Φυλακή - Συνέπειες εγκλεισμού των κρατουμένων - Συνέντευξη από έναν σωφρονιστικό

Ο κρατούμενος είναι και παραμένει υποκείμενο δικαιωμάτων. Με τον εγκλεισμό περιορίζεται μόνο «η προς τόπο κίνηση» και κανένα άλλο δικαίωμα. Αυτό σημαίνει, ότι οι κρατούμενοι έχουν το δικαίωμα στην εργασία, επικοινωνία και στην εκπαίδευση. Πριν αναφερθώ στις συνέπειες εγκλεισμού, θα διαβάσουμε τι έχει να μας πει ένας σωφρονιστικός που ζει τους κρατούμενους στη καθημερινότητά τους.

Δείτε το βιβλίο Δικαστική ψυχολογία, στο εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο ψυχολογίας της Πύλης μας.

Συνέντευξη από έναν σωφρονιστικό για τις συνέπειες εγκλεισμού των κρατουμένων

Πείτε μας λίγα λόγια για τη δουλειά σας. Ποιος είναι ο ρόλος του σωφρονιστικού;

Εργάζομαι στις φυλακές Γρεβενών. Έχω δουλέψει στις φυλακές Δομοκού και έχω κάνει την εκπαίδευσή μου στον Κορυδαλλό για δύο μήνες. Οι φυλακές των Γρεβενών αυτή τη στιγμή είναι ηθών. Αυτό σημαίνει ότι οι περισσότεροι κρατούμενοι έχουν διαπράξει εγκλήματα όπως βιασμούς, παιδεραστίες, σωματεμπορία, εγκλήματα πάθους. Αυτή τη στιγμή το κατάστημα Γρεβενών έχει 600 κρατούμενους.

Ποια είναι η κατάσταση των φυλακών στην Ελλάδα σήμερα;

Η κατάσταση των φυλακών σήμερα δεν είναι καλή. Σε ότι έχει να κάνει με κτιριακές υποδομές, αν εξαιρέσουμε 3-4 φυλακές που άνοιξαν τα τελευταία χρόνια, οι υπόλοιπες είναι σε πολύ κακή κατάσταση. Δεν υπάρχουν ψυχολόγοι και κοινωνικοί λειτουργοί. Και αν υπάρχουν είναι τόσοι λίγοι που δε μπορούν να καλύψουν τον αριθμό των κρατουμένων.

Μπορείτε να αναφέρετε κάποιο πολύ ιδιαίτερο ή παράξενο περιστατικό που συνέβη στη δουλειά σας;

Πραγματικά βλέπουμε τόσα πολλά παράξενα περιστατικά που δε ξέρω από πού να ξεκινήσω. Ένα από αυτά είναι ότι κάποιοι κρατούμενοι μεταφέρουν πράγματα και κυρίως ναρκωτικά ‘’μέσα τους’’, δηλαδή μέσω της κατάποσης ή με εισχώρηση από τον πρωκτό. Ένας από αυτούς λοιπόν είχε καταπιεί ναρκωτικά με αποτέλεσμα να λιώσουν στο στομάχι του και βρήκε ακαριαίο θάνατο.

Θα μπορούσατε να μας περιγράψετε ένα προσωπικό περιστατικό που σας έφερε σε δύσκολη θέση κατά τη διάρκεια της εργασίας σας; Πως το αντιμετωπίσατε;

Το πρώτο που μου έρχεται στο μυαλό είναι ένα περιστατικό, όπου ένας κρατούμενος σε 2-3 μήνες ήταν να αποφυλακιστεί. Ωστόσο δεν έπαιρνε τα ψυχοφάρμακά του, κάτι που απαγορεύεται, με αποτέλεσμα να γίνει αναφορά και να οδηγηθεί στον εισαγγελέα. Αυτό είχε σαν συνέπεια να καθυστερήσει την αναστολή του άλλα 2 χρόνια. Στη μεταφορά του πίσω στο κελί, μαζί με άλλους 2 κρατούμενους, είχε ένα αυτοσχέδιο μαχαίρι, με το οποίο μας επιτέθηκε. Ο κρατούμενος αφοπλίστηκε και ευτυχώς δεν τραυματίστηκε κανείς σοβαρά.

Ποιες είναι οι συνέπειες του εγκλεισμού για τον κρατούμενο;

Ο εγκλεισμός προκαλεί στον κρατούμενο κυρίως διαταραχές στη σεξουαλικότητά του, αλλά και εξαρτήσεις, πλήξη και απελπισία. Επίσης έχω παρατηρήσει ότι πολλοί από αυτούς οδηγούνται στον ιδρυματισμό. Πολλοί βγαίνοντας από τη φυλακή έχουν την ανάγκη να γυρίσουν πίσω. Τα πιο συνηθισμένα χαρακτηριστικά όμως είναι οι αυτοτραυματισμοί και οι απόπειρες αυτοκτονίας.

Τι ρόλο παίζει η εκπαίδευση στη ζωή των κρατουμένων;

Οι περισσότεροι κρατούμενοι που πηγαίνουν στο σχολείο δηλώνουν, κυρίως με σκοπό να βγουν μια βόλτα, να βγούνε από το κελί και να μιλήσουν με τους συγκρατούμενούς τους. Έρχονται σε επαφή με τους δασκάλους, που είναι πολίτες και αυτό τους κάνει να νιώθουν καλά και να διατηρούν τη ψυχική τους υγεία σε καλά επίπεδα. Πολύ σημαντικό ρόλο παίζει και η μείωση της ποινής. Υπάρχουν και κάποια άτομα, όμως, που συμμετέχουν διαδικτυακά σε ανοιχτά πανεπιστήμια με σκοπό να σπουδάσουν ή να επιμορφωθούν.

Τα συμπεράσματα της συνέντευξης με τον σωφρονιστικό

Με βάση τη συζήτηση που είχα με τον κύριο Π.Α και μετά από έρευνα σε επιστημονικά βιβλία κατέληξα στα παρακάτω συμπεράσματα:

Ο εγκλεισμός οδηγεί στον ιδρυματισμό. Ο ιδρυματισμός είναι η απόλυτη εξάρτηση του ατόμου από τη φυλακή. Τα βασικά χαρακτηριστικά του ιδρυματισμού είναι το πρώιμο γήρας, οι σεξουαλικές διαταραχές, η συναισθηματική αδιαφορία. Επίσης πολλοί βιώνουν συναισθήματα όπως πλήξη, απελπισία, απάθεια. Οι έγκλειστοι χάνουν την αυτονομία τους και τη μοναδικότητά τους, αλλάζουν τρόπους συμπεριφοράς, δεν παίρνουν πρωτοβουλίες και κυριαρχεί ο φόβος της επικοινωνίας με τους άλλους. Διατηρούν μια αμυντική στάση απέναντι στη ζωή και νιώθουν ότι λόγω του "στιγματισμού" δεν θα έχουν πλέον ίσες ευκαιρίες για εργασία και εκπαίδευση.

Αυτά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που αποκτούν μέσα στη φυλακή πολλές φορές οδηγούν σε συμπεριφορές όπως βία, απομόνωση ή αδράνεια. Αξιοσημείωτη είναι η ταύτιση κυρίως των βαρυποινιτών με το ίδρυμα. Όπως μας περιέγραψε και ο κ. Π.Α υπάρχουν περιπτώσεις όπου κρατούμενοι, διατηρώντας μια αρνητική εικόνα για τον εαυτό τους δυσκολεύτηκαν να προσαρμοστούν και να ενσωματωθούν στην έξω ζωή με αποτέλεσμα πολλοί από αυτούς να διαπράττουν εγκλήματα με σκοπό να επιστρέψουν.

Η ηλικία παίζει επίσης ένα σημαντικό ρόλο. Για τους νέους κρατούμενους, που αναπτύσσουν την προσωπικότητά τους στη φυλακή, οι συγκρατούμενοι τους είναι τα πρότυπά τους. Η αποτυχία στο να διαχειριστούν κάποιες προκλήσεις στη φυλακή μπορεί να πυροδοτήσει το συναίσθημα της περιφρόνησης από τους άλλους, ενώ αντίθετα μια επιτυχής αντιμετώπιση πρόκλησης (κυρίως άσκηση βίας) μπορεί να κάνει τον συγκεκριμένο κρατούμενο στόχο. Για τους ενήλικες η φυλακή είναι κυρίως πηγή άγχους και ανασφάλειας.

Τέλος, η κατάθλιψη είναι άλλη μια συνέπεια και διακρίνεται σε:

• Γνωστική, η οποία χαρακτηρίζεται από τη μη ικανοποίηση, την απαξίωση και την απελπισία.
• Η Κατάθλιψη που σχετίζεται με τη διατροφή: Χαρακτηρίζεται από απώλεια όρεξης και ενέργειας, και αυξημένη κούραση.
• Ενδογενής κατάθλιψη: Είναι η πιο σοβαρή περίπτωση. Χαρακτηρίζεται από διακυμάνσεις της διάθεσης κατά τη διάρκεια της ημέρας, από πολύ πρωινό ξύπνημα, από απώλεια βάρους, από ευερεθιστότητα και ένταση.
• Απόπειρες αυτοκτονίας, αυτό-τραυματισμοί: Μπορούν να συμβούν κατά τα πρώτα στάδια του εγκλεισμού και συνδέονται άμεσα με την κατάθλιψη. Σε μερικές περιπτώσεις, φαίνεται να λειτουργούν ως προσπάθειες ανακούφισης από την ένταση, ενώ γενικά αναγνωρίζονται ως "κραυγές αγωνίας" από τους κρατούμενους.

Με αφορμή τη συγκεκριμένη έρευνα, θα ακολουθήσει ένα σχετικό άρθρο με τους στόχους και τα αποτελέσματα της εκπαίδευσης στις φυλακές.

 

Βιβλιογραφία:

Ε. Ρηγούτσου, ( 2005). Συμβουλευτική κρατουμένων, Αθήνα.