Πως το χρόνιο άγχος επηρεάζει τη σωματική υγεία

Ακρόαση άρθρου......

Οι ταχύτατοι ρυθμοί της καθημερινότητας του 21ου αιώνα έχουν οδηγήσει σε έναν διαρκή βομβαρδισμό στρεσογόνων καταστάσεων προς τον ανθρώπινο οργανισμό.

Σύμφωνα, με τον Selye, τον πατέρα της ενδοκρινολογίας, το στρες είναι μια ψυχολογική και σωματική αντίδραση του ατόμου σε εξωτερικούς ή εσωτερικούς παράγοντες που εκλαμβάνονται ως απειλητικοί, και επηρεάζουν τη φυσιολογική του ευημερία.

Στις μέρες μας το στρες χωρίζεται σε δύο υποκατηγορίες: το ευ-στρες και το χρόνιο στρες.

Το ευ-στρες αποτελεί μια θετική μορφή άγχους που βοηθά τον οργανισμό να κινητοποιηθεί και να ανταπεξέλθει σε μια άμεση απειλή. Μπορεί να πάρει τη μορφή του άγχους που αισθάνεται κάποιος πριν από μια σοβαρή συνέντευξη για δουλειά και θεωρείται ευεργετικό, καθώς βοηθάει τον άνθρωπο να προετοιμαστεί καλύτερα και να αποδώσει στο μέγιστο των δυνατοτήτων του.

Συνεπώς, το ευ-στρες δρα στιγμιαία και δεν έχει αρνητικές επιπτώσεις στην σωματική υγεία.

Από την άλλη μεριά όμως, το χρόνιο στρες είναι συνεχές και παρατεταμένο, επιφέροντας σταδιακά αρνητικές επιπτώσεις στην σωματική και ψυχική υγεία του ατόμου. Χρόνιο στρες μπορεί να βιώνει κάποιος που βρίσκεται σε μια τοξική εργασιακή θέση ή αντιμετωπίζει σημαντικές οικονομικές δυσκολίες.

Σε αντίθεση με το ευ-στρες, το χρόνιο στρες φθείρει σταδιακά τις άμυνες του οργανισμού και μπορεί να προκαλέσει μακροχρόνιες ψυχικές και σωματικές βλάβες.

Ο ανθρώπινος οργανισμός αντιμετωπίζει το στρες μέσα από τρεις διαδοχικές φάσεις.

Στην πρώτη φάση, εκείνη του συναγερμού, το άτομο προσπαθεί να αντιδράσει στην απειλή βιώνοντας ευ-στρες. Ο οργανισμός θα βρίσκεται σε κατάσταση εγρήγορσης, με αποτέλεσμα να προκύψουν διάφορες σωματικές αντιδράσεις όπως η εφίδρωση, η ταχυπαλμία και η αλλαγή του ρυθμού της αναπνοής.

Αν η στρεσογόνος κατάσταση δεν αντιμετωπιστεί μέσω του ευ-στρες, ο οργανισμός θα μεταβεί στη φάση της αντίστασης. Εκεί, το σώμα θα προσπαθήσει να προσαρμοστεί στις αγχώδεις καταστάσεις και θα βρίσκεται σε μια διαρκή κατάσταση ανησυχίας και επαγρύπνησης. Στο σημείο αυτό θα αρχίσουν να κάνουν την εμφάνιση τους τα πρώτα ψυχοσωματικά συμπτώματα, τα οποία μπορεί να είναι η αυπνία, οι χρόνιοι πονοκέφαλοι, το άσθμα και τα έλκη.

Τέλος, αν ο οργανισμός παραμείνει εκτεθειμένος για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα στο στρες, θα μπει στη φάση της εξάντλησης. Σε αυτή την φάση οι άμυνες του οργανισμού είναι πολύ χαμηλές και το ανοσοποιητικό σύστημα έχει υποστεί μη-αναστρέψιμες βλάβες.

Ορισμένες από τις συχνότερες ασθένειες που οφείλονται στην έκθεση του οργανισμού στο χρόνιο στρες είναι η υπέρταση, η καρδιακή προσβολή, η στεφανιαία νόσος, ο διαβήτης και το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου. Ταυτόχρονα, το άτομο καθίσταται εξίσου ευάλωτο σε ψυχικές διαταραχές όπως η κατάθλιψη, η διαταραχή πανικού και η γενικευμένη αγχώδης διαταραχή.

Μπαίνοντας λιγάκι σε πιο βιολογικά «λημέρια», είναι φανερό πως το χρόνιο άγχος αποτελεί μια απειλή που έχει «σάρκα και οστά». Για να ανταποκριθεί το σώμα σε μια απειλή ενεργοποιεί τον άξονα υποθαλάμου - υπόφυσης - επινεφριδίων και αυτός με τη σειρά του, εκκρίνει διάφορες ορμόνες, οι οποίες επηρεάζουν με ποικίλους τρόπους τις λειτουργίες του οργανισμού. Μεταξύ αυτών των ορμονών, εκκρίνεται και η κορτιζόλη, η οποία συνδέεται άμεσα με την επανατροφοδότηση του χρόνιου στρες.

Υπό φυσιολογικές συνθήκες, η κορτιζόλη δρα ευεργετικά για το σώμα, καθώς είναι υπεύθυνη για τη παραγωγή της γλυκόζης και ρυθμίζει τη ροή του αίματος, τους χτύπους της καρδιάς και τις αναπαραγωγικές μας ορμόνες.

Ωστόσο, η χρόνια και υπερβολική έκκριση κορτιζόλης από τον άξονα μπορεί να προκαλέσει μη αναστρέψιμες βλάβες. Αρχικά, η περίσσεια κορτιζόλης οδηγεί στην αναστολή και φθορά σημαντικών κυττάρων, όπως τα Τ-λεμφοκύτταρα και τα φυσικά φονικά κύτταρα (NK cells), με αποτέλεσμα την εξασθένηση του ανοσοποιητικού συστήματος.

Ταυτόχρονα, η συνεχής έκκρισης της συγκεκριμένης ορμόνης οδηγεί σε αυξημένη ανοχή, η οποία συμβάλει στην εκδήλωση φλεγμονωδών και αυτοάνοσων παθήσεων.
Εκτός αυτών, η κορτιζόλη συνδέεται άμεσα με το οξειδωτικό στρες, που συμβάλει καθοριστικά στην αύξηση των ρυθμών γήρανσης και στην εμφάνιση ψυχικών διαταραχών.

Παρ’ όλα αυτά, οι αριθμοί μπορούν να μιλήσουν καλύτερα από μόνοι τους.

Πολυετείς έρευνες σε τεράστιο αριθμό συμμετεχόντων, έδειξαν πως όσοι έπασχαν από χρόνιο στρες είχαν 50% αυξημένη πιθανότητα εκδήλωσης κατάθλιψης, ενώ το ανοσοποιητικό τους ήταν κατά 30% λιγότερο αποτελεσματικό.

Επιπλέον, το 35% είχε αυξημένο κίνδυνο για ανάπτυξη καρδιαγγειακών παθήσεων και οι πιθανότητες για εκδήλωση οποιαδήποτε μορφής καρκίνου ανερχόταν μέχρι και το 20%.

Τα ευχάριστα νέα είναι πως ο τρόπος που διαχειριζόμαστε το στρες είναι κατά έναν μεγάλο βαθμό στα χέρια μας. Υπάρχουν διάφορες αποτελεσματικές στρατηγικές διαχείρισης των στρεσογόνων καταστάσεων.

Αρχικά, η φυσική άσκηση μπορεί να επηρεάσει τις φυσιολογικές αντιδράσεις του οργανισμού, ενισχύοντας τις άμυνες του ανοσοποιητικού και συμβάλλοντας στη βελτίωση της διάθεσης. Παράλληλα, τεχνικές χαλάρωσης όπως ο διαλογισμός, η γιόγκα και οι βαθιές αναπνοές βοηθούν στη μείωση της έντασης και στην επίτευξη ψυχικής ηρεμίας.

Την ίδια ώρα, η σωστή διαχείριση χρόνου, με οργάνωση προτεραιοτήτων και αποφυγή υπερβολικού φόρτου συμβάλλει στη μείωση των πηγών άγχους. Τέλος, η καθοδήγηση και η ψυχολογική υποστήριξη από κάποιον εξειδικευμένο ψυχοθεραπευτή μπορεί να διδάξει στο άτομο υγιή πρότυπα συμπεριφοράς που θα τον βοηθάνε στην αντιμετώπιση στρεσογόνων καταστάσεων.

Σε έναν κόσμο που οι ρυθμοί της καθημερινότητας αυξάνονται συνεχώς, η κατανόηση και η διαχείριση του στρες είναι κρίσιμες για τη διατήρηση της υγείας και της ευημερίας. Ενώ το ευ-στρες μπορεί να λειτουργήσει θετικά, κινητοποιώντας τον οργανισμό σε δύσκολες στιγμές, το χρόνιο στρες αποτελεί σοβαρό κίνδυνο για την ψυχική και σωματική υγεία.

Η ενημέρωση, η έγκαιρη αναγνώριση των συμπτωμάτων και η εφαρμογή στρατηγικών αντιμετώπισης μπορούν να συμβάλουν στην αποτροπή μακροχρόνιων επιπτώσεων, προστατεύοντας έτσι τη ζωή και την ποιότητα της καθημερινότητάς μας.