Συμβουλευτική στην οικογένεια με παιδί με αναπηρία

Η ανατροφή ενός παιδιού με αναπηρία δεν είναι εύκολη υπόθεση. Από μόνη της η ανατροφή ενός παιδιού αποτελεί μια πρόκληση, πόσω μάλλον όταν το παιδί χρήζει ιδιαίτερων αναγκών.

Οι προκλήσεις αυτές είναι τόσο πρακτικές όσο και συναισθηματικές και διαφοροποιούνται με βάση τόσο τον τύπο και το είδος της αναπηρίας, όσο και την ηλικία του παιδιού με αναπηρία, αλλά και από τα χαρακτηριστικά της ίδιας της οικογένειας.

Κάθε οικογένεια είναι διαφορετική και ο τρόπος με τον οποίο λειτουργούσε πριν την έλευση της αναπηρίας στη ζωή της, παίζει σημαντικό ρόλο στη μετέπειτα πορεία.

Ειδικότερα, το ζήτημα της αναπηρίας είναι πιθανό είτε να ενισχύσει, είτε να χαλαρώσει τους οικογενειακούς δεσμούς.

Η σύγχρονη βιβλιογραφία αναφέρει ότι υπάρχουν περιπτώσεις όπου οι οικογένειες προσαρμόζονται στη νέα πραγματικότητα και καταφέρνουν να αναπτύξουν τους μηχανισμούς εκείνους που τους καθιστούν ικανούς και ανθεκτικούς απέναντι σε μια τέτοια πρόκληση.

Ο τρόπος που οι γονείς αντιμετώπιζαν εώς τώρα στρεσσογόνα/τραυματικά γεγονότα στη ζωή, δείχνει να είναι παρόμοιος με τον τρόπο που αντιμετωπίζουν τα ζητήματα που προκύπτουν από την αναπηρία του παιδιού τους.

Εντούτοις, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου ο συναισθηματικός φόρτος των γονέων, το σοκ, το άγχος, ο φόβος και το συναίσθημα ανημπόριας, εμποδίζουν κάποιους γονείς να είναι ευέλικτοι, να βρίσκουν λύσεις, να προσαρμόζονται και τελικώς να αναπτύσσουν ψυχική ανθεκτικότητα. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου η έντονα αρνητική συναισθηματική κατάσταση των γονέων μεταφέρεται στο παιδί που βιώνει την αναπηρία, προκαλώντας μια γενικότερη σύγχυση μέσα στο οικογενειακό πλαίσιο.

Οι γονείς έρχονται αντιμέτωποι με μια νέα πραγματικότητα στην οποία πρέπει να προσαρμοστούν, να ανταπεξέλθουν όντας - τις περισσότερες φορές - εντελώς απροετοίμαστοι κυρίως σε ψυχολογικό επίπεδο.  

Ο ρόλος της συμβουλευτικής

Στο κομμάτι αυτό ουσιαστικός είναι ο ρόλος της συμβουλευτικής από επαγγελματίες καθώς αυτοί μπορούν με τις συμβουλευτικές τους ικανότητες να στηρίξουν και να οπλίσουν τους γονείς με  τις δεξιότητες εκείνες που θα τους προσφέρουν την ψυχική εκείνη ανθεκτικότητα ώστε από την μια να καταφέρουν να βρουν λύσεις ακόμη και στα καθημερινά και πρακτικά ζητήματα γύρω από την αναπηρία του παιδιού τους, αλλά και, από την άλλη, να απαλύνουν το ψυχικό φορτίο που επιφέρει η πραγματικότητα που καλούνται να αντιμετωπίσουν.

Αρχικά, η συμβουλευτική έχει σα στόχο την κατανόηση, τον χειρισμό  και των έλεγχο των ποικίλων συναισθημάτων που βιώνουν αυτοί οι γονείς.  Η ενοχή, ο φόβος, ο θυμός και η ντροπή είναι κάποια από αυτά.

Ο ρόλος της συμβουλευτικής είναι τόσο η κατανόηση αυτών των συναισθημάτων όσο και η αποδοχή τους με τρόπο που δεν κατακρίνει τόσο τα ίδια τα συναισθήματα όσο και τους ίδιους τους γονείς που τα βιώνουν.  

Σε ένα πρώτο επίπεδο, οι ειδικοί που προσφέρουν συμβουλευτική καλούνται να αναγνωρίσουν, να κατανοήσουν και να αποδεχθούν τα χαρακτηριστικά κάθε οικογένειας καθώς και του τρόπου που αυτή λειτουργεί και επιλύει ζητήματα και προκλήσεις.

Εν συνεχεία, σημαντικός είναι ο ρόλος τους όσον αφορά το κομμάτι της αποδοχής της κατάστασης και της παροχής πληροφορίας γύρω από τη συγκεκριμένη μορφή αναπηρίας που αντιμετωπίζει το παιδί. Η αποδοχή της καταστάσης θα συμβάλλει και στην περαιτέρω αποτελεσματική αντιμετώπιση αρκετών πρακτικών και μη ζητημάτων σχετικά με το παιδί και την ποιότητα ζωής του.

Η αποδοχή και η ύπαρξη ρεαλιστικών προσδοκιών σχετικά με τη πορεία του παιδιού κρίνονται εξαιρετικά ουσιώδη και αποτελούν τη βάση της προσαρμοστικότητας και της ψυχικής ανθεκτικότητας της οικογένειας.

Όσα πρέπει να γνωρίζουν οι ψυχοθεραπευτές για την αναπήρια: Αποκτήστε το μοναδικό αυτό βιβλίο για επαγγελματίες ψυχικής υγείας, από το εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο ψυχολογίας του Psychology.gr

Είναι ενδιαφέρον ότι πέρα από τον κλασικό τύπο συμβουλευτικής που μπορεί να είναι ατομική ή οικογενειακή, μεγάλη απήχηση φαίνεται να έχουν οι ομάδες γονέων όπου οι γονείς μοιράζονται τις εμπειρίες, τις δυσκολίες και τα συναισθήματά τους, ανταλλάσσουν χρήσιμες πληροφορίες δημιουργώντας με αυτό το τρόπο δίκτυα στήριξης μεταξύ τους.

Σε αυτά τα δίκτυα όπου ηγούνται ένας ή δύο γονείς στόχος είναι να ενδυναμωθούν οι γονείς, να καλλιεργήσουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα και να βοηθηθούν στις κοινωνικές τους αλληλεπιδράσεις. Αν και η αποτελεσματικότητα αυτών των δικτύων δεν είναι επιστημονικά τεκμηριωμένη, πιθανότατα  όταν στο δίκτυο αυτό συμπεριληφθεί και ένας ειδικός ψυχικής υγείας με δεξιότητες στη συμβουλευτική, να υπάρξουν πολύ θετικά αποτέλεσματα.

Η παρουσία και διαχείριση τέτοιων ομάδων από μέρους ενός ειδικού, έμπειρου και με επικοινωνιακές δεξιότητες, δεξιότητες ενεργητικής ακρόασης, ενσυναίσθηση και γνήσιο ενδιαφέρον απέναντι στη δύσκολη πραγματικότητα αυτών των γονέων είναι ικανή να βοηθήσει ώστε  οι γονείς να μπορέσουν να διαχειριστικούν τα αρνητικά συναισθήματα που τους διακατέχουν, να απελευθερωθούν από τύχον ενοχές, φόβους και τελικώς να νιώσουν ότι είναι αποδεκτοί και όχι απομονωμένοι.

Όλα τα παραπάνω δεν θα ήταν σημαντικά ένα τα ίδια τα παιδιά με αναπηρία δεν ήταν σημαντικά. Εάν, ως άνθρωποι και ως ειδικοί έχουμε στόχο την καλύτερη ποιότητα ζωής των παιδιών αυτών, τότε οφείλουμε να σκύψουμε με κατανόηση και να προσφέρουμε στήριξη στις οικογένειες αυτών των παιδιών και ειδικότερα στους γονείς τους που αποτελούν τον θεμέλιο λίθο της οικογένειας.

Η διασφάλιση της συναισθηματικής σταθερότητας, της ομαλής διαβίωσης όλων των μελών (συζύγων, αδερφών και της ευρύτερης οικογένειας) και η ενίσχυση της ψυχικής ανθεκτικότητας προσδιορίζουν σε μεγάλο βαθμό την πορεία και ευημερία της οικογένειας και των παιδιών με αναπηρία εν γένει.

 

Βιβλιογραφία

1. Chakraborti, M., Gitimoghaddam, M., McKellin, W., Miller, A. & Collet, J. (2021). Understanding the Implications of Peer Support for Families of Children With Neurodevelopmental and Intellectual Disabilities: A Scoping Review. Front Public Health, 9:719640 doi: 10.3389/fpubh.2021.719640.  
2. Kadriu, F. (2018). Protocol: Counseling with parents of children with disabilities. Publication of:  Save the children.
3. Mohan, R. (2021). Counseling Parents of Special Children: Insight from Resilient Parents. In (Ed.), Learning Disabilities - Neurobiology, Assessment, Clinical Features and Treatments. IntechOpen. doi.org/10.5772/intechopen.99573
4. Neece, C. & Lima, E. (2016). Interventions for parents of people with intellectual disabilities. Current Developmental Disorders Reports, 3, 124-128.
5. Stuntzner, S. & Hartley, M. (2014).  Resilience, coping & disability:The development of a resilience intervention. Ideas and Research You Can Use: VISTAS 2014, Article 44.