάθησα να πάω πίσω, ακόμα πιο πίσω, στην εποχή που ήμουν έμβρυο στη μήτρα της μητέρας μου. Και τότε, επέστρεψε η «ανάμνηση» εκείνης της ολότητητας, της απόλυτης αθωότητας, και άρχισα να πλέω στην απεριόριστη ασφάλεια του αμνιακού υγροού. Άκουσα τον Dreamer να προσθέτει τους τελευταίους λίγους στίχους.

«Για να είσαι ασφαλής, πρέπει να είσαι άμεμπτος, άψογος να είσαι...»

Οι εσωτερικοί εχθροί

Μέσα σε μια ξαφνική στιγμή διαύγειας, κατάλαβα πως η μόνη επίθεση που μπορεί να δεχτεί ένας άνθρωπος προέρχεται από τους εσωτερικούς εχθρούς του. Ψεύτες, υποκριτές, κλέφτες, όντα που αδικούν, αγωνιούν, αμφιβάλλουν, όντα τα οποία ζουν μέσα στον φόβο και δεν έχουν τρόπο να ξεφύγουν από αυτόν. Είναι οι ίδιοι οι φόβοι που ανοίγουν την πόρτα στους κλέφτες. Ένιωθα χαμένος, και ένιωθα πως ήταν μαζί μου χαμένη ολόκληρη η ανθρωπότητα, καταδικασμένη σε μόνιμη ανασφάλεια.

Ποιος θα μπορούσε ποτέ να ξεφύγει από κάτι τέτοιο; Γλιστρούσα πια σε ακόμα πιο απόμακρες και οδυνηρές καταστάσεις της ύπαρξης.

«Μόνο ο άνθρωπος που μπορεί να στοιχηματίσει τα πάντα στον εαυτό του, μόνο ο άνθρωπος που μπορεί να στοιχηματίσει τα πάντα στον εαυτό του, μόνο ο άνθρωπος που επιθυμεί, που αποζητά και κάνει ο,τιδήποτε είναι δυνατόν για να αλλάξει, μπορεί να τα καταφέρει», μου είπε ο Dreamer προλαβαίνοντας την πτώση μου.

«Ακόμα και αν στα μάτια του μέσου ανθρώπου φανεί απερίσκεπτος, ριψοκίνδυνος ή ανεύθυνος, ένας άνθρωπος, που καθοδηγείται από πληρότητα και βεβαιότητα, αποπνέει πάντα ένα «αίσθημα σωτηρίας».

Ο ίδιος γνωρίζει καλά ότι, στην πραγματικότητα, δεν ρισκάρει απολύτως τίποτα. Στον επιχειρηματικό τομέα, σε κάθε εγχείρημα που φαίνεται να είναι το πιο ριψοκίνδυνο, ένας άνθρωπος με τέτοια βεβαιότητα είναι απρόσβλητος και δεν κινδυνεύει να αποτύχει. Ο,τιδήποτε αγγίζει, αποδίδει και ανθοφορεί, σε οποιαδήποτε κατάσταση, ακόμα και στην πιο απελπιστική, βρίσκει πάντοτε μια λύση, την οποία τα συμβάντα και οι συνθήκες έρχονται πάντοτε να δικαιώσουν, ακριβώς επειδή αυτός ο ίδιος είναι η λύση».

Ο κόσμος αποτελεί μια δική μας προβολή

Κι έπειτα, σαν να μου εμπιστευόταν κάποιο μυστικό, η φωνή Του έγινε ψίθυρος.«Ακόμα κι αν ο μέσος άνθρωπος αισθάνεται διαρκώς να απειλείται και μόνιμα κάποιον ή κάτι φοβάται, στην πραγματικότητα δεν υπάρχει τίποτα και κανείς που να μπορεί να τον βλάψει απ' έξω. Ο κόσμος είναι η προβολή και η πραγμάτωση των ονείρων μας, ακόμα κι αν αυτά είναι εφιάλτες. Ο κόσμος μπορεί να είναι είτε παράδεισος είτε κόλαση. Εσύ θα αποφασίσεις σε ποιο από τα δυο επιθυμείς να ζήσεις».

Ο Dreamer σταμάτησε για λίγο ώστε να μου δώσει χρόνο να καταγράψω τις απαραίτητες σημειώσεις στο σημειωματάριο που πλέον είχα πάντοτε μαζί μου. Έπειτα ολοκλήρωσε. Απελευθερώσου από το φόβο. Η αφοβία είναι η πύλη που οδηγεί στη βεβαιότητα και την πληρότητα, κι όμως καμία σκληρή προσπάθεια δεν μπορεί να σε κάνει άφοβο. Η αφοβία έρχεται από μόνη της όταν συνειδητοποιήσεις ότι δεν υπάρχει απολύτως τίποτα να φοβηθείς.

Η σταθερά του φόβου

Η αποκάλυψη του Dreamer πως κανένας κίνδυνος δεν είναι εξωτερικός με οδηγούσε στο χείλος του αγνώστου, που έμοιαζε τρομακτικό. Η προοπτική ότι πρέπει να ζήσω μια ζωή χωρίς φόβο, διατηρώντας μια υπαρξιακή κατάσταση που απαιτούσε αδιάκοπη επιφυλακή, ώστε ακόμα και το απειροελάχιστο στοιχείο αρνητικότητας, ο μικρότερος κόκκος κόλασης, να φιλτράρεται και να εξοστρακίζεται, μου φαινόταν ακόμα χειρότερη από τη συνηθισμένη φοβική κατάστασή μας.

Να είμαστε φοβισμένοι, ανασφαλείς, να αισθανόμαστε ότι τα συμβάντα της ζωής μας απειλούν, αυτές ήταν τελικά οι μοναδικές σταθερές μας, οι κατεξοχήν συνθήκες της ανθρώπινης κατάστασης που θεωρούνταν φυσιολογικές.

Η ιδέα μιας ανθρωπότητας απαλλαγμένης από τον φόβο ήταν εξίσου απωθητική με την πιθανότητα ανακάλυψης μιας καινούριας, εξωγήινης μορφής ζωής - και έμοιαζε να απέχει εκαταμμύρια έτη φωτός από τη δική μου αντίληψη για το ανθρώπινο είδος. Αυτή η απειλή απέναντι στην ανασφάλειά μας είναι τελικά πιο τρομακτική από το ίδιο τον φόβο, ακριβώς όπως η ιδέα της αθανασίας είναι πολύ πιο δυσβάσταχτη από την αποδοχή του αναπόφευκτου θανάτου.

Ήμουν απόλυτα σίγουρος ότι κάθε άνθρωπος θα ήταν έτοιμος να θυσιάσει τη ζωή του προκειμένου να υπερασπιστεί, για τον εαυτό του και για τις μελλοντικές γενιές, το δικαίωμα στον φόβο και στην οδύνη.

Η σύλληψη του απείρου

«Πίσω από κάθε πόνο, φόβου, ανασφάλεια ή αβεβαιότητα κρύβεται μια καταστροφική σκέψη, και πίσω από αυτή την καταστροφική σκέψη βρίσκεται το πρωταρχικό αίτιο, η ιδέα πως ο θάνατος είναι αναπόφευκτος», τόνισε για άλλη μια φορά ο Dreamer. «Αυτή η ιδέα είναι ο πραγματικός εξολοθρευτής της ανθρωπότητας, η προέλευση της δυστυχίας κάθε ανθρώπου, η απαρχή όλων των πολέμων και των εγκλημάτων στους πολιτισμούς που θεμελιώθηκαν επάνω της.

Κι αν ο άνθρωπος αποκτούσε επίγνωση της παρουσίας αυτού του σπόρου το θανάτου μέσα του, θα ήταν αρκετό για να εξαλείψει οριστικά από την ύπαρξή του το πεπρωμένο του βιολογικού θανάτου. Ο θάνατος, η περίφραξη εντός ορίων, προφυλάσσει τον καθημερινό άνθρωπο από τη σύλληψη του απείρου κατά έναν ανατρεπτικό τρόπο.

Το παρόν άρθρο αποτελεί αδειοδοτημένο απόσπασμα από το βιβλίο Η Σχολή των Θεών που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα.