Ισορροπία μεταξύ προσωπικής και επαγγελματικής ζωής - Το burn out και η εργασιομανία της εποχής

Σε μια εποχή όπου τα όρια μεταξύ προσωπικής και επαγγελματικής ζωής διαρρηγνύονται, τι σημαίνει άραγε ο όρος "κάνω καριέρα";

Τι αφήνω πίσω ή τι πρέπει να συνδυάσω για να πετύχω τους στόχους μου; Και όταν το burn out μου χτυπάει την πόρτα μπορώ να αναγνωρίσω τα σημάδια και να βελτιώσω την ποιότητα της ζωής μου προς όφελος της προσωπικής μου ευεξίας;

Οι δύσκολες οικονομικές συνθήκες της εποχής, έχουν τοποθετήσει την επαγγελματική καταξίωση στις πρώτες προτεραιότητες και των δυο φύλων. Τόσο άντρες όσο και γυναίκες αξιοποιούν τον περισσότερο χρόνο τους στην εργασία, με αποτέλεσμα ο τομέας αυτός  να θεωρείται όχι μόνο από τους βασικότερους αλλά να φέρνει τόσο επιπτώσεις, όσο και ανισορροπία στους υπόλοιπους τομείς της ζωής τους, αλλά και στις διαπροσωπικές τους σχέσεις.

Ο παγκόσμιος ανταγωνισμός, η άνθηση της τεχνολογίας αλλά και η καινοτομία αποτελούν παρακίνηση προς τους εργαζόμενους να επενδύσουν περισσότερο χρόνο και προσπάθεια στην εργασία τους προκειμένου να φτάσουν στην κορυφή των δυνατοτήτων τους.

Παρότι δεν υπάρχει ένας σαφής ορισμός της εργασιομανίας, ο όρος χρησιμοποιείται ευρέως για να δηλώσει την υπερβολική ανάγκη των ανθρώπων για δουλειά, τουλάχιστον 50 ωρών την εβδομάδα. Σημαντικό είναι να σταθούμε στο γεγονός ότι κάποιοι ερευνητές ταυτίζουν την εργασιομανία με την ψυχαναγκαστική εξάρτηση και την τελειομανία πέρα από τον προσανατολισμό στο επίτευγμα.

Εντύπωση, από την άλλη, προκαλεί και το γεγονός της θετικής συσχέτισης της ψυχαναγκαστικής εργασίας με τα επίπεδα άγχους και ψυχοσωματικών προβλημάτων στον οργανισμό και αρνητικής συσχέτισης ταυτόχρονα με την εργασιακή ικανοποίηση και την ικανοποίηση που λαμβάνει το άτομο από την προσωπική του ζωή.

Τέλος, σύμφωνα με τους Arnold, et.al.,2005, η εργασιομανία κατατάσσεται στα συμπεριφορικά συμπτώματα του εργασιακού άγχους, μαζί με, μεταξύ άλλων, την αυξημένη χρήση φαρμάκων και αύξηση συνηθειών όπως κάπνισμα και αλκοόλ, καθώς και την αδυναμία λήψης αποφάσεων.

Ελάχιστες έρευνες, από την άλλη, έχουν αναφερθεί στη "χαρά της δημιουργίας" μέσα από την εργασία, αναδεικνύοντας έτσι ότι, μέσα από την οργανωτική κουλτούρα, το κλίμα και τις συνθήκες εργασίας, κάποιοι οργανισμοί προβάλλουν τις πολλές ώρες εργασίας και τις θυσίες από πλευράς των εργαζομένων ως απαραίτητα στοιχεία για την επαγγελματική επιτυχία, τονίζοντας ότι οι εργασιομανείς βρίσκουν το νόημα της σταδιοδρομίας τους και την ικανοποίηση στην εργασία τους μέσα από τη δουλειά τους.  

Πώς η εργασία στη μετά Covid εποχή επηρεάζει την εργασιακή ικανοποίηση:

Η εξ’ αποστάσεως εργασία ήρθε για να μείνει. Η μετά Covid εποχή έφερε σημαντικές αλλαγές στο χώρο της εργασίας. Η τεχνολογία συντέλεσε σε μεγάλο βαθμό σε αυτό. Οι ψηφιακές πλατφόρμες αυξήθηκαν και το ηλεκτρονικό εμπόριο πολλαπλασιάστηκε ανάλογα.

Αυτό, βεβαίως, δεν παύει να αποτελεί μια πρόκληση από την πλευρά των επιχειρήσεων, όσον αφορά τη διαχείριση των εργαζομένων τους, γιατί αναδεικνύει την ανάγκη για απόκτηση νέων δεξιοτήτων, ώστε να μπορέσει το ανθρώπινο δυναμικό να ανταποκριθεί αποτελεσματικά στη νέα πραγματικότητα.

Τα μεγαλύτερα σε ηλικία άτομα όμως, τα οποία ενδεχομένως δεν είναι και τόσο εξοικειωμένα με τις νέες τεχνολογίες, ίσως βρίσκονται σε μειονεκτική θέση σε σχέση με τις νεότερες ηλικίες και αυτό επηρεάζει τη συνεργασία τους με τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας, αλλά και τη γενικότερη κοινωνικοποίησή τους.

Η μετά Covid εποχή έχει ξεκάθαρα αναδείξει την ανάγκη κατάκτησης βασικών αρχών της τεχνολογίας ούτως ώστε να προσαρμοστούν οι εργαζόμενοι στις νέες συνθήκες της αγοράς εργασίας που διαμορφώθηκαν μεν μέσα από την πανδημία, αλλά έφεραν στο φως την ανάγκη για περαιτέρω αξιοποίηση της τεχνολογίας.

Τα νέα δεδομένα, βέβαια, δε βρήκαν όλες τις επιχειρήσεις έτοιμες και εξοπλισμένες με τον κατάλληλο τεχνολογικό εξοπλισμό, που θα διευκόλυνε την απομακρυσμένη εργασία ή την ανάπτυξη κουλτούρας διαρκούς μάθησης.

Παρ'όλα αυτά, αναγκάστηκαν να προσαρμοστούν στις αλλαγές προκειμένου να συνεχίσουν να είναι παραγωγικές και ανταγωνιστικές. Τα οφέλη της τεχνολογίας από αυτό το νέο είδος εργασίας είναι ορατά πλέον καθώς η πανδημία βοήθησε στον ψηφιακό μετασχηματισμό των εταιρειών, αλλά ταυτόχρονα αποτέλεσε και για τους εργαζομένους μια ευέλικτη μορφή εργασίας με πολλαπλά οφέλη, αλλά και κάποιες αρνητικές συνέπειες.

Το υβριδικό μοντέλο εργασίας φέρνει στην επιφάνεια προβλήματα όπως επαγγελματική εξουθένωση και αμέτρητες ώρες σύνδεσης στις διαδικτυακές πλατφόρμες. Είναι σημαντικό για τις επιχειρήσεις να μπορούν να συνδράμουν εξίσου στη διαχείριση του εργασιακού άγχους των εργαζομένων τους.

Η ραγδαία ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εμπορίου δημιουργεί και αυξημένη ζήτηση για εξ’ αποστάσεως εργασία, γιατί παράλληλα και πολλοί καταναλωτές ανακάλυψαν την ευκολία τους και ολοένα και περισσότερος κόσμος χρησιμοποιεί πλέον τα ψηφιακά κανάλια για τις συναλλαγές του και την ψυχαγώγηση του πέραν της βασικής του εργασίας που μπορεί να γίνεται με τον ίδιο τρόπο.

Πάντως, είναι γεγονός ότι η μετά Covid εποχή πρέπει να αποτελέσει τη διεύρυνση των οριζόντων και όχι τη συρρίκνωση τους, φέρνοντας βιώσιμες αλλαγές στην εργασία παγκόσμια. Στο σημείο αυτό, ο ρόλος της σωστής ηγεσίας είναι καταλυτικός, καθότι δεσμεύεται για έναν εργασιακό κόσμο χωρίς αποκλεισμούς και το δίχως άλλο επένδυση στον ανθρώπινο παράγοντα. 

Κατασκευή σταδιοδρομίας και έδρα ελέγχου

Το ερώτημα τώρα σε σχέση με τα παραπάνω νέα δεδομένα στον χώρο εργασίας είναι αν μπορεί να επέλθει ισορροπία και νοηματοδότηση στον επαγγελματικό βίο. Η θεωρία κατασκευής σταδιοδρομίας, η οποία και προέρχεται από το χώρο της Ψυχολογίας, αναπτύχθηκε τη δεκαετία του 1970 από τους Super και Holland.

Η καριέρα, σύμφωνα με αυτούς, αποτελεί ένα δυναμικό πρότζεκτ, το οποίο πρέπει να προσαρμόζεται, τόσο στις αξίες, τα ενδιαφέροντα, τις ανάγκες και αντιλήψεις του κάθε ατόμου, όσο και στις εξελίξεις του εργασιακού περιβάλλοντος.

Στόχος της θεωρίας αυτής ουσιαστικά είναι να βοηθήσει τους ανθρώπους να δημιουργήσουν μια επαγγελματική πορεία η οποία να ανταποκρίνεται στις προσωπικές τους ανάγκες και φιλοδοξίες.

Υπό το πρίσμα αυτό, οι παρεμβάσεις της θεωρίας επικεντρώνονται στην ανάδειξη του εαυτού ως ενεργού συντελεστή των πιο πάνω, με τον Savickas (2011), ωστόσο, να προτείνει τους συμβούλους σταδιοδρομίας ως αρωγούς σε αυτό, μέσω επαγγελματικού προσανατολισμού, εκπαίδευση και συμβουλευτική σταδιοδρομίας.

Μέσα από τη συμβουλευτική σταδιοδρομίας, προωθείται ο αυθεντικός εαυτός του κάθε ατόμου, ενώ παράλληλα ενδυναμώνεται η δεξιότητα της λήψης αποφάσεων, με στόχο το άτομο να προβαίνει σε ικανοποιητικές για το ίδιο επαγγελματικές αποφάσεις, αποφεύγοντας μη υγιείς συνθήκες που βαρύνουν την ποιότητα της ζωής του και το οδηγούν σε καταστάσεις εργασιομανίας και ενίοτε εξουθένωσης.

Η διαμόρφωση μιας επαγγελματικής ταυτότητας σχετίζεται άμεσα με την κατασκευή της σταδιοδρομίας μας και αποτελεί βασικό κομμάτι αυτής. Είναι μια συνεχής διαδικασία που απαιτεί προσαρμογή, τόσο στις αλλαγές του περιβάλλοντος, όσο και των αναγκών της αγοράς εργασίας.

Η προσωπικότητα ενός ατόμου στον επαγγελματικό τομέα, είναι κάτι το οποίο διαμορφώνεται σταδιακά, προσδιορίζοντας τις αξίες, την αυτοεκτίμηση, την αυτογνωσία αλλά και τους επαγγελματικούς του στόχους.

Εξίσου σημαντικό ρόλο στον προσδιορισμό των επαγγελματικών στόχων παίζει και η έδρα ελέγχου του ατόμου, δηλαδή κατά πόσο κάποιος διαθέτει εσωτερική έδρα ελέγχου και αποφασίζει ο ίδιος για τη σταδιοδρομία του και την εξέλιξη της εργασίας του και πότε οι εξωτερικοί παράγοντες επηρεάζουν τις αποφάσεις του και την προαγωγή του επαγγελματικού του μονοπατιού. Έρευνες έχουν δείξει δε, ελαφριά συσχέτιση της εξωτερικής έδρας ελέγχου με την εργασιομανία.

Η εξωτερική έδρα ελέγχου μπορεί να συμβάλει στην εργασιομανία, καθώς οι εξαντλητικές απαιτήσεις τις εργασίας μπορεί να οδηγήσουν σε απώλεια ελέγχου, αναγκάζοντας το άτομο να επικεντρωθεί στην εργασία του, ενισχύοντας παράλληλα τις κοινωνικές πεποιθήσεις για επιτυχία μέσω της απόδειξης της αξίας του στην εργασία.

Ο σύμβουλος σταδιοδρομίας ως αρωγός και επιφορτισμένος με το ρόλο του οδηγού, του διαμεσολαβητή ακόμα και του συνεργάτη μπορεί να εμπλακεί με τον ωφελούμενο σε μια διαδικασία αναστοχασμού ούτως ώστε η σταδιοδρομία του ατόμου να είναι πιο λειτουργική για το ίδιο το άτομο αποδίδοντας νόημα στους κεντρικούς πυλώνες προσωπικής και επαγγελματικής ζωής.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

Αργυροπούλου, Κ. (2020). Διαχείριση σταδιοδρομίας και ανάπτυξη δεξιοτήτων στο σύγχρονο εκπαιδευτικό και εργασιακό περιβάλλον. Γρηγόρη.
Βακόλα, Μ. (2019). Οργανωσιακή Ψυχολογία & Sυμπεριφορά. Rosili
Παπαλεξανδρή, Ν. & Μπουραντάς, Δ. (2003). Διοίκηση Ανθρωπίνων Πόρων. Αθήνα: Μπένου
Arnold, J., Silvester, J., Cooper, C., & Robertson, I. (2005). : understanding human behaviour in the workplace: Financial Times/ Prentice Hall.
Παπαλεξανδρή, Ν. & Μπουραντάς, Δ. (2003). Διοίκηση Ανθρωπίνων Πόρων. Αθήνα: Μπένου
Savickas, M. L. (2011). Career Counceling. American Psychology Association.
Super, D. E. (1976). Vocational Guidance: Emergent Decision Making in a Changing Society.