Ανάλυση παιδικού σχεδίου

Αν έχετε ποτέ κοιτάξει ένα παιδικό σχέδιο, αναρωτηθήκατε ποιες σκέψεις και ποια συναισθήματα του παιδιού αντανακλά; Οι ζωγραφιές των παιδιών αντανακλούν τον εσωτερικό τους κόσµο και απεικονίζουν στοιχεία που αφορούν την ψυχολογική τους κατάσταση και το διαπροσωπικό τους ύφος.Παρατηρώντας λοιπόν τι ζωγραφίζει το παιδί σας, μπορείτε να το γνωρίσετε καλύτερα. 

Ποιά είναι τα στάδια του παιδικού ιχνογραφήματος

1. Στάδιο μουτζουρώματος (1,5-2,5 ετών): Ο Lucket(1913) χαρακτήρισε το στάδιο αυτό ως τυχαίο ρεαλισμό όπου τα παιδιά ερμηνεύουν το σχέδιο τους όταν τελειώσουν. Η ζωγραφιά σε αυτό το στάδιο χαρακτηρίζεται από έλλειψη οργάνωσης, ευθείες και κυκλικές γραµµές. Τα πρώτα μουτζουρώματα δεν αποτελούν αναπαραστάσεις αλλά παραστάσεις που κυριαρχεί μια κινητική ορμή.

2. Προσχηματικό στάδιο (2,5 – 5 ετών): Η ζωγραφιά χαρακτηρίζεται από παραστατικά σύµβολα, ειδικά υποτυπώδεις ανθρώπινες µορφές και τα παιδιά βλέπουν τα σχέδια ως αναπαραστάσεις κάποιων αντικειμένων. Σύμφωνα με την Kellogg (1970) τα παιδιά έως 3 ετών συνηθίζουν να ζωγραφίζουν το μάνταλο που είναι ένας σταυρός πάνω σε κύκλο, το οποίο είναι ένα σχήμα ευχάριστο στα παιδιά, δείχνει αρμονία και ισορροπία. Επίσης, ο ήλιος με ακτίνες είναι πολύ ευχάριστο συνηθισμένο σχήμα.

3. Σχηματικό στάδιο (5 – 8 ετών): Σε αυτό το στάδιο παρατηρείται η ανάπτυξη των παραστατικών συµβόλων, η σύνθεση, το χρώµα για συγκεκριµένα αντικείµενα και συγκεκριµένες φόρµες για τους ανθρώπους. Από τα 5 έτη τα παιδιά ζωγραφίζουν τις λεγόμενες ακτινογραφίες. Για παράδειγμα το παιδί ζωγραφίζει το έμβρυο μέσα στην κοιλιά της μητέρας.

4. Στάδιο Αναδυόμενου Ρεαλισμού (8 – 11 ετών): Σε αυτό το στάδιο είναι καλύτερη η αποτύπωση της προοπτικής και των χρωµάτων στη φύση, ενώ αυξάνεται η ακαµψία στην εικαστική έκφραση. Ο Lucket ονομάζει το στάδιο αυτό ως οπτικό ρεαλισμό όπου τα σχέδια γίνονται ολοένα και πιο ρεαλιστικά.

5. Στάδιο Ψευτορεαλισμού (εφηβεία): Παρατηρείται η ενίσχυση της επίγνωσης των ανθρώπινων µορφών και του περιβάλλοντος. Επίσης, κάποια παιδιά τελειοποιούν την καρικατούρα.

Γενικά στοιχεία αξιολόγησης των σχεδίων

Το μικρό σχέδιο δηλώνει χαµηλή αυτοεκτίμηση ενώ το σχέδιο σε μεγάλη διάσταση (αν καλύπτει περισσότερο από το μισό της σελίδας) δηλώνει σιγουριά και εμπιστοσύνη στον εαυτό.

Το έντονο και επαναλαμβανόμενο σβήσιµο φανερώνει ανασφάλεια και τα ασυνήθιστα µεγάλα κεφάλια είναι μία σημαντική ένδειξη τάσεων αυτοπροβολής με επιθετικές τάσεις.

Το μικρό κεφάλι είναι ένδειξη επώδυνων εμπειριών κατά την περίοδο της πρώτης διατροφής και απογαλακτισµού και άγχος αποχωρισμού ενώ η έλλειψη µατιών δείχνει φτωχή προσαρµογή µε πιθανούς καταναγκασµούς και άγχος.

Η έµφαση στη µύτη είναι φυσιολογική και αναµενόµενη για τα παιδιά της προσχολικής και σχολικής ηλικίας.

Η έλλειψη στόµατος αποτελεί ένδειξη πιθανών καταναγκασµών και άγχους ή αλλιώς φανερώνει µια ντροπαλότητα και τάσεις για κοινωνική απόσυρση.

Τα δόντια είναι πιθανόν να εµφανιστούν σε παιδιά µε επιθετική συµπεριφορά.

Η έλλειψη λαιµού είναι αναµενόµενη στα παιδιά της µικρής ηλικίας και αποτελεί µια ένδειξη της φτωχής προσαρµογής όταν εµφανίζεται σε παιδιά µεγαλύτερης ηλικίας.

Η σχεδίαση των γεννητικών οργάνων µε τρόπο εµφανή αποτελεί ένδειξη µιας φανερής επιθετικότητας του παιδιού, ενώ έχει σχεδιαστεί και από παιδιά µε σοβαρή ψυχική διαταραχή.

Τα πόδια συνήθως λείπουν σε σχέδια παιδιών τα οποία είναι ντροπαλά, επιθετικά ή παρουσιάζουν κάποια συναισθηµατική διαταραχή.

Ανησυχητικές ενδείξεις στις ζωγραφιές των παιδιών

Κάποιες ανησυχητικές ενδείξεις αποτελούν τα παιδιά που ζωγραφίζουν συνέχεια τα ίδια ακριβώς σχέδια ή μουντζουρώνουν αμέσως μετά το σχέδιό τους. Επίσης, όταν σβήνουν πάρα πολύ στο σχέδιό τους, αναζητώντας την τελειότητα στην λεπτομέρεια ή επιλέγουν συνέχεια τα ίδια χρώματα. Περίπου πέντε χρώματα σε μία παιδική ζωγραφιά υποδηλώνουν ένα ισορροπημένο επίπεδο συναισθηματικής ανάπτυξης. Όσο μεγαλύτερη γκάμα χρωμάτων χρησιμοποιεί ένα παιδί, τόσο πιο μεγάλη είναι η πιθανότητα να βιώνει μια πλούσια γκάμα συναισθημάτων. Ακόμη όταν τα παιδιά φτιάχνουν ζωγραφιές με περίεργο θέμα (όπως νοσοκομεία και νεκροταφεία) είναι αρκετά ανησυχητικό.

Το ταλέντο στη ζωγραφική δεν είναι από μόνο του αρκετό για να καταλάβουμε αν ένα παιδί που το διαθέτει θα γίνει και καλλιτέχνης. Ένα παιδί όμως που έχει αυτήν τη δεξιότητα χρειάζεται να την εξελίξει και να εκφράζεται μέσα από αυτήν. Από την ηλικία των 4 ετών βλέπουμε τα παιδιά που έχουν μεγαλύτερη δεξιότητα από άλλα.

Εν κατακλείδι, δε χρειάζεται να αναλύουμε το κάθε σχέδιο του παιδιού παρά μόνο όταν κάτι μας απασχολήσει. Πρέπει να ενθαρρύνουμε και να λέμε συχνά μπράβο σε κάθε προσπάθειά του παιδιού.

Ας δώσουμε λοιπόν στα παιδιά υλικά και ας τα αφήσουμε να εκφραστούν. Ας μη φοβηθούμε μήπως λερωθούν ή μήπως λερώσουν το χώρο. Οι παιδικές ζωγραφιές είναι το μόνο χειροπιαστό δώρο που μπορούν τα παιδιά να προσφέρουν αυθόρμητα

Πηγές

1. Γκλυν Τομας & Ανζελ Σιλκ (1997). Η ψυχολογία του παιδικού σχεδίου, Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη

2. Malchiodi, C.A. (2001). Κατανοώντας τη ζωγραφική των παιδιών, Αθήνα: Ελληνικά Γράµµατα