Αλτσχάιμερ: Διάγνωση, Διαφοροδιάγνωση, Αδιαφορία

Γνωρίζεις τι είναι το Αλτσχάιμερ; Φυσικά! Το παθαίνουν οι ηλικιωμένοι και ξεχνούν. Το αναφέρουμε ελαφρώς αστειευόμενοι όποτε κάτι μας διαφεύγει. Κάτι, λοιπόν, γνωρίζεις, όπως οι περισσότερο ι- και, πράγματι, η πληροφόρηση για αυτό είναι πιο διαδεδομένη από ποτέ. Είναι όμως αρκετή;

Αναγνωρίζεις το Αλτσχάιμερ;

Ακόμα και αν είναι γνώριμο, επαρκούν τα διαθέσιμα δεδομένα για να αναγνωριστεί; Ο εντοπισμός της νόσου, και η επακόλουθη διάγνωση είναι ιδιαίτερα δύσκολες- ενώ ταυτόχρονα ιδίως σημαντικές!

Οι περισσότερες παθήσεις γίνονται αντιληπτές πρωταρχικά από το ίδιο τον πάσχοντα. Έτσι, δεν αποκλείεται και τα συμπτώματα του Αλτσχάιμερ να αναγνωριστούν από τον πάσχοντα. είναι πιθανό όμως το άτομο να τα αγνοήσει- συνειδητά ή ασυνείδητα, λόγω φόβου για τον ίδιο, αποφυγής αναστάτωσης της οικογένειας, και επιβάρυνση αυτής, ακόμα και λόγω ελλιπών ή περιορισμένων πόρων και δυνατοτήτων, ενώ μπορεί να μην γίνει κατανοητή η βαρύτητα και το αίτιό τους.

Εξαιτίας, όμως, της ίδιας της φύσης της πάθησης, η αναγνώριση σπάνια γίνεται από τον ίδιο τον πάσχοντα, το περιβάλλον του οποίου επωμίζεται την άτυπη διάγνωση. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι άμεσοι συγγενείς, και ιδίως τα παιδιά ή ο/ η σύζυγος είναι εκείνοι που θα χρειαστεί να αναγνωρίσουν την νόσο.

Η αναγνώριση θα επέλθει μέσα από την καθημερινή αλληλοεπίδραση με το άτομο, και την αυτόματη σύγκριση της κατάστασής του με το παρελθόν - με τα ελλείματα να γενούν τις υποψίες. Εάν όμως το άτομο ζει μόνο, με λίγες επαφές με την οικογένεια, ή κοινωνικές συναναστροφές, το πιθανότερο είναι εκείνοι να το καταλάβουν αρκετά αργά, όταν τα συμπτώματα θα έχουν επεκταθεί, και η λειτουργικότητα του ατόμου να έχει μειωθεί σημαντικά.

Για να γίνει αντιληπτή η ύπαρξη της πάθησης εγκαίρως, θα πρέπει οι συγγενείς να κατέχουν εκ των προτέρων γνώσεις περί των πιθανών εκφάνσεων- που δεν περιορίζονται μονάχα στα προβλήματα μνήμης.

Λανθασμένη ή ελλιπής πληροφόρηση, θα εμποδίσει την έγκαιρη κατανόηση των συμπτωμάτων, ή των αιτίων τους. Κατ' επέκταση, συχνά, τα συμπτώματα του Αλτσχάιμερ θεωρούνται ως φυσικό γήρας, και αναπόφευκτη έκπτωση.

Επίσης συχνά αντιμετωπίζονται με άρνηση, με τους συγγενείς να εθελοτυφλούν σε αυτά ή την αιτιολογία τους, για συναισθηματικούς λόγους.

Εάν, για οποιοδήποτε λόγο, οι συγγενείς δεν είναι εκείνοι που θα αναγνωρίσουν την πάθηση, άλλα άτομα από τον περίγυρο του ατόμου μπορεί να το κάνουν- για παράδειγμα φίλοι, ή γείτονες. Κάτι τέτοιο βέβαια συμβαίνει πάρα πολύ σπάνια- τόσο γιατί η πληροφόρηση δεν είναι αρκετά διαδεδομένη, όσο και εξαιτίας του στίγματος γύρω από την νόσο, που εμποδίζει την αναφορά σε αυτή- κάνοντας δύσκολο το να πει κανείς για αυτή- ή να ακούσει.

Εξαίρεση αποτελούν οι γιατροί- άτομα του περιβάλλοντος του ατόμου, με τα προσόντα για αναγνώριση, αναφορά και ανακοίνωση αυτής, και με επαναλαμβανόμενες συναντήσεις με το άτομο, ώστε να παρατηρηθεί η αλλαγή (ιδιαίτερα οι ηλικιωμένοι χρειάζονται κάποιας μορφής πιο συχνά- για τυχών πάθηση ή εξετάσεις).

Και οι γιατροί όμως, δεν κατέχουν επαρκείς γνώσεις για το Αλτσχάιμερ, και δυσκολεύονται να το παρατηρήσουν. Παρόμοια, δυσκολεύονται να το διαχωρίσουν από φυσιολογικό γήρας ή άλλη σχετική πάθηση.

Άξιο αναφοράς είναι πως τα συμπτώματα της πάθησης, μοιάζουν αρκετά με ήπια γνωστική διαταραχή, ή μπορεί να αναδύθηκαν ως αποτέλεσμα κατάθλιψης (συγκεκριμένα γηριατρικής κατάθλιψης)- ακόμα και να προήλθαν από την αδράνεια του ατόμου, ή την αποχή και άρνηση αυτού. Επιπλέον, οι γιατροί, ακόμα και εάν κάτι τους 'χτυπήσει καμπανάκι', τείνουν να μην εμβαθύνουν στην εξέτασή τους, παρά να παρέχουν κάποια γενικευμένη λύση.

Αξίζει να σημειωθεί πως λύση συνήθως σημαίνει η συνταγογράφιση κάποιου ψυχιατρικού φαρμάκου (αγχολυτικά, αντικαταθλιπτικά, ηρεμιστικά), κάτι που σε πολλές περιπτώσεις οδηγεί σε έξαρση των συμπτωμάτων, αντί να έχει θετικά αποτελέσματα.

Ταυτόχρονα, και οι νευρολόγοι, πέραν του ότι δυσκολεύονται στην αναγνώριση, και διαχωρισμό από άλλες παθήσεις, τείνουν να μην εμβαθύνουν ώστε να εντοπιστεί ο τύπος άνοιας ή ο τύπος Αλτσχάιμερ εκάστου ατόμου- κάτι που θα μπορούσε να οδηγήσει σε στοχευμένη αντιμετώπιση.

Εν ολίγοις, τόσο το ευρύ κοινό όσο και η επιστημονική κοινότητα, δεν δίνουν την απαραίτητη σημασία ή δείχνουν την απαραίτητη προσοχή σε ηλικιωμένους- οδηγούμενοι σε κλίμα αδιαφορίας (ακόμη και άθελα).

Αυτό, πηγάζει από την ευρύτερη υποβόσκουσα νοοτροπία της σημερινής κοινωνίας, στην οποία κυριαρχούν οι αξίες της αυτονομίας, του ατομισμού, εξυμνείται η διατήρηση της νεότητας, της γνωστικής λειτουργίας, της παραγωγικότητας, η απουσία της οποίας στερεί την αξία του ανθρώπου, που είναι πλέον 'βάρος' - και η όποια έκπτωση εξαιτίας της ηλικίας ή της πάθησης ταυτοποιούνται με φθορά, και 'κατηφόρα'- με κατάληξη τον θάνατο.

Διαβάστε ακόμη στο Psychology.gr το σχετικό άρθρο Ηλικιακά στερεότυπα και Ψυχολογία της Ψυχιάτρου - Ψυχοθεραπεύτριας, Χρ.Βαϊζίδου

Ο ορθολογισμός και η βιό-ιατρική προσέγγιση του ανθρώπου, μετατρέπουν την αναγνώριση και διαχείριση της πάθησης σε αδιέξοδα, και ανούσιες δράσεις- και η ποιότητα ζωής στον δρόμο προς το τέλος της, παρότι θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα, παραβλέπετε. Το άτομο μετατρέπεται σε ένα σχεδόν κενό σώμα, τοπίο εφαρμογής βιό-ιατρικών ενεργειών- κάτι που, παραδόξως, επιμηκύνει την ζωή, ελαττώνοντας την ποιότητά της- το νόημα και την αξία της.

Το άτομο, εξισώνεται με την πάθηση, και περιορίζεται σε αυτή (και εντός της). Έτσι, προκύπτει αυτόματα διαχωρισμός- άρρωστος/ υγιής, αφύσικο/ φυσιολογικό, εκείνοι/ εμείς.

Ενστικτωδώς, επιδιώκουμε ετούτη τη διαφοροποίηση, η οποία μας ικανοποιεί σε κάποιο βαθύτερο ψυχικό επίπεδο, κατευνάζοντας τον υπαρξιακό φόβο και άγχος μας. Νιώθουμε μακριά από τη νόσο ή κάθε προμήνυμα θανάτου και παράλληλα με την εκλογίκευση ενστίκτων και αισθημάτων, προκύπτει 'ασφάλεια', και μία ανείπωτη άρνηση της δικής μας θνητότητας.

Το θεωρητικό υπόβαθρο μετουσιώνεται στην πράξη: οι πάσχοντες ξεπερνούν τα 50 εκατομμύρια παγκοσμίως, και τις 200 χιλιάδες στην Ελλάδα, ενώ ανά 3 δευτερόλεπτα προκύπτει ένα νέο περιστατικό άνοιας. Ταυτόχρονα, το 90% από το  ευρύ κοινό δηλώνει πως έχει ανεπαρκείς ή λανθασμένες πληροφορίες, και, παραδόξως, το 90% των γιατρών και νευρολόγων δηλώνουν πως δυσκολεύονται να διαχωρίσουν το Αλτσχάιμερ από το φυσικό γήρας.

Οι πάσχοντες διατρέχουν κίνδυνο παραμέλησης, ακόμα και κακοποίησης (εκούσια ή ακούσια), και στο μεγαλύτερο ποσοστό δεν δέχονται την κατάλληλη αντιμετώπιση ή την κατάλληλη στιγμή.

Γνωρίζεις, άραγε, το σημαντικότερο για το Αλτσχάιμερ; Ακόμα και εάν η νόσος είναι ανίατη, μπορεί να υπάρξει αποτελεσματική διαχείριση ιατρικά, ψυχοκοινωνικά, συλλογικά! 

 

Βιβλιογραφία

American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and Statistical Manual V, US, American Psychiatric Association

Andreakou, M., I., Niakas, D., Panagiotakos, D., B., Papadopoulos, A., A., (2016). Assessment of health- related quality of life for caregivers of Alzheimer’s disease patients, International Journal of Alzheimer’s Disease, 1-7

Applewhite, A., (2016). This Chair Rocks: A Manifesto Against Ageism, US, Networked Books

Bastas, C., Iatraki, E., Komninos, I., D., Lionis, C., Manyon, A., Papadakaki, M., Prokopiadou, D., Roumeliotaki, T., Saridaki, A., Tatsioni, A., (2015). Translation and validation of a questionnaire to assess the diagnosis and management of dementia in Greek general practice, Evaluation & the Health Professions, 38, (2), 151-159

Davis, D., H., J., (2004). Dementia: Sociological and philosophical constructions, Social Science & Medicine, 58, 369-378

Degleris, N., Karamavrou, S., Sakka, P., Tsolaki, M., (2009). Attitudes and perceptions regarding Alzheimer’s disease in Greece, American Journal of Alzheimer’s Disease & Other Dementias, 24 (1), 21-26

Herskovits, E., (1995). Struggling over subjectivity: Debates about the ‘self’ and Alzheimer’s Disease, Medical Anthropology Quarterly, 9 (2), 146-164

Sarafidou, S., (2019). The Self in Alzheimer’s Disease: A Case Study with Implications for Life Quality, Hellenic Journal of Nuclear Medicine, 22, 180-186

Sarafidou, S., (2019). The Arts in the Treatment of Dementia, CPQ Neurology and Psychology, 1 (4), 1-6

Sarafidou, S., (2018). Life Quality and the Self: A Person- Centered Case Study of Alzheimer’s Disease, Journal of Aging and Geriatric Psychiatry, 2 (2), 7-12

Sarafidou, S., (2018). The Self in Dementia, CPQ Neurology and Psychology, 2 (1), 1-6

Sarafidou, S., (2018). Neurodegeneration and the Self: A Case Study with Implications for Therapy, International Journal of Current Research, 10 (7)