Η δυσκολία του σχετίζεσθαι

Αλήθεια τι θα απαντούσες στην ερώτηση, «ποιος ξέρει καλύτερα από σχέσεις; Οι ενήλικοι ή τα παιδιά;».

Σ αυτό το άρθρο ίσως βρεις μια απάντηση στην ερώτηση αυτή. Δεν θα απαντήσει κανείς άλλος παρά μόνο εσύ. Ξέχνα σωστό και λάθος, πρέπει, γνώσεις και κοινωνικές επιταγές και απάντησε με την καρδιά σου. Κλείσε τα μάτια σου και στρέψε την προσοχή σου προς το στήθος σου. Υπάρχει μια αίσθηση εκεί. Αφουγκράσου κάτι έχει να σου πει.

Πολλές φορές στην ενήλικη ζωή σου θα έχεις αναρωτηθεί τι μπορεί να πηγαίνει λάθος στις σχέσεις σου ή  τι μπορεί να πηγαίνει λάθος μ’ εσένα. Τι λάθος μπορεί να κάνεις και οι κοντινοί σου ή ο/η σύντροφος σου δεν σε καταλαβαίνουν.
Μήπως φταις εσύ που δεν εξηγείς σωστά; Ή τέλος πάντων τι μπορεί να πηγαίνει λάθος;
Μήπως κουράστηκες τώρα που τα διαβάζεις αυτά;
Μήπως σκέφτεσαι να παρατήσεις το άρθρο στα μισά λέγοντας «τι βλακείες είναι αυτές! Δεν υπάρχει απάντηση  η ανάλυση δεν βοηθάει!».

Πριν να παρατήσεις το άρθρο, θέλω απλά να κλείσεις ξανά τα μάτια σου ή έστω να χαμηλώσεις το βλέμμα σου, να πάρεις μια βαθιά ανάσα και να φέρεις στο μυαλό σου την εικόνα του παιδιού που ήσουν κάποτε.

Αλήθεια πως νιώθει αυτό το παιδί;
Πώς σε κοιτάζει;
Τι σου ζητάει;
Έχει παράπονα;
Τι χρειάζεται;
Καλύπτονται οι ανάγκες του;
Στο σήμερα οι ανάγκες του έχουν καλυφθεί η ακόμα προσπαθεί να τις καλύψει;  
Μοιάζουν τα συναισθήματά του με αυτά που έχεις εσύ σήμερα;

Αν τα παραπάνω  σου φαίνονται οικεία και βρίσκεις κάποιο νόημα τότε ίσως έχεις βρει μια απάντηση στο τι μπορεί να πηγαίνει λάθος στις σχέσεις σου.

Κάθε άλλο παρά καινούργια είναι η θεωρία ότι οι σχέσεις με τους γονείς μας είναι η βάση για όλες τις ενήλικες σχέσεις. Ένα πονεμένο παιδί που παραμένει πονεμένο γιατί κανένας ενήλικας δεν το βοήθησε όπως το χρειαζόταν, ούτε καν εσύ ο ίδιος ως ενήλικας, συνεχίζει να μένει πονεμένο. Συνεχίζει να έχει πληγές που κάθε τόσο αιμορραγούν και προσπαθεί αέναα, μέσα από ανθρώπους που του θυμίζουν τις πρώτες εκείνες σχέσεις με την μαμά και τον μπαμπά, να επιλύσει τα προβλήματα και να βρει αντίδοτο στον πόνο του.

Δυστυχώς, η μέθοδος αυτή αργά η γρήγορα αποτυγχάνει και αν προσφέρει μια πρόσκαιρη ανακούφιση είναι πολύ πιθανό αυτό να μην κρατήσει για πολύ.

Και τώρα ίσως με ρωτήσεις «και τι κάνουμε;».

«Κολυμπάμε». Ναι καλά το διάβασες κολυμπάμε μέσα στα βαθιά, σκουρόχρωμα, μπλε νερά του παιδιού που ήσουν κάποτε. Κι αν έχεις αλλάξει στην όψη και πλέον θεωρείσαι ενήλικας, υπάρχει ένα κομμάτι σου που μοιάζει μ εκείνο το παιδί που ήσουν κάποτε. Αν κοιτάξεις μάλιστα πιο προσεκτικά ίσως δεις πως αυτό το παιδί καταλαμβάνει πολύ περισσότερο χώρο μέσα σου απ’ όσο πίστευες στην αρχή.

Μην σε τρομάζει. Δεν είσαι ανώριμος. Δεν σε κρίνω. Ίσα ίσα συμπάσχω γι’ αυτό το τρομαγμένο, θλιμμένο παιδί που προσπαθούσε να ικανοποιήσει τις ανάγκες των άλλων κι εκείνο έμενε ανικανοποίητο, φοβισμένο και «άδειο». Καταλαβαίνω πόση κούραση μπορεί να νιώθεις. Και ξαναλέω δεν σε κρίνω. Ίσα ίσα που πιστεύω πως έκανες πολύ καλά ότι σου μάθανε. Απλά παράλληλα πιστεύω πως ίσως δεν είναι ταιριαστό για εσένα. Ίσως να μην το αντέχεις και να στο θυμίζουν πολλά «πράγματα» γύρω σου, με πρώτο και καλύτερο το σώμα σου, αλλά εσύ κάνεις πως δεν ακούς. Τα φιμώνεις, κι όντος μετά από λίγο δεν ακούς. Έχεις εκπαιδεύσει τον εαυτό σου να μην ακούει. Αρχικά είχε αυτή τη δυνατότητα κι έκανες τα πάντα για να τον πείσεις να την μειώσει και τώρα μην σκεφτείς να τον κατηγορήσεις που αγνοεί τα σημάδια..

Τον έμαθες να τα αγνοεί και έχεις την απαίτηση να μην τα αγνοεί; Πόσο απαιτητικό και πόσο άδικο. Ο εαυτός σου έκανε ακριβώς αυτό που του έμαθες και τώρα έχεις την αντίθετη απαίτηση. Μήπως αυτό το παράδοξο που περιγράφεται σου θυμίζει κάτι; Μήπως το έχεις ξανασυναντήσει σαν εμπειρία; Μήπως ως παιδί αυτός είναι ο τρόπος να σχετίζεσαι με τους δικούς σου; Μήπως αυτόν τον τρόπο σου έμαθαν; Και τώρα εσύ το έχεις μάθει τόσο καλά που πλέον σχετίζεσαι έτσι με τον εαυτό σου;

Ενδεχομένως να έχεις μεγαλώσει μέσα σ ένα περιβάλλον όπου τα διπλά μηνύματα έδιναν και έπαιρναν.

Τι σημαίνει ο όρος διπλά μηνύματα; Θα το εξηγήσω με ένα παράδειγμα. Ένας γονιός λέει στο παιδί του πόσο πολύ το αγαπά αλλά τα χείλη του είναι σφιγμένα. Το λεκτικό μήνυμα είναι ένα τρυφερό μήνυμα αγάπης αλλά το μη λεκτικό μήνυμα που δίνεται μέσω της έκφρασης του προσώπου κάθε άλλο παρά τρυφερό είναι.

Και κάπου εδώ αναρωτιέμαι μήπως αυτή είναι η βάση της παιδικής κακοποίησης.

Και για να σε προλάβω με την λέξη κακοποίηση δεν εννοώ αναγκάστηκα την λεκτική ή την σωματική βία ούτε και την σεξουαλική παρενόχληση. Εννοείται πως η έννοια τα συμπεριλαμβάνει αλλά αυτή η έννοια είναι μια ομπρέλα που από κάτω της υπάρχουν κι άλλες πολλές έννοιες.

Μια από αυτές τις έννοιες είναι το βάρος των ευθυνών που έχουν τα παιδιά το οποίο δεν τους αναλογεί.

Μια φράση που έχω ακούσει από πολλούς θεραπευόμενους μου είναι, «οι γονείς μου δεν με χτυπούσαν, 1 άντε 2 φορές και έφταιγα . Οι καημένοι οι γονείς μου έκαναν τόσα πολλά για να με μεγαλώσουν.»

Εδώ λοιπόν τα παιδιά αυτά από πολύ μικρή ηλικία μπορεί να θεωρήσουν τον εαυτό τους βάρος και επιπλέον κούραση για τους γονείς τους που έκαναν υπερπροσπάθεια να τα μεγαλώσουν. Ακόμα κι αν ήταν απόλυτα δική τους επιλογή να τα φέρουν στον κόσμο αυτά τα παιδιά. Επίσης πολλοί ενήλικες θεωρούν πως αγάπη σημαίνει να είσαι υπεύθυνος για το πως αισθάνεται ο άλλος κι αυτό ενδεχομένως έχει προκύψει από πιθανή γονεοποίηση- δηλαδή οι ρολόι γονέων και παιδιών έχουν αντιστραφεί. Το παραπάνω γεγονός όπως αντιλαμβάνεστε είναι πολύ βαρύ για έναν παιδί και μπορεί να σημαίνει έναν πολύ κουρασμένο, ίσως αγχώδη  ή ακόμα και φιλάσθενο ενήλικα.

Από τα παραπάνω μπορείς να συμπεράνεις πως αν προσπαθείς να αγνοείς το μικρό παιδί μέσα σου και όλες τις ανάγκες του που δεν ικανοποιήθηκαν ποτέ τότε θα κουβαλάς έναν απογοητευμένο ενήλικα που ψάχνει να καλύψει τις ανάγκες του μέσα από άλλους ανθρώπους που έχουν κι εκείνοι την δική τους ενδεχομένως δύσκολη ιστορία.

Θα μου πεις, «ε τότε να μην κάνω ποτέ σχέση στη ζωή μου» όχι φυσικά. Αυτό θα ήταν απάνθρωπο καθώς ο άνθρωπος είναι κοινωνικό όν. Δεν ζει μόνο του και εξελίσσεται μέσα από τους άλλους.

Το σημαντικό όμως είναι να προσπαθήσεις εσύ ο ίδιος να γίνεις ο ενήλικας που θα καλύψει τις ανάγκες του παιδιού αυτού που κλαίει και ζητάει μέσα σου, χωρίς να περιμένεις να το κάνουν οι άλλοι. Όταν δίνεις στον εαυτό σου αυτό που έχει ανάγκη τότε οι σχέσεις σου θα γίνονται πιο ουσιαστικές.

Σε σχέση με το παραπάνω, σε καμία περίπτωση δεν εννοώ να σκεφτόμαστε μόνο τον εαυτό μας και όχι τους άλλους. Ίσα ίσα  υγιής σχέση σημαίνει πως σέβομαι τα όρια του άλλου, πως τα δικαιώματα μου τελειώνουν εκεί που ξεκινάνε τα δικαιώματα του άλλου.

Όμως που θα ξέρω τα δικαιώματα μου όταν έχω μεγαλώσει με γονείς που συνέχεια ζητούσαν από εμένα ή παραβίαζαν τον προσωπικό μου χώρο.

Πώς θα ξέρω ποιο είδος αγάπης είναι ταιριαστό για εμένα όταν έχω γνωρίσει σχέσεις με απόσταση και φόβο. Όταν έχω πιστέψει ότι η αγάπη πονάει και ότι με δέρνουν αλλά μ αγαπούν.

Χρειάζεται λοιπόν μια βουτιά στο εσωτερικό μας εαυτό, καλύτερη επίγνωση του παιδιού που κρύβουμε μέσα μας. Αυτή η γνώση είναι πολύ σημαντικό συστατικό για τις καλύτερες, πιο ουσιαστικές, στενές σχέσεις.

Μην ξεχνάτε πως πολλές φορές ερωτευόμαστε ανθρώπους που μας θυμίζουν οικείες καταστάσεις του παρελθόντος μας. Δεν έχει σημασία αν είναι θετικές ή αρνητικές, είναι οικείες και μέσα από αυτές προσπαθούμε να επιλύουμε μια δική μας τραυματική κατάσταση.

Πώς θα την επιλύουμε όμως αν δεν ξεκινάμε την προσπάθεια πρώτα από εμάς τους ίδιους. Άλλωστε ήταν και θα παραμείνει ανέφικτο το να αλλάξουμε τους άλλους.