Τι απαιτείται για να οδηγηθούμε στην αλλαγή;

Ευελιξία, ανοιχτό μυαλό, προσαρμοστικότητα στη νέα πληροφόρηση και στις συνθήκες, να μένουμε ψύχραιμοι με πίστη στις ικανότητές μας όταν προκύπτει κάποια κρίση, να κάνουμε αντικειμενική προσέγγιση της κατάστασης, να μην παρασυρόμαστε από τα συναισθήματά μας και να συνεχίζουμε να κάνουμε ερωτήσεις και να συγκεντρώνουμε πληροφορίες όταν τα πράγματα δεν εξελίσσονται όπως τα περιμέναμε.

Ένας ακόμα παράγοντας που μας βοηθάει όχι μόνο να πάρουμε την απόφαση της αλλαγής, αλλά και να προσαρμοστούμε σε αυτήν είναι η αυτοεκτίμηση που πηγάζει μέσα από την αυτογνωσία.

Για να διαχειριστούμε καλύτερα την αλλαγή πρέπει να έχουμε στραμμένη την προσοχή μας στο μέλλον και να βλέπουμε το ποτήρι μισογεμάτο και όχι μισοάδειο. Θα σας πω το εξής: Μέσα από τα σίδερα της φυλακής δύο κρατούμενοι κοιτούν έξω. Ο ένας βλέπει τα κάγκελα, ο άλλος όμως τα αστέρια.

Οι άνθρωποι που ξεχωρίζουν είναι σταθερά προσανατολισμένοι στο μελλοντικό όραμα. Πάντα ρωτούν «τι κάνουμε τώρα», αντί να χάνουν χρόνο ψάχνοντας εξιλαστήρια θύματα για να επιρρίψουν ευθύνες.

Με την αποτελεσματική διαχείριση μιας μεταβατικής περιόδου αλλαγών συνδέεται άμεσα και το θέμα του ελέγχου. Το άγχος και η δυστυχία είναι αποτέλεσμα του αισθήματος ότι έχουμε χάσει τον έλεγχο.

Στην ταινία «Η γέφυρα των κατασκόπων», ο Τομ Χάνκς που υποδύεται τον δικηγόρο Τζειμς Ντόνοβαν, έχει αναλάβει την υπεράσπιση ενός Ρώσου κατάσκοπου, ο οποίος πιάστηκε σε Αμερικάνικο έδαφος κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.

Στην δίκη, ο κατηγορούμενος κρίθηκε ένοχος και θα ερχόταν αντιμέτωπος με την εσχάτη των ποινών, η οποία ήταν η θανάτωση με τη χρήση ηλεκτρικής καρέκλας. Ο δικηγόρος Ντόνοβαν έχοντας χάσει τη δίκη βρισκόταν σε μεγάλη απόγνωση, καθώς όλα έμοιαζαν χαμένα και δεν ήξερε πως να αντιμετωπίσει αυτή την εξέλιξη.

Από την άλλη μεριά, ο Ρώσος κατάσκοπος ονόματι Ρούντολφ Αμπέλ, θα έπρεπε να βρει τρόπο να προσαρμοστεί σε αυτή την αλλαγή, η οποία σίγουρα ήταν η σημαντικότερη που θα αντιμετώπιζε σε όλη του τη ζωή. Ωστόσο, μπροστά στην απόφαση του επικείμενου θανάτου του, ο Ρούντολφ όχι απλά φαινόταν ατάραχος, αλλά ήταν απολύτως ήρεμος και είχε τη δυνατότητα να σκεφθεί καθαρά. Εντυπωσιασμένος ο Τζέιμς από τη στάση του υπερασπιζόμενου του, τον ρώτησε ευθέως πως γίνεται να μην είναι καθόλου αγχωμένος. Χωρίς να το σκεφτεί καν, ο Ρούντολφ απάντησε: «Αν είχα άγχος, θα βοηθούσε;».

Μια τέτοια απάντηση, εκ πρώτης όψεως μας φαίνεται εντελώς παράλογη σε μια τέτοια χρονική στιγμή, αλλά σίγουρα είναι η πιο χρήσιμη. Μπροστά σε μια επερχόμενη αλλαγή, το να γεμίσει ο νους μας με ανασφάλειες και άγχος μόνο θα δυσχεράνει τη κατάσταση.

Το άγχος μπορεί από τη μια στιγμή στην άλλη να θολώσει τη κρίση μας και να μας κάνει να χάσουμε τον έλεγχο του πηδαλίου του μυαλού μας. Και χωρίς τον πλήρη έλεγχο του εσωτερικού μας κόσμου η προσαρμογή σε μια νέα κατάσταση όχι μόνο δυσκολεύει το έργο μας, αλλά το καθιστά σχεδόν αδύνατο.

Από τη στιγμή που το μόνο πράγμα που ελέγχουμε πλήρως είναι το μυαλό μας, το να διαχειριστείς την αλλαγή συνεπάγεται ότι αναλαμβάνεις τον πλήρη και τον απόλυτο έλεγχο των πραγμάτων που σκέφτεσαι. Ο Τόμας Χάξλεϊ έλεγε ότι «εμπειρία δεν είναι ότι σου συμβαίνει, αλλά ο τρόπος που αντιδράς σ΄ αυτά που σου συμβαίνουν».

Η αλλαγή είναι αναπόφευκτη και συνεχής και έτσι ο τρόπος που σκέφτεσαι για ότι σου συμβαίνει καθορίζει το πώς οι αλλαγές σε επηρεάζουν και αν θα τις χρησιμοποιήσεις προς όφελός σου ή θα τις αφήσεις να σε βλάψουν.

Πόσο έτοιμοι είστε για την αλλαγή;

Ήταν κάποτε ένας νεαρός μυστικιστής που έκανε μεγάλο ταξίδι για να βρει έναν σεβάσμιο σοφό και να μαθητεύσει κοντά του. Όταν ο νεαρός επιτέλους έφτασε, βάλθηκε να προσπαθεί να εντυπωσιάσει το δάσκαλο με τις γνώσεις του και τη σοφία του, κι αντί να κάνει ερωτήσεις, κομπορρημονούσε για τις απόψεις και τις φιλοσοφίες του, ενώ ο δάσκαλος άκουγε ατάραχος για πολλή ώρα.

Κάποτε ο νεαρός σταμάτησε για λίγο τη φλυαρία του, οπότε ο δάσκαλος τον ρώτησε αν θα ήθελε λίγο τσάι.. «Βέβαια και θέλω» απάντησε ο άλλος.

Ο γέροντας άρχισε να αδειάζει τσάι στην κούπα του επισκέπτη του, όμως δεν σταμάτησε όταν το φλιτζάνι γέμισε, αλλά συνέχισε να αδειάζει τσάι μέχρι που ξεχείλισε, γέμισε τα πιατάκι, έπεφτε στο τραπέζι κι άρχισε να κυλάει στο πάτωμα.

«Σταμάτα!», φώναξε ο νεαρός. «Το φλιτζάνι γέμισε. Δεν το βλέπεις; Δεν χωράει άλλο.»

«Σωστά», είπε ο σοφός. «Δεν μπορούμε να βάλουμε τίποτε σ’ ένα φλιτζάνι που είναι κιόλας γεμάτο. Κι εσύ είσαι σαν αυτό το φλιτζάνι. Μέχρι να αδειάσεις τον εαυτό σου από σένα τον ίδιο, το γεγονός ότι είσαι τόσο γεμάτος θα σε εμποδίσει να μάθεις άλλο.»

Μέχρις ενός σημείου όλοι μας είμαστε λιγάκι σαν αυτό το νεαρό. Μερικές φορές θα πρέπει να απαλλαγούμε απ’ αυτά που νομίζουμε ότι ξέρουμε για να μπορέσουμε να ενστερνιστούμε καινούργιες ιδέες.

Η πίστη ότι γνωρίζουμε με βεβαιότητα κάποια πράγματα είναι εκείνη που μας αποτρέπει από το να δούμε τις καταστάσεις μέσα από μια πιο σφαιρική οπτική και κατά συνέπεια μας οδηγεί στο να φοβόμαστε τις αλλαγές.

Η υιοθέτηση κάποιων απόλυτων πεποιθήσεων δεν αφήνει περιθώρια για αμφιβολίες με αποτέλεσμα να περιορίζει τη σκέψη μας μέσα σε προκαθορισμένα πιστεύω. Καθετί που είναι αντίθετο με αυτά τα πιστεύω αυτομάτως ακυρώνεται και αντιμετωπίζεται ως αιρετικό και παράλογο.

Όταν έχει εγκατασταθεί αυτός ο τρόπος σκέψης μέσα στον εγκέφαλο μας, τότε οτιδήποτε ξένο με τα υπάρχοντα δεδομένα γίνεται αμέσως ανεπιθύμητο. Κάθε αλλαγή που διαταράσσει τη σταθερότητα που έχει επικρατήσει κρίνεται ως απειλητική με αποτέλεσμα να απορρίπτεται.

Έτσι, είμαστε αναγκασμένοι να αναλωνόμαστε στις ίδιες και τις ίδιες σκέψεις, βλέποντας τον κόσμο εντελώς μονότονα. Στη ζωή όμως δεν είναι όλα άσπρο ή μαύρο. Μόνο οι πρωτότυπες αλλαγές θα καταφέρουν να γεμίσουν τη ζωή μας με καινούργια πιο ευχάριστα χρώματα.

Θα έχουμε πάντοτε την ελευθερία να ξαναπιάσουμε τα παλιά μας πιστεύω και τις παλιές μας «γνώσεις», αλλά θα πρέπει να είμαστε ανοικτοί ώστε να βλέπουμε τα πράγματα κατά ένα καινούργιο τρόπο. Πρέπει να προσεγγίζουμε τη γνώση με την απορία και την ανοικτή διάθεση ενός παιδιού. Κατ’ αυτόν τον τρόπο δεν θα χάσουμε ενδιαφέροντα μαθήματα και θα μάθουμε χρήσιμες μεθόδους βελτίωσης της ζωής μας.

Δεν είναι πάντοτε εύκολο, αλλά ΜΠΟΡΟΥΜΕ να μάθουμε να παραμερίζουμε τις απόψεις μας ώστε να ακούμε αυτό που μας λένε με ανοικτό και καθαρό νου, κι αν κάνουμε κάτι τέτοιο δεν θα ακούσουμε να λένε για μάς «παλιό γαϊδούρι, καινούργια περπατησιά δεν γίνεται.»

Το βασικό λάθος των ανθρώπων είναι πως έχουν τη τάση να ερμηνεύουν τις καταστάσεις με μονοσήμαντο τρόπο. Παραλείπουν το γεγονός ότι για όλα υπάρχει πάντα μια δεύτερη ερμηνεία.

Είναι λάθος να υπερασπιζόμαστε απόψεις με απόλυτο τρόπο, καθώς όλα είναι υποκειμενικά και σχετικά. Το θαλασσινό νερό μπορεί να είναι ολέθριο για τον άνθρωπο που θα το πιεί, αλλά σωτήριο για τα ψάρια. Τα γουρούνια θα προτιμήσουν το χώμα και τα σκουπίδια από το χρυσάφι.

Αν αρνούμαστε κάθε είδος αλλαγής, τότε αυτομάτως αφαιρούμε από το οπτικό μας πεδίο όλες τις διαφορετικές ερμηνείες μιας κατάστασης.

Μόνο άμα πάρουμε την απόφαση να αλλάξουμε και να βγούμε έξω από τη ζώνη της άνεσης μας θα καταφέρουμε να δούμε νέα εναλλακτικά σενάρια, τα οποία μπορούν να αποδειχθούν καλύτερα για το μέλλον μας.

* Απόσπασμα από το βιβλίο των Άκη και Άγγελου Αγγελάκη, «Το μονοπάτι της Αλλαγής».