Διαζύγιο: Όταν τα παιδιά γίνονται φροντιστές

Το διαζύγιο είναι, αν μη τι άλλο, μία δυσάρεστη κατάσταση, που προκαλεί αναταραχές στην ισορροπία της οικογένειας. Μπορεί οι σχέσεις των γονέων να είναι αυτές που πλήττονται, αλλά εξίσου σοβαρές ίσως και σοβαρότερες αλλαγές συμβαίνουν και στις ζωές των παιδιών. Το παιδί βιώνει μια φάση αλλαγών και δυσκολιών στο περιβάλλον του.

Αντιστροφή ρόλων μεταξύ γονέων παιδιών

Οι γονείς είναι αυτοί, που πρέπει να φροντίσουν σε αυτή τη φάση όχι μόνο για την καλύτερη δυνατή επίλυση των διαπροσωπικών τους διαφόρων, αλλά και για την ομαλή ένταξη των παιδιών σε αυτή τη νέα πια κατάσταση στη ζωή τους.

Κατά την διάρκεια των διαδικασιών του διαζυγίου οι γονείς είναι αυτοί, που θα πρέπει να έχουν το ρόλο του φροντιστή και να είναι κοντά στα παιδιά τους, βοηθώντας τα με κάθε τρόπο να ξεπεράσουν τα δύσκολα συναισθήματα, που τους έχει προκαλέσει ο χωρισμός των γονιών τους.

Υπάρχουν, όμως, περιπτώσεις παιδιών που φαινομενικά μοιάζουν να προσαρμόζονται εύκολα στις νέες συνθήκες του διαζυγίου και σε ό,τι αυτό επιφέρει. Μάλιστα πολλές φορές μοιάζουν αρκετά δυνατά και είναι αυτά που προσπαθούν με διάφορους τρόπους να διευκολύνουν τους γονείς τους.

Μπορεί, για παράδειγμα, να αναλαμβάνουν τη φροντίδα των μικρών τους αδελφών σε περιπτώσεις, όπου στο σπίτι επικρατεί ένταση και οι γονείς είναι συναισθηματικά φορτισμένοι.

Πρόκειται, δηλαδή, για μία αντιστροφή των ρόλων του γονέα με το παιδί. Το παιδί μπαίνει στη θέση του γονέα και γίνεται ο φροντιστής. 

Διάκριση ανθεκτικότητας και ρόλου φροντιστή

Για να γίνει αυτό πιο εύκολα κατανοητό θα αναφερθούμε και θα διαχωρίσουμε την έννοια της ανθεκτικότητας σε σχέση με την υιοθέτηση του ρόλου του φροντιστή. Όταν η συναισθηματική φροντίδα, που προσφέρει το παιδί στους γονείς του δεν συνάδει με το αναπτυξιακό στάδιο και την ηλικία, στην οποία βρίσκεται, εκεί δεν πρόκειται απλώς για ανθεκτικότητα, αλλά για την υιοθέτηση μιας ακατάλληλης για την ηλικία του παιδιού συμπεριφοράς.

Η συμπεριφορά αυτή μάλιστα, μετέπειτα είναι πιθανό να του δημιουργήσει προβλήματα στον τρόπο που θα σχετίζεται με τους ανθρώπους. 

Στην περίπτωση της ανθεκτικότητας, τα παιδιά συνεχίζουν να βιώνουν τις δυσκολίες, που φέρνει μαζί της αυτή η νέα αλλαγή, αλλά ποτέ δεν παύουν να είναι και να συμπεριφέρονται σαν παιδιά.  Αντιθέτως, τα παιδιά που αναγκάζονται να αναλάβουν το ρόλο του φροντιστή επιβαρύνονται ιδιαίτερα συναισθηματικά λόγω της αναλήψης μεγάλων συναισθηματικών ευθυνών, που δεν τους αναλογούν και έτσι χάνουν την παιδική τους ηλικία.

Διβάστε επίσης στην Πύλη μας το άρθρο: Ζητήματα ανατροφής και επιμέλειας μετά το διαζύγιο

Τα παιδιά που λειτουργούν ως φροντιστές των γονιών τους

Επομένως, η φαινομενική αυτή ικανότητα του παιδιού να αναλάβει το ρόλο του φροντιστή της οικογένειας δεν είναι συνυφασμένη με την ψυχική ανθεκτικότητα. Κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων τα παιδιά αυτά αναλαμβάνουν τις ευθύνες των γονέων τους και έτσι ωριμάζουν αρκετά γρήγορα, αλλά όχι σε συνάρτηση με την ηλικία τους.

Ακόμη, ενώ μοιάζουν να διαχειρίζονται ικανοποιητικά και χωρίς προβλήματα τη νέα κατάσταση, που έχει προκύψει, υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να αντιμετωπίσουν προβλήματα ψυχικής ή συναισθηματικής φύσης ιδίως όσο μεγαλώνουν.  

Τα παιδιά, που έχουν αναλάβει ρόλο φροντιστή συνήθως δεν έχουν έντονα συναισθηματικά ξεσπάσματα, η σχολική τους επίδοση παραμένει σταθερή και γίνονται πολύ καλοί ακροατές των προβλημάτων των γονιών τους. Γενικά μοιάζουν σαν συνομήλικοί των γονιών τους και όχι σαν παιδιά. 

 Η προσαρμοστικότητα αυτή, όσο βολική και ανακουφιστική, μπορεί να είναι για τους γονείς κατά την περίοδο του διαζυγίου θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως προειδοποιητικό σημάδι. Ένα σημάδι, που δείχνει ότι ίσως τα παιδιά έχουν αναλάβει ρόλους και ευθύνες, που οι ίδιοι οι γονείς τους έχουν αποποιηθεί, ενώ θα έπρεπε να είχαν αναλάβει.  

 Τα παιδιά φροντιστές ως ενήλικες 

Τα υπερβολικά δυνατά αυτά τα παιδιά συνήθως καταλήγουν σε υπερβολικά δυνατούς ενήλικες. Ίσως και περισσότερο από όσο πρέπει. Έχουν μάθει από παιδιά να κρύβουν τα δικά τους συναισθήματα και να προσπαθούν συνεχώς να βρουν τρόπους να κρατήσουν τις ισορροπίες ανάμεσα στους γονείς τους. Συνήθως τα παιδιά αυτά ως ενήλικες μπορούν να περιγράψουν και να καταλάβουν αρκετά καλά, πως η συμπεριφορά και το διαζύγιο των γονιών τους, τους επηρέασε.

Αν και αρκετές φορές φαίνεται να νιώθουν θλίψη γι’ αυτό, ποτέ δεν την αφήνουν να τους κυριεύσει. Συνήθως κρατούν μία φαινομενικά αισιόδοξη στάση για τη ζωή. Έχουν ιδιαίτερα ανεπτυγμένο το αίσθημα της υπευθυνότητας και τους αρέσει να ασχολούνται συνεχώς με κάτι. Δεν δείχνουν σχεδόν ποτέ τα τρωτά τους σημεία, γιατί αυτό θα τους έκανε να φανούν αδύναμοι. Τους αρέσει να φροντίζουν τους άλλους, αλλά οι ίδιοι δεν δέχονται εύκολα φροντίδα.

Πολύ σημαντικό είναι, ότι τα συναισθήματα του θυμού και της οργής τους είναι άγνωστα και δεν μπορούν να νιώσουν και να εκφράσουν το θυμό τους, ούτε απέναντι στους γονείς τους, ούτε απέναντι σε άλλους ανθρώπους.

Τέλος, μοιάζουν να έχουν μία συγκρατημένη στάση σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής τους. 

Σίγουρα τα παιδιά-φροντιστές ως ενήλικες κουβαλούν τραύματα που τα κάνουν να συμπεριφέρονται έτσι, καθώς πολύ νωρίς έχασαν την παιδική τους ηλικία και πέρασαν κατευθείαν στην ενηλικίωση. 

Μακάρι οι γονείς τους και οι γονείς όλων των παιδιών, που αποφασίζουν να προχωρήσουν σε διαζύγιο να αναλαμβάναν τις ευθύνες που τους αναλογούσαν και να επέτρεπαν στα παιδιά τους την παιδική τους ηλικία, με τις όποιες δυσκολίες -πάντα όμως ως παιδιά. 

Παρόλα αυτά, οι ενήλικοι αυτοί, θα πρέπει παρά τη θλίψη, που κουβαλούν για όλα αυτά, να αισθάνονται περήφανοι για το χαρακτήρα τους, καθώς πέρασαν δυσκολίες, αλλά τα κατάφεραν. 

Με θέληση και προσωπική δουλειά ίσως καταφέρουν να αγκαλιάσουν όλα τους τα συναισθήματα, ακόμα και το θυμό, και να ανακαλύψουν πως σχεδόν πάντα, όταν ένας άνθρωπος είναι ο αληθινός του εαυτός, με τα όποια τρωτά του σημεία, μπορεί να κάνει πιο αυθεντικές και υγιείς σχέσεις.