Η Αξία της Σχολικής Νοσηλευτικής για την Προαγωγή Ψυχικής Υγείας στα Σχολεία

Ακρόαση άρθρου......

Εδώ και αρκετά χρόνια γίνεται συζήτηση για τη σημασία της ψυχικής υγείας στα σχολεία τόσο στην Ελλάδα όσο και στο Εξωτερικό, με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας να αναγνωρίζει το σχολείο ως πυλώνα της προαγωγής ψυχικής υγείας στην παιδική και πρώιμη παιδική ηλικία (WHO, 2013, 2015, 2018).

Το παιδαγωγικό μοντέλο έχει διαμορφωθεί με τέτοιο τρόπο ώστε δεξιότητες ψυχικής ανθεκτικότητας να καλλιεργούνται ήδη από το νηπιαγωγείο και το δημοτικό (Zins & Elias, 2007), ενώ πλέον ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί και σχολικοί νοσηλευτές εργάζονται έστω ως αναπληρωτές στις περισσότερες σχολικές μονάδες.

Στο πλαίσιο της προαγωγής της ψυχικής υγείας και της υγιούς κοινωνικοσυναισθηματικής ανάπτυξης έχει δημιουργηθεί υλικό διαθέσιμο από το Υπουργείο Υγείας για μια σειρά θεματικών σωματικής και ψυχικής υγείας, ωστόσο το υλικό αυτό φαίνεται προσανατολισμένο στην ενημέρωση, την παροχή γνώσεων και την ευαισθητοποίηση του μαθητικού πληθυσμού και της ευρύτερης σχολικής κοινότητας (Προαγωγή Ψυχικής Υγείας Παιδιού και Εφήβου - Υπουργείο Υγείας, 2025).

Θα μπορούσε κανείς να πει πως είναι μια αρχή, χωρίς όμως να είναι επαρκής.

Κάθε επαγγελματίας που ασχολείται με την αλλαγή συμπεριφοράς και την συμπεριφορική ιατρική γνωρίζει ότι στάσεις και πράξεις δεν ταυτίζονται απαραίτητα (Sauro, 2019).

Πολλώ δε μάλλον απλώς οι γνώσεις γύρω από θέματα ψυχικής υγείας. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τον τρόπο που το σύστημα εκπαίδευσης αξιοποιεί ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς, με πολλαπλά σχολεία υπό την ευθύνη τους, έλλειψη σταθερής έδρας και έμφαση στην ανίχνευση μαθησιακών δυσκολιών και κοινωνικών προβλημάτων για παραπομπή στα Κέντρα Διεπιστημονικής Αξιολόγησης και Συμβουλευτικής (ΚΕΔΑΣΥ), φέρνει εκ των πραγμάτων σχολικούς νοσηλευτές και επισκέπτες υγείας σε μια θέση τέτοια που να είναι στην πρώτη γραμμή για την πρώιμη ανίχνευση ζητημάτων ψυχικής υγείας.

Οι μαθητές, ιδιαίτερα των μεγαλύτερων τάξεων του δημοτικού και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης αντιμετωπίζουν σε συστηματική βάση άγχος επίδοσης, αβεβαιότητα για το μέλλον, πίεση από τους ομήλικους (peer pressure), σε αρκετές περιπτώσεις ενδοοικογενειακά ζητήματα, ενώ από τη βιβλιογραφία γνωρίζουμε ότι ακόμη και ο αυτοκτονικός ιδεασμός ξεκινάει στην πρώιμη εφηβεία και φαίνεται σε αυτοαναφορικές κλίμακες να κορυφώνεται με τη μετάβαση στο γυμνάσιο (Bolger et al., 1989).

Με το σχολείο να λειτουργεί σαν πρωταρχικός αποδέκτης των προβληματισμών των μαθητών, η σημασία της ένταξης της προαγωγής της ψυχικής υγείας στην σχολική πρακτική είναι προφανής.

Επίσης από τη βιβλιογραφία καταδεικνύεται μια τάση των παιδιών να αποφεύγουν να ζητήσουν βοήθεια από “επίσημες” πηγές και να προτιμούν να μοιραστούν τους προβληματισμούς τους με φίλους ή συμμαθητές.Φαινεται παράλληλα πως η διεργασίες που ακολουθούν για να αποφασίσουν κατά πόσο πρέπει ή θέλουν να αποκαλύψουν στους γονείς τους προβληματισμούς τους, διαφέρουν αρκετά από αυτές των ενηλίκων (Rasmussen et al., 2022).

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον ωστόσο παρουσιάζει το γεγονός ότι ενώ στην πράξη οι σχολικοί νοσηλευτές είναι ίσως οι μόνοι επαγγελματίες υγείας με συστηματική παρουσία στο χώρο του σχολείου και σε κάποιες περιπτώσεις αποδέκτες των προβληματισμών των μαθητών περισσότερο από τους εκπαιδευτικούς, πολλές φορές το έργο τους υποτιμάται (Marno, 2024) και θεωρείται με μια παρωχημένη αντίληψη ότι δουλειά τους είναι απλώς να δίνουν πάγο και να τοποθετούν επιθέματα.

Αξίζει να σημειωθεί σε αυτό το σημείο ότι οι σχολικοί νοσηλευτές είναι καταρτισμένοι και αναλόγως του υποβάθρου τους, έχουν εξειδίκευση στη δημόσια υγεία και των σχεδιασμό προγραμμάτων αγωγής και προαγωγής υγείας όταν προέρχονται από τον κλάδο δημόσιας και κοινοτικής υγείας - επισκεπτών υγείας, μπορεί να έχουν ειδικότητα νοσηλευτικής ψυχικής υγείας ή και κοινοτικής υγείας, ενώ παράλληλα είναι αρκετοί πλέον οι νοσηλευτές που έχουν παρακολουθήσει προγράμματα ειδίκευσης στη συμβουλευτική διαφόρων κατευθύνσεων (Fontaine et al., 2019).

Στη διεθνή πρακτική προγράμματα ειδίκευσης τέτοιου τύπου δέχονται νοσηλευτές και επαγγελματίες υγείας ως εκπαιδευόμενους και μελλοντικούς συμβούλους ψυχικής υγείας (ενδεικτικά: Gestalt Foundation, 2025 και Canadian Counseling Association, 2025) και βλέπουμε στην άσκηση του επαγγέλματος πως η συμβουλευτική είναι αναπόσπαστο και ενσωματωμένο κομμάτι της εργασίας στη γενική (Tay et al., 2018) και τη σχολική νοσηλευτική (NASN,2022).

Αναφορικά με την άσκηση ενσωματωμένης συμβουλευτικής, πρόκειται για την αμαλγαματική μίξη γενικών υπηρεσιών υγείας με συμβουλευτική υποστήριξη ψυχικής υγείας. Επί της ουσίας η άσκηση της σχολικής νοσηλευτικής συνηγορεί στην προαγωγή της ψυχικής υγείας στα σχολεία τόσο μέσα από μια ολιστική, μαθητοκεντρική προσέγγιση που περιλαμβάνει ενεργητική ακρόαση κατά τη διάρκεια επισκέψεων ρουτίνας, δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης, όσο και μέσα από ψυχοεκπαίδευση και φυσιολογικοποίηση της έκφρασης των συναισθημάτων, σχεδιασμό, διαμόρφωση και εφαρμογή προγραμμάτων αγωγής υγείας, δράσεων προαγωγής και πρώιμης ανίχνευσης ζητημάτων ψυχικής υγείας και διασύνδεση με άλλους επαγγελματίες ψυχικής υγείας.

Είναι δεδομένο ότι η σχολική νοσηλευτική δεν έρχεται να αντικαταστήσει ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς, μπορεί ωστόσο να λειτουργήσει ως σημείο αφετηρίας και πόλος διασύνδεσης μέσα στην σχολική κοινότητα.

Υπάρχουν διεθνώς αρκετά επιτυχημένα παραδείγματα εφαρμογών καθοδηγούμενων από λειτουργούς υγείας στη σχολική κοινότητα και ενώ υπάρχουν ακόμα εμπόδια όπως το στίγμα, η απροθυμία κάποιων γονέων, ή και η υποχρηματοδότηση και υποστελέχωση των δομών με αναπληρωτές, είναι σημαντικό να ενισχυθούν όλοι οι εμπλεκόμενοι με την ψυχική υγεία των νέων.

Μπορούμε εν κατακλείδι να θεωρήσουμε ότι η συμπερίληψη των σχολικών νοσηλευτών και επισκεπτών υγείας στη διαμόρφωση παρεμβάσεων και δράσεων ψυχικής υγείας είναι εξαιρετικά σημαντική αν θέλουμε να δώσουμε βαρύτητα στην πρόληψη και την έγκαιρη ανίχνευση, με την ελπίδα ότι οι μαθητές του σήμερα θα λάβουν από την εκπαίδευσή τους ουσιαστικά ψυχοκοινωνικά εφόδια και ολιστική στήριξη ώστε να διαμορφωθούν σε υγιείς ενήλικες, πνευματικά και σωματικά.

Ενδεικτική βιβλιογραφία

Bolger, N., Downey, G., Walker, E., & Steininger, P. (1989). The onset of suicidal ideation in childhood and adolescence. Journal of youth and adolescence, 18(2), 175–190. doi.org/10.1007/BF02138799

Gestalt Foundation, P. & T. C. (n.d.). Mental health counselors training program. gestaltfoundation.gr/index.php/en/training-in-gestalt-psychotherapy/mental-health-counselors-training-program?utm_source=chatgpt.com 

Fontaine, G., Cossette, S., Maheu-Cadotte, M. A., Mailhot, T., Heppell, S., Roussy, C., Côté, J., Gagnon, M. P., & Dubé, V. (2019). Behavior change counseling training programs for nurses and nursing students: A systematic descriptive review. Nurse education today, 82, 37–50. doi.org/10.1016/j.nedt.2019.08.007

Προαγωγή Ψυχικής Υγείας Παιδιού και Εφήβου - Υπουργείο Υγείας. (2025). Moh.gov.gr. moh.gov.gr/articles/health/dieythynsh-prwtobathmias-frontidas-ygeias/draseis-kai-programmata-agwghs-ygeias/agwgh-ygeias/draseis-kai-parembaseis-eyaisthhtopoihshs-kai-enhmerwshs-toy-mathhtikoy-plhthysmoy/proagwgh-psyxikhs-ygeias-paidioy-kai-efhboy

Marno, M. (2024, December 3). “largely invisible”: School nurses warn their roles are marginalised. SA School Nurses Association. https://saschoolnurses.com.au/largely-invisible-school-nurses-warn-their-roles-are-marginalised/?utm_source=chatgpt.com 

NASN Position Statement: The Behavioral Health and Wellness of Students. NASN School Nurse. 2022;37(2):103-105. doi:10.1177/1942602X211066656

Rasmussen, E. E., Shannon, K. L., & Pitchford, B. (2022). Adolescents' Disclosure of Mental Illness to Parents: Preferences and Barriers. Health communication, 37(3), 346–355. doi.org/10.1080/10410236.2020.1839201

Sauro, J. (2019). MeasuringU: Do Attitudes Predict Behavior? Measuringu.com. | measuringu.com/attitudes-behavior/

Tay, L. H., Ong, A. K. W., & Lang, D. S. P. (2018). Experiences of adult cancer patients receiving counseling from nurses: a qualitative systematic review. JBI database of systematic reviews and implementation reports, 16(10), 1965–2012. doi.org/10.11124/JBISRIR-2017-003606

The Profession & Regulation - Canadian Counselling and psychotherapy association. (n.d.). ccpa-accp.ca/profession-and-regulation/ 

World Health Organisation (WHO). (2013). Mental health: A state of well-being. 10 FACTS ON MENTAL HEALTH. who.int/features/factfiles/mental_health/mental_health_facts/en/

World Health Organization (WHO). (2015). First WHO report on suicide prevention. hwho.int/mediacentre/news/release s/2014/suicide -prevention-report/en/

World Health Organization (WHO). (2018). Adolescent mental health. Key Facts. who.int/news-room/fact-sheets/detail/adolescent-mental-health

Zins, J. E., & Elias, M. J. (2007).Social and emotional learning: Promoting the development of all students. Journal of Educational and Psychological Consultation, 17(2-3), 233-255. doi.org/10.1080/10474410701413152

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Εμμανουήλ Κωνσταντάκης - Σύμβουλος Ψ.Υγείας

B.Sc. Επισκέπτης Υγείας ειδικευμένος στη Συμβουλευτική και τον Προσανατολισμό (Π.Ε.ΣΥ.Π. Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε.), Εκπαιδευτής Αγγλικής Γλώσσας TKT M.SC. Περιβαλλοντικής Υγείας και Επικοινωνίας στην Γενική και Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση (Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής)

6977615391

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού