Ψυχοπαθής ή Κοινωνιοπαθής; Οι διαφορές τους σε νευρολογικό επίπεδο

Οι όροι ψυχοπαθής και κοινωνιοπαθής συγχέονται συχνά, πιθανότατα λόγω της έλλειψης σαφούς διάκρισής τους. Ωστόσο, οι όροι έχουν κάποιες διαφορές. Παρακάτω θα αναλυθούν κάποιες από αυτές.

Τι είναι κοινωνιοπαθής και τι ψυχοπαθής;

Και οι δύο έννοιες αφορούν σε τύπους αντικοινωνικής συμπεριφοράς. Είναι μια σοβαρή διάγνωση και τα άτομα που τη φέρουν ενδέχεται να αντιδράσουν ακραίως βίαια, ενώ υπάρχει απουσία ενσυναίσθησης.

Η απουσία της ενσυναίσθησης, προκαλεί αδιαφορία αυτών των ατόμων για τα συναισθήματα ή τα βιώματα των άλλων.

Είναι όμως σημαντικό να αναφερθεί ότι χαρακτηρίζονται επίσης από υψηλή προσαρμοστικότητα, ευφυΐα, γοητεία και πειθώ. Με αυτόν τον τρόπο, όταν προβαίνουν σε παραβατική συμπεριφορά, θα λειτουργήσουν με αρκετά στρατηγικούς τρόπους. Για παράδειγμα, για να προσεγγίσουν ένα θύμα, θα προσπαθήσουν πρώτα να κερδίσουν την εμπιστοσύνη του.

Ακόμη, επειδή τους είναι δύσκολο να κατανοήσουν τα συναισθήματα των άλλων, μπορεί να προσποιηθούν ότι τα καταλαβαίνουν μέσω της μίμησης. Θα παρατηρήσουν δηλαδή πώς συμπεριφέρονται άλλοι άνθρωποι σε συγκεκριμένες καταστάσεις και θα το αντιγράψουν, χωρίς πραγματικά να αισθάνονται συναισθήματα αντίστοιχα της κατάστασης.

Για παράδειγμα, μπορεί να προσποιηθούν ότι είναι λυπημένοι για ένα δυσάρεστο γεγονός, χωρίς να είναι πραγματικά και χωρίς να καταλαβαίνουν γιατί οι υπόλοιποι νιώθουν λυπημένοι.

Συχνά, η αμυγδαλή, περιοχή του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνη για τα συναισθήματα, σε περιπτώσεις αντικοινωνικών συμπεριφορών εμφανίζει έντονη δυσλειτουργία.

Και στις δύο περιπτώσεις μπορούν να αποτελέσουν κίνδυνο για την κοινωνία, όμως έχουν και διαφορές που εκδηλώνονται ήδη από τη γέννηση (Johnson & Olson, 2021).

Οι διαφορές στα πρώτα στάδια

Σύμφωνα με τον Scott Johnson, σύμβουλο ιατροδικαστικών εκπαιδεύσεων των διωκτικών αρχών για την ψυχική υγεία, οι δύο διαταραχές εμφανίζουν μια ειδοποιό διαφορά.

• Ο ψυχοπαθής γεννιέται με ψυχοπαθητικό εγκέφαλο, που έχει μη φυσιολογική λειτουργία και έτσι οι κοινωνικές εμπειρίες τους δεν είναι τυπικές.
• Από την άλλη, ο κοινωνιοπαθής γεννιέται με τυπικό εγκέφαλο και η ανατροφή του θα επηρεάσει την ψυχική του κατάσταση.

Σημαντικοί προγνωστικοί παράγοντες για την ανάπτυξη κοινωνιοπάθειας, που αναφέρονται από τους ειδικούς, είναι η παιδική παραμέληση και η κακοποίηση οποιουδήποτε είδους. Όσοι κακοποιήθηκαν δε θα εξελιχθούν απαραίτητα σε κοινωνιοπαθείς, όμως το ερευνητικό υλικό που κατέχουμε ως τώρα εμφανίζει με συνέπεια ότι θύματα παιδικής κακοποίησης έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να αναπτύξουν κοινωνιοπάθεια σε σχέση με μη θύματα.

Γνωρίζουμε μέσω ερευνών ότι τα ψυχολογικά τραύματα παρεμβαίνουν στην ανάπτυξη του εγκεφάλου, εξηγώντας έτσι τη σύνδεση της διαταραχής με την κακοποίηση και την παραμέληση (Johnson, 2019).

Ο εγκέφαλος

Η εναρκτήρια βάση μπορεί να είναι διαφορετική, ωστόσο και στις περιπτώσεις ψυχοπαθών και στις περιπτώσεις κοινωνιοπαθών εντοπίζονται αισθητές εγκεφαλικές διαφορές. Μεγάλο μέρος των διαφορών αυτών σχετίζονται με τα ηθικά τους κέντρα, εμφανές σε PET και CT scans.

Λόγω της έλλειψης ενσυναίσθησης και συμπάθειας, ίσως και εξ ολοκλήρου σε περιπτώσεις ψυχοπαθών, μπορεί να απολαμβάνουν την πρόκληση πόνου και την άσκηση ελέγχου σε άλλους. Όμως, δεν φορτίζονται με αισθήματα ενοχής, μετάνοιας ή άγχους.

Σημαντικές διαφορές αναδύονται. Τόσο οι ψυχοπαθείς όσο και οι κοινωνιοπαθείς είναι εξίσου πιθανό να είναι βίαιοι. Όμως, ενώ οι ψυχοπαθείς είναι αρκετά σχολαστικοί και οργανωμένοι, οι κοινωνιοπαθείς είναι λιγότερο πιθανό να είναι υπολογιστικοί.

Αυτό τους εκθέτει πιο εύκολα στο να συλληφθούν. Φαίνεται ότι προσπαθούν ιδιαίτερα να καθυστερήσουν την ικανοποίησή τους, μέσω της βίαιης συμπεριφοράς προς το θύμα ή τα θύματα και συχνά ξεσπούν. Ενεργούν αρκετά με παρόρμηση και δεν προετοιμάζουν επαρκώς μια επίθεση.

Από την άλλη, οι ψυχοπαθείς σχεδιάζουν προσεκτικά τα βήματά τους και δεν περιορίζονται αποκλειστικά σε βίαια περιστατικά. Μπορεί να διαπράξουν οικονομικές απάτες. Δεν είναι η φύση της βλάβης, είτε σωματικά, είτε οικονομικά είναι τα αδικήματα, το κίνητρο και η ένταση που τους προκαλεί αυτό το "παιχνίδι", όπως το αντιλαμβάνονται, επιτυγχάνεται σε κάθε περίπτωση. Αυτό μπορεί να τροφοδοτήσει πιθανά ναρκισσιστικές τάσεις. Οι ψυχοπαθείς τελικά μπορεί να γίνουν πιο επικίνδυνοι από τους κοινωνιοπαθείς και αναφέρονται συχνότερα από τις περισσότερες διαταραχές στην pop κουλτούρα (Woody, 2019).

Προσεγγίζοντας την Ψυχοπάθεια

Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι οι ταινίες που προσπαθούν να απεικονίσουν τα χαρακτηριστικά των διαταραχών αυτών, δεν ανταποκρίνονται συχνά στην πραγματικότητα. Εξετάζοντας 24 χαρακτήρες ταινιών με χαρακτηρισμό ψυχοπαθών, βρέθηκε πως οι χαρακτήρες μάλλον δεν αντιστοιχούν στη διάγνωση.

Βάσει έγκυρων τεστ, κατέληξαν ότι μόνο το 21% των χαρακτήρων χαρακτηρίζονται "ψυχοπαθείς" με βάση τα κριτήρια που είναι γνωστά νομικά και ψυχολογικά.

Συνολικά, οι διαφορές μεταξύ κοινωνιοπάθειας και ψυχοπάθειας, επεκτείνονται τόσο σε συμπεριφορά όσο και σε νευρολογικό επίπεδο.

Οι κοινωνιοπαθείς φαίνεται να αναπτύσσουν την διαταραχή από τραύματα της παιδικής τους ηλικίας, σε αντίθεση με τους ψυχοπαθείς, όπου η διαφορά στον εγκέφαλό τους φαίνεται ήδη από τη γέννησή τους.

Και οι δύο συμπεριφέρονται βίαια και αρέσκονται να ασκούν έλεγχο σε άλλους, όμως ενώ οι μεν ψυχοπαθείς είναι οργανωμένοι και σχολαστικοί, οι δε κοινωνιοπαθείς είναι παρορμητικοί. Συχνά, όπως τις περισσότερες ψυχικές ασθένειες, έτσι και σε αυτές, οι εταιρίες παραγωγής ταινιών αγνοεί την φύση κάποιων συμπτωμάτων και καταλήγει σε κακή απόπειρα απεικόνισής τους.

Πηγές 

1. Johnson, M., & Olson, C. J. (2021). Normalizing mental illness and Neurodiversity in entertainment media: Quieting the madness. Routledge.
2. Johnson, S. A. (2019). Understanding the violent personality: antisocial personality disorder, psychopathy, & sociopathy explored. Foresic Research & Criminology International Journal, 7(2). https://doi.org/10.15406/frcij.2019.07.00267 
3. Woody, R. H. (2019). Violence and criminal psychopathy. Risks of Harm from Psychopathic Individuals, 33-35. https://doi.org/10.1007/978-3-030-20998-8_8