Ο ψυχολόγος δεν είναι μικρός Θεός, είναι άνθρωπος

Ο ψυχολόγος είναι ένας άνθρωπος με επεξεργασμένη σκέψη, με δουλεμένη ψυχή, με βαθιά ματιά και ικανότητα στην αυτοπαρατήρηση. Με αδυναμίες, λάθη, δυσκολίες, ελαττώματα. Με στόχο πάντα την καλυτέρευση για αυτόν και για τους άλλους. Αλλά άνθρωπος. Ταπεινός, και όχι αυθεντία.

Πολλές μα πάρα πολλές φορές ακούω από  φίλους, όταν μοιράζομαι μια δυσκολία μου, «μα αφού βοηθάς τόσο τους άλλους, αφού ξέρεις τεχνικές βοήθειας, γιατί δεν μπορείς να βοηθήσεις τον εαυτό σου;» Παλαιότερα, μάλλον ερχόμουν σε αμηχανία. Με τα χρόνια, χαμογελώ με συγκατάβαση.

Βοηθάμε τους άλλους, γιατί αυτό έχουμε εκπαιδευτεί, και γιατί αυτός είναι ο σκοπός μας. Γιατί ο θεραπευόμενός μας είναι δίπλα μας, δεν είναι μέσα μας. Όταν μέσα μας δυσκολευόμαστε, δεν είναι πάντα εύκολο να βρούμε το γιατί.

Ακόμα και δουλεύοντας με μία από τις σημαντικές ικανότητές μας που είναι η αυτοπαρατήρηση. Το να ακούμε την ψυχή μας, το να την παρατηρούμε, δεν δουλεύει κάθε φορά. Και εμείς που αναλύουμε τα πάντα, που βουτάμε τόσο εύκολα στα βαθιά, δεν σημαίνει ότι και η λύση είναι φανερή. Πολλές φορές εστιάζουμε στις δυσκολίες και όχι στο προφανές. Ανθρώπινο!

Δεν έχουμε το magic touch που πολλοί -ακόμα και εμείς ίσως-πιστεύουν. Εκείνο το magic touch που θα τα λύσει όλα σε μια στιγμή ή όποτε εμείς το χρειαζόμαστε. Ούτε ενεργοποιούμε αυτόματα μηχανισμούς και τεχνικές που τα λύνουν και τα καθαρίζουν όλα. Αυτό δεν είναι ανθρώπινο!

Στις δυσκολίες μας θέλουμε μια καθαρή ματιά από έναν δικό μας άνθρωπο, που θα μας δείξει κάτι που εμείς δεν είχαμε σκεφτεί, ή δεν μπορούσαμε να νοιώσουμε.

Κι επίσης όταν δυσκολευόμαστε με περιστατικά μας ή με την θέση μας απέναντι σε αυτά να λαμβάνουμε βοήθεια από την εποπτεία μας, την συναδελφική οπτική που λειτουργεί υποστηρικτικά, βοηθητικά, και είναι τόσο απαραίτητη στο επάγγελμά μας.

Δεν είμαστε «τα πάντα πληρών». Δεν έχουμε την ιδιότητα να εκπληρώνουμε τα πάντα ούτε αυτός είναι ο ρόλος μας. Ο ρόλος μας είναι ρόλος εξομολογητή, σε κάθε άνθρωπο που μας εμπιστεύεται για να γαληνέψει την ψυχή του και να βρει την ισορροπία του. Όχι ρόλος καθοδηγητή και εκπληρωτή ευχών.

Η ψυχοθεραπευτική σχέση είναι σχέση δυναμική είναι σχέση αλληλεπίδρασης, είναι ταξίδι. Σε κάθε συνεδρία, κάθε φορά, ο ψυχολόγος είναι παρών, στο εδώ και στο τώρα, και συνοδοιπόρος σε κάθε διαδρομή του θεραπευόμενου στο παρελθόν του, στο μέσα του.

Ακούει, νοιώθει, με γνησιότητα και ανθρωπιά, και ταυτόχρονα σκέφτεται και παίρνει ενεργειακό φορτίο. Άρα, χρειάζεται αποφόρτιση. Σε κάθε επάγγελμα, αλλά ιδιαίτερα στο δικό μας, είναι ζήτημα ουσίας, το να μπορούμε να αποφορτιζόμαστε με όποιο τρόπο. Και είναι απαραίτητο να το κάνουμε γιατί αλλιώς το βάρος γίνεται κομμάτι μας, το κουβαλάμε και δυστυχώς το μεταδίδουμε.

Μια άλλη πονηρή παγίδα που πολλοί θεραπευτές την ξέρουν, και ευτυχώς τις περισσότερες φορές την αποφεύγουν, είναι ότι «εγώ, ο ψυχολόγος δεν έχω ανάγκη. Γνωρίζω τι μου συμβαίνει και αφού αυτό έχω εκπαιδευτεί, ξέρω πώς να το ενεργοποιώ και είμαι καλά.»

Όχι, δεν μπορούμε να ξέρουμε για τη δική μας την ψυχή τι συμβαίνει κάθε στιγμή. Δεν μπορούμε να τα κάνουμε όλα μόνοι μας, όσα και αν γνωρίζουμε. Άνθρωποι είμαστε δεν είμαστε μηχανές. Και οι ψυχολόγοι χρειαζόμαστε ψυχολόγο, όποτε έχουμε ανάγκη.

Για αυτό λοιπόν, δεν έχουμε τις λύσεις έτοιμες ανά πάσα στιγμή.

Δεν είμαστε παντοδύναμοι. Αυτό που οφείλουμε να είμαστε είναι να είμαστε παρόντες με όλο μας το είναι σε κάθε συνεδρία, να αναγνωρίζουμε τις δυσκολίες και να είμαστε alert σε κάθε λάθος ή σε κάθε σκοτεινό μας σημείο, ώστε να μην βλάψουμε κανέναν ούτε και τον εαυτό μας.

Και στη δουλειά μας κάνουμε λάθη. Ή δεν κάνουμε πάντα αυτό που είναι το κατάλληλο.

Για αυτό η ψυχολογία δεν είναι μόνο ένα επάγγελμα αλλά μια πορεία ζωής, μια συνεχής εκπαίδευση, μια συνεχής δουλειά με τον εαυτό μας πρώτα από όλα.

Δεν είμαστε «πανταχού παρών». Τα όρια είναι η ανάσα μας, είναι η δύναμή μας. Είναι σημαντικό κεφάλαιο και στην θεραπευτική μας βοήθεια αλλά και σε εμάς τους ίδιους. Ο χρόνος μας, οι έκτακτες ανάγκες στα περιστατικά, τα τηλέφωνα εκτός συνεδριών, συμβαίνουν. Διαχειρίζονται όμως με όρια γιατί δεν είμαστε θεοί να έχουμε αστείρευτη δύναμη και ενέργεια. Ούτε και χρειάζεται να είμαστε θεοί.

Στις προσωπικές μας σχέσεις δεν είμαστε ψυχολόγοι. Δεν φιλτράρουμε την όποια σχέση μας, με την επαγγελματική μας ματιά και εκπαίδευση. Δεν είναι έντιμο, δεν είναι ανθρώπινο. Και βασικά δεν είναι εφαρμόσιμο.

Το να νομίζουν οι άνθρωποι που συναναστρεφόμαστε μαζί τους, ότι λειτουργούμε ως επαγγελματίες ανά πάσα στιγμή ακυρώνει την αυθεντικότητα της σχέσης και την συναισθηματική αμεσότητα.

Όλοι μας είμαστε ανθρώπινες ψυχές. Οι ψυχολόγοι απλώς τις αγγίζουμε με ταπεινότητα και μεγάλη ευθύνη. Το μόνο που θα μπορούσαμε να πούμε είναι αυτό που έλεγε και ο Σωκράτης και ισχύει για όλους μας.

Όταν η ψυχή μπορέσει στο ταξίδι της ύπαρξής της να κοιτάξει κατάματα τον εαυτό της, απαλλαγμένη από φόβο και άγνοια, τότε μόνο συνδέεται με το αιώνιο, με το πραγματικό, τότε μόνο συνδέεται με τον Θεό.

Βιβλιογραφικές πηγές:

1. Socrates: Philosophical Life
2. Irvin D. Yalom, «Το δώρο της ψυχοθεραπείας», Εκδόσεις Άγρα, 2004-2014