Η επίδραση της γενικευμένης αγχώδους διαταραχής στην αμυγδαλή του εγκεφάλου: μια νευροβιολογική προσέγγιση

Ακρόαση άρθρου......

Η Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή (ΓΑΔ) είναι μία από τις κοινές ψυχικές διαταραχές. Πάνω από 20% των ενηλίκων επηρεάζονται από αγχώδεις διαταραχές κάθε χρόνο. Προκαλεί φόβο, ανησυχία και ένα διαρκές αίσθημα καταπόνησης.

Η Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή χαρακτηρίζεται από επίμονη, υπερβολική και μη ρεαλιστική ανησυχία για καθημερινά πράγματα. Αυτή η ανησυχία μπορεί να είναι πολύπλευρη, συμπεριλαμβανομένων οικονομικών, οικογενειακών, υγειονομικών και μελλοντικών ανησυχιών. Είναι υπερβολική, δύσκολο να ελεγχθεί και συχνά συνοδεύεται από πολλά μη ειδικά ψυχολογικά και σωματικά συμπτώματα.  

Η υπερβολική ανησυχία είναι το κεντρικό χαρακτηριστικό της Γενικευμένης Αγχώδους Διαταραχής

Το άγχος δεν περιορίζεται σε ένα συγκεκριμένο γεγονός ή χρονική περίοδο, αλλά είναι διάχυτο και συχνά δυσανάλογο με την πραγματικότητα των καταστάσεων.

Τα άτομα με Γενικευμένη Αγχώδη Διαταραχή βιώνουν συχνά μία συνεχή αίσθηση έντασης ή αναμονής κινδύνου, ακόμα και όταν δεν υπάρχει σαφής εξωτερική απειλή.

Πιθανότατα έχει γενετικό υπόβαθρο και συνδέεται με προηγούμενο ψυχολογικό ή άλλο τραύμα. 

Σύμφωνα με το DSM-5 το άγχος σχετίζεται με 3 ή περισσότερα από τα παρακάτω συμπτώματα για τουλάχιστον 6 μήνες: : 

• Υπερβολικό άγχος και ανησυχία για τουλάχιστον 6 μήνες 
• Δυσκολία ελέγχου της ανησυχίας 
• Ανησυχία, αίσθημα έντασης
• Εύκολη κόπωση
• Δυσκολία συγκέντρωσης ή αδράνεια και ευερεθιστότητα
• Μυική ένταση 
• Διαταραχή ύπνου
• Το άγχος οδηγεί σε σημαντική δυσφορία ή βλάβη σε διάφορους τομείς της ζωής του ατόμου
• Το άγχος δεν αποδίδεται σε καμία άλλη αιτία 

Ο εγκέφαλος και το άγχος:

Το άγχος είναι μια φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού απέναντι σε μια απειλή ή μια πρόκληση.  

 Ο ρόλος του συστήματος "μάχης ή φυγής"

Το άγχος είναι ένας μηχανισμός επιβίωσης που μας προετοιμάζει να αντιδράσουμε σε κινδύνους μέσω της ενεργοποίησης του λεγόμενου "συστήματος μάχης ή φυγής".

Πρόκειται για μια εξελικτικά αρχαία, αυτόματη και φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού απέναντι σε απειλές, η οποία προετοιμάζει το σώμα είτε να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο, είτε να διαφύγει από αυτόν. Η ενεργοποίηση του συστήματος αυτού περιλαμβάνει αυξημένη καρδιακή συχνότητα, ταχύπνοια, ένταση στους μυς και απελευθέρωση ορμονών όπως η αδρεναλίνη και η κορτιζόλη.

Αν και πρόκειται για έναν φυσιολογικό και σωτήριο μηχανισμό σε καταστάσεις οξείας απειλής, στην περίπτωση της ΓΑΔ ενεργοποιείται συχνά χωρίς πραγματικό εξωτερικό κίνδυνο, οδηγώντας το άτομο σε μια συνεχή κατάσταση εσωτερικής έντασης και απειλής. Έτσι, το άγχος γίνεται χρόνια κατάσταση που επηρεάζει τη λειτουργία του εγκεφάλου και του σώματος. 

Αμυγδαλή

Αν και συχνά η ΓΑΔ αντιμετωπίζεται ως ψυχολογικό φαινόμενο, η επιστήμη αποκαλύπτει και το νευροβιολογικό της υπόβαθρο.  

Το λιμβικό σύστημα παίζει σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση των ανθρώπινων συναισθημάτων, της μάθησης και της μνήμης. Στις δομές του λιμβικού συστήματος περιλαμβάνονται η αμυγδαλή, ο ιππόκαμπος και ο υποθάλαμος.  

Κεντρικό ρόλο διαδραματίζει η αμυγδαλή, η δυσλειτουργία της οποίας οδηγεί στην εκδήλωση και διατήρηση του χρόνιου άγχους που χαρακτηρίζει τη ΓΑΔ. 

Η αμυγδαλή είναι μια μικρή, αμυγδαλοειδής δομή που βρίσκεται στον έσω κροταφικό λοβό και αποτελεί μέρος του μεταιχμιακού συστήματος. Διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην επεξεργασία συναισθημάτων, ιδιαίτερα του φόβου και του άγχους.

Η αμυγδαλή εντοπίζει πιθανές απειλές και ενεργοποιεί την κατάλληλη αντίδραση μέσω του άξονα υποθάλαμος-υπόφυση-επινεφρίδια, οδηγώντας στην απελευθέρωση κορτιζόλης.  

Πώς η γενικευμένη αγχώδης διαταραχή επηρεάζει την αμυγδαλή

Σε πολλούς ασθενείς με γενικευμένη αγχώδη διαταραχή έχει βρεθεί ότι η φαιά ουσία της αμυγδαλής παρουσιάζεται αυξημένη συγκριτικά με ανθρώπους χωρίς ΓΑΔ. Η φαιά ουσία αποτελείται από νευρωνικά κυτταρικά σώματα και από μη μυελινωμένους άξονες και φαίνεται να είναι αυξημένα στην αμυγδαλή των ανθρώπων με ΓΑΔ, ειδικά στις γυναίκες. 

Στη Γενικευμένη Αγχώδη Διαταραχή, έχει διαπιστωθεί ότι η σύνδεση μεταξύ της αμυγδαλής και του προμετωπιαίου φλοιού (PFC) είναι διαφορετική σε κάποιον που πάσχει από τη διαταραχή σε σύγκριση με κάποιον που δεν έχει διαγνωστεί με τη διαταραχή. Ο προμετωπιαίος φλοιός βρίσκεται στο πρόσθιο (μπροστινό) μέρος του εγκεφάλου και παίζει ρόλο στη λήψη αποφάσεων, στον σχεδιασμό, στη σκέψη των συνεπειών των πράξεών μας και στη συνολική κοινωνική συμπεριφορά. Η σύνδεση μεταξύ της αμυγδαλής και του προμετωπιαίου φλοιού (PFC) έχει βρεθεί σε ενήλικες και εφήβους να είναι μειωμένη, υποδηλώνοντας ένα κύριο αναγνωριστικό στοιχείο στον εγκέφαλο ενός ατόμου με ΓΑΔ. 

Στη Γενικευμένη Αγχώδη Διαταραχή, η αμυγδαλή εμφανίζει υπερβολική ενεργοποίηση ακόμα και σε ουδέτερα ή ελαφρώς απειλητικά ερεθίσματα εξαιτίας της δυσλειτουργίας του άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων. Αυτό οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο εγκέφαλος “βλέπει” απειλές εκεί που δεν υπάρχουν, με αποτέλεσμα να γίνεται ακόμα πιο έντονο το αίσθημα της ανησυχίας σε ασθενείς με ΓΑΔ.

Μέσα στην αμυγδαλή βρίσκεται η οδός του GABA. Το GABA είναι ένας ανασταλτικός νευροδιαβιβαστής που εξουδετερώνει τις διεγερτικές οδούς του ΚΝΣ. Οι υποδοχείς GABA μπορούν να βρεθούν σε όλο το ΚΝΣ. Στην πραγματικότητα, το 1/3 των νευρώνων στο ΚΝΣ εκτιμάται ότι χρησιμοποιούν GABA ως νευροδιαβιβαστή τους. Το GABA είναι ιδιαίτερα σημαντικό στην αμυγδαλή επειδή οι ανασταλτικές του επιδράσεις μειώνουν τις αντιδράσεις φόβου και άγχους. Το GABA είναι ο κύριος νευροδιαβιβαστής και υποδοχέας για το βασοπλάγιο σύμπλεγμα της αμυγδαλής για τη ρύθμιση του κεντρικού πυρήνα της αμυγδαλής και στη συνέχεια συνδέει αυτά τα τμήματα της αμυγδαλής με τον προμετωπιαίο φλοιό. Υπάρχουν δύο τύποι υποδοχέων για το GABA: GABAA και GABAB. Οι υποδοχείς GABAA είναι οι βασικοί υποδοχείς στην οδό για τη γενικευμένη αγχώδη διαταραχή.  

Σε ένα άτομο χωρίς γενικευμένη αγχώδη διαταραχή, το GABAA συνδέεται με τον ανασταλτικό νευροδιαβιβαστή GABA. Όταν το GABA συνδέεται, προκαλεί μια αλλαγή στη διαμόρφωση που ανοίγει τον υποδοχέα και αυτός γίνεται ένα κανάλι ιόντων που επιτρέπει στο χλωρίδιο να ρέει στον νευρώνα, προκαλώντας υπερπόλωση.  Αυτή η υπερπόλωση αναστέλλει τον νευρώνα, καθιστώντας τον λιγότερο πιθανό να πυροδοτηθεί. Αυτό είναι που αντισταθμίζει τα διεγερτικά σήματα στο κεντρικό νευρικό σύστημα, επιτρέποντας στον εγκέφαλο να είναι πιο χαλαρός. 

Για κάποιον με γενικευμένη αγχώδη διαταραχή, μελέτες έχουν δείξει ότι οι υποδοχείς GABAA έχουν μειωμένη ευαισθησία, με αποτέλεσμα να έχουν δυσκολία στη σύνδεση του GABA τόσο εύκολα όσο κάποιος χωρίς ΓΑΔ. Δεν είναι απολύτως σαφές εάν αυτή η μείωση της ευαισθησίας οφείλεται στο ότι οι ίδιοι οι μεμονωμένοι υποδοχείς έχουν  δυσκολία στη σύνδεση του GABA ή αν οφείλεται σε μείωση του συνολικού αριθμού υποδοχέων. 

Ένας άλλος νευροδιαβιβαστής που έχει μελετηθεί σε σχέση με τη γενικευμένη αγχώδη διαταραχή είναι η νορεπινεφρίνη (ΝΕ). Σε μια παλαιότερη μελέτη του 1998, διαπιστώθηκε ότι οι μελαγχολικοί καταθλιπτικοί ασθενείς είχαν σημαντικά υψηλότερα επίπεδα ΝΕ στο πλάσμα τους σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου χωρίς καμία ψυχική διαταραχή. Οι ερευνητές στη συνέχεια έλαβαν αυτά τα δεδομένα και αποφάσισαν να εξετάσουν τους ασθενείς με ΓΑΔ και διαπίστωσαν ότι, αν και όχι τόσο σημαντική διαφορά, οι ασθενείς με ΓΑΔ είχαν υψηλότερα επίπεδα ΝΕ στο πλάσμα τους σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου.  

Αυτό υποδηλώνει ότι το συμπαθητικό νευρικό σύστημα ήταν πιο ενεργό σε κάποιον με γενικευμένη αγχώδη διαταραχή σε σύγκριση με κάποιον χωρίς, γεγονός που εξηγεί τα συνηθισμένα συμπτώματα του ταχύτερου καρδιακού ρυθμού, του ρυθμού αναπνοής και των σκέψεων που βιώνουν έντονη ανησυχία· 

Όταν υπάρχει δυσλειτουργία της ΝΕ λόγω χρόνιου στρες, αυτό είναι που έχει βρεθεί ότι οδηγεί σε γενικευμένη αγχώδη διαταραχή.  

Θεραπευτικές Παρεμβάσεις 

• Εκλεκτικοί Αναστολείς Επαναπρόσληψης της Σεροτονίνης (SSRI’s). 
• Εκλεκτικοί Αναστολείς Επαναπρόσληψης της Σεροτονίνης και της Νορεπινεφρίνης (SNRI’s). 
• Βενζοδιαζεπίνες 
• Γνωστική Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT). 
• Τεχνικές χαλάρωσης όπως γιόγκα, διαφραγματική αναπνοή, mindfulness κτλ.  

Συμπέρασμα

Η συστηματική εμπλοκή της αμυγδαλής στη Γενικευμένη Αγχώδη Διαταραχή υποδηλώνει την κεντρική της θέση στη νευροβιολογική βάση του παθολογικού άγχους. Η υπερδιέγερση της αμυγδαλής, σε συνδυασμό με τη μειωμένη ρυθμιστική επίδραση του προμετωπιαίου φλοιού, φαίνεται να συμβάλλει καθοριστικά στην επίμονη ανησυχία και τη δυσκολία συναισθηματικού ελέγχου.

Η περαιτέρω διερεύνηση αυτών των νευρωνικών αποκλίσεων μπορεί να προσφέρει πολύτιμα εφόδια για την κατανόηση της  ετερογένειας της διαταραχής και την ανάπτυξη στοχευμένων, νευροβιολογικά τεκμηριωμένων παρεμβάσεων.  

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 

American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.) 

Christopher, K. Gale, & Jane Millichamp. Generalized Anxiety Disorder. Dunedin School of Medicine, University of Otago, Dunedin, New Zealand.  

Etkin, A., & Wager, T. D. (2007). Functional neuroimaging of anxiety: A meta-analysis of emotional processing in PTSD, social anxiety disorder, ad specific phobia. American Journal of Psychiatry.  

Guilmette, Ashley Noelle. (2022). The Neuroscience Behind Generalized Anxiety Disorder and the effect of various lifestyle Factors 

Sodaf of Munir & Veronica Takov. (2022). Generalized Anxiety Disorder