Εργασιακός εκφοβισμός: Μια μάστιγα της εποχής μας

Τον τελευταίο καιρό όλο και πιο συχνά γίνονται γνωστά περιστατικά εργασιακού εκφοβισμού. Δυστυχώς, πολλοί άνθρωποι σε καθημερινή βάση δέχονται εκφοβιστικές συμπεριφορές στο χώρο εργασίας τους.

Μια έρευνα που πραγματοποιήθηκε από την Κάπα Research μελέτησε τον εργασιακό εκφοβισμό στην Ελλάδα, διαπιστώνοντας ότι το 85% των συμμετεχόντων της, θεωρεί πως είναι ένα συχνό φαινόμενο, το οποίο αποτελεί σοβαρό κοινωνικό πρόβλημα.

Παράλληλα η έρευνα έδειξε ότι,  4 στους 10 συμμετέχοντες έχουν δεχτεί εκφοβιστικές συμπεριφορές. Όμως, αρκετές φορές ο εκφοβισμός είναι κάτι που ψιθυρίζεται στα γραφεία και στους διαδρόμους των χώρων εργασίας, αλλά δεν ομολογείται με αποτέλεσμα να μη δίνεται ένα τέλος σ' αυτές τις συμπεριφορές.

Γι’ αυτό είναι σημαντικό να μελετήσουμε το φαινόμενο αυτό, να μάθουμε τι είναι, ποιες μορφές μπορεί να πάρει και να δούμε με ποιους τρόπους μπορούμε να τον αντιμετωπίσουμε με σκοπό να εξαλειφθεί.

Τι είναι ο εργασιακός εκφοβισμός;

Ο εργασιακός εκφοβισμός ή στα αγγλικά mobbing, είναι η επαναλαμβανόμενη κακομεταχείριση ενός ατόμου, με έναν τρόπο που θέτει σε κίνδυνο τη σωματική ή ψυχική του υγεία. Το φαινόμενο αυτό οφείλεται σε ενέργειες, στις οποίες προβαίνουν οι άνθρωποι σκόπιμα για να επιφέρουν βλάβη, όπως είναι να τιμωρήσουν κάποιον, καθώς και σε αυτές που δεν κάνουν, όπως είναι η απόκρυψη πολύτιμων πληροφοριών.

Πιο αναλυτικά, ο θύτης οδηγείται σε συνεχές πράξεις που μπορούν να επιδεινώσουν τις συνθήκες εργασίας του ατόμου που γίνεται στόχος, να παραβιάσει τα δικαιώματα του και τις αξίες του, καθώς και να επιφέρει ζημία στη σωματική ή ψυχική υγεία του ατόμου.

Ποιες μορφές μπορεί να πάρει ο εργασιακός εκφοβισμός;

1.Ο εκφοβισμός του δυνατότερου, όπου ένα άτομο που κατέχει υψηλή ιεραρχικά θέση ασκεί πίεση σε έναν εργαζόμενο χαμηλότερης θέσης για διάφορους λόγους, όπως είναι για να συμφωνήσει μαζί του, να αναλάβει μια εργασία κτλ.

2.Μια διαπροσωπική διένεξη στον εργασιακό χώρο, που μπορεί να εξελιχθεί σε εκφοβισμό.

3.Η καταδίωξη στον εργασιακό χώρο, όπου ένα άτομο επαναλαμβάνει διαρκώς μια συμπεριφορά σε ένα άλλο άτομο, την οποία δεν επιθυμεί, με οποιονδήποτε τρόπο, όπως είναι η  αλληλογραφία, τα τηλεφωνήματα, η φυσική παρουσία κ.α.

4.Ο εκφοβισμός που αφορά τους νεοεισερχόμενους, όπου κάποιοι παλαιότεροι επιδίδονται σε κακοποιητικές συμπεριφορές, με σκοπό να δοκιμάσουν τις αντοχές των καινούριων εργαζομένων.

5.Η  λεκτική επίθεση.

6.Η σκόπιμη υποβάθμιση της εργασίας.

7.Η σκόπιμη απομόνωση/ εξαίρεση  από κοινωνικές εκδηλώσεις της εταιρείας.

8.Η δημόσια ταπείνωση για θέματα δουλειάς.

9.Η σωματική βία.

10.Η διαρροή φημών ή διάδοση αρνητικών σχολίων.

Ποιες είναι οι αιτίες του εργασιακού εκφοβισμού;

Συνήθως ο εκφοβισμός βρίσκει χώρο να γεννηθεί σε χώρους εργασίας, όπου δεν επικρατούν οι κατάλληλες εργασιακές συνθήκες. Πιο συγκεκριμένα σ' αυτούς του χώρους απουσιάζει η επικοινωνία, η συνεργασία καθώς και η ηγεσία.

Παράλληλα, παρατηρούνται μεγάλα ποσοστά διαπροσωπικών διενέξεων, συγκρούσεις, αδικίες και δημιουργούνται ανταγωνισμοί ανάμεσα στους εργαζομένους.

Τέλος, σε ένα εργασιακό πλαίσιο, όπου χαρακτηρίζεται από εκφοβιστικές συμπεριφορές, επικρατούν αξίες και νόρμες συμπεριφοράς που συνθέτουν μια οργανωσιακή κουλτούρα που επιτρέπει ή και που ενθαρρύνει τέτοιες συμπεριφορές.

Ποιες είναι οι συνέπειες του εργασιακού εκφοβισμού;

Όσον αφορά τη σωματική και ψυχική υγεία των ατόμων που δέχονται εργασιακό εκφοβισμό, βιώνουν υψηλά επίπεδα άγχους, διαταραχές ύπνου, διατροφικές διαταραχές, ψυχοσωματικά συμπτώματα καθώς και φυγή σε κακές συμπεριφορές προς κοντινούς τους ανθρώπους.

Η κακή ψυχική υγεία και οι αρνητικές συνθήκες εργασίας οδηγούν τα άτομα να μη βιώνουν ικανοποίηση από την εργασία τους, και κατ’ επέκταση να παρουσιάζουν χαμηλή αποδοτικότητα.

Ακόμα, προβαίνουν σε αδικαιολόγητες απουσίες και σε ορισμένες περιπτώσεις επιθυμούν την αποχώρηση τους από τον οργανισμό.

Οι συνέπειες που επιφέρει ο εκφοβισμός στους εργαζομένους δεν μπορεί να αφήσει ανεπηρέαστη τη λειτουργία και την απόδοση του οργανισμού. Τα αρνητικά συναισθήματα που νιώθουν τα άτομα καθώς και οι καταστάσεις ανταγωνισμού και κακής συνεργασίας οδηγούν σε χαμηλή απόδοση της εταιρίας.

Οι αποχωρήσεις και οι απουσίες των ατόμων από την εργασία τους, δημιουργούν προβλήματα, καθώς η ροή των εργασιών διακόπτεται και οι αποφάσεις καθυστερούν. Παράλληλα, δημιουργείτε υψηλό κόστος, αφού χάνουν ανθρώπινο δυναμικό το οποίο έχουν εκπαιδεύσει.

Συμπεραίνουμε, λοιπόν, πως για τους παραπάνω λόγους, είναι απαραίτητο  οι οργανισμοί να λαμβάνουν μέτρα, ώστε να μειώνονται αυτές οι συμπεριφορές.

Ποιοι είναι οι τρόποι αντιμετώπισης του εργασιακού εκφοβισμού;

Πρώτα απ' όλα, το τμήμα της διοίκησης ανθρώπινου δυναμικού της κάθε εταιρίας έχει την υποχρέωση μέσω της διαρκής επικοινωνίας, να δείξει στους εργαζομένους ότι είναι διαθέσιμοι οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας να τους ακούσουν για κάθε είδους προβλήματος που μπορεί να αντιμετωπίζουν.  

Σε μια δεύτερη φάση, ο οργανισμός είναι απαραίτητο να επιβάλει ξεκάθαρους κανόνες κατά των εκφοβιστικών συμπεριφορών που παρατηρούνται στους χώρους εργασίας καθώς και σαφείς διαδικασίες για τη διασφάλιση ότι ακολουθούνται.

Αν καταστεί σαφές ότι αυτές οι συμπεριφορές δε θα γίνονται ανεχτές και θα τιμωρούνται, τα άτομα είναι πιθανό να σταματήσουν να τις υιοθετούν, ώστε να αποφύγουν τις αρνητικές συνέπειες και να μη διακινδυνέψουν την καριέρα τους.

Δεύτερον, είναι χρήσιμο να εκπαιδευτούν οι διευθυντές στις διαπροσωπικές δεξιότητες. Κάποιοι μπορεί να μη γνωρίζουν με ποιον άλλο τρόπο θα μπορούσαν να επικοινωνήσουν με τους υφισταμένους τους.

Έτσι, τα εκπαιδευτικά προγράμματα που στοχεύουν στο να βελτιώσουν τις επικοινωνιακές δεξιότητες και την ενσυναίσθηση, μπορεί να συμβάλουν στη μείωση αυτών των προβλημάτων.

Τρίτον, είναι αναγκαίο ανά τακτά χρονικά διαστήματα να πραγματοποιούνται αξιολογήσεις σχετικά με την ικανοποίηση και τη δέσμευση των εργαζομένων.

Αν αυτή η διαδικασία εξασφαλίζει το απόρρητο της ταυτότητας των εργαζομένων, τότε θα είναι πιο εύκολο γι’ αυτούς, να εκφραστούν για εκφοβιστικές συμπεριφορές που έχουν δεχτεί από άλλα άτομα ή που έχουν παρατηρήσει να συμβαίνουν σε τρίτους.

Αυτό θα βοηθήσει στο να  πραγματοποιηθεί εξειδικευμένη εκπαίδευση ή συμβουλευτική στους θύτες και σε περίπτωση που δεν παρατηρηθεί αλλαγή στη συμπεριφορά τους, να τους επιβληθούν κάποιες κυρώσεις.

Βιβλιογραφία:

Αντωνίου, Α. Σ. (2013). Οργανωσιακή Ψυχολογία και Συμπεριφορά. Αθήνα: Εκδόσεις Gutenberg.  

Βακόλα, Μ. & Νικολάου, Ι. (2019). Οργανωσιακή Ψυχολογία & Συμπεριφορά. Αθήνα: Εκδόσεις Rosili.  

Κάπα Research. (2021). Ο εργασιακός εκφοβισμός στην Ελλάδα. Ανακτήθηκε από tovima.gr/wp-content/uploads/2021/03/29/Εργασιακός-εκφοβισμός-Μάρτιος-2021.