Οι μεταβάσεις στη ζωή μας. Πώς οι αλλαγές μας εξελίσσουν

Η ανθρώπινη φύση δοκιμάζεται σε διάφορες συνθήκες επιβίωσης. Έχοντας υπ’ όψιν ότι η έννοια της ζωής, είναι σχεδόν ταυτόσημη με την «αλλαγή», είναι εύκολο να κατανοηθεί ότι το άτομο διαφοροποιείται στο πέρασμα των χρόνων.

Οι αλλαγές κατά τη διάρκεια του βίου μπορεί να είναι απλές, καθημερινές, όμορφες και άλλοτε δύσκολες και σκληρές. Το άτομο μέσα από αυτές τις μεταβολές δοκιμάζεται και εξελίσσεται.

Μεταβάσεις και αλλαγές στη ζωή

Είναι ίσως η στιγμή που πρέπει να κοιτάξει λεπτομερέστερα, εξετάζοντας την πραγματική σημασία αυτών των αλλαγών, έτσι ώστε μετά από επεξεργασία τους, να μπορέσει να προχωρήσει. Οι μεταβολές αυτές είναι δυνατόν να σημάνουν μία μετάβαση στο βίο του ατόμου, ικανές να τον εξελίσσουν ως άνθρωπο και μέλος της κοινωνίας.

Πολλές φορές το άτομο γίνεται δυνατότερο ή αποδυναμώνεται για μικρό χρονικό διάστημα, σίγουρα όμως αποκτά γνώση της ζωής και του εγώ του. 

H μετάβαση (transition), ορίζεται σαν μια κατάσταση, πολλές φορές απόρροια κάποιου γεγονότος, η οποία έχει ως αποτέλεσμα την μεταβολή στον τρόπο θεώρησης του εαυτού και του κόσμου, καθώς και στη συμπεριφορά και τις σχέσεις. 

Η μετάβαση έχει ορισθεί από τον Hopson (1981) ως «ασυνέχεια στη γραμμή ζωής του ατόμου».

Εκλαμβάνεται έτσι, διότι είτε γενικές προσδοκίες και κανόνες της κοινωνίας ορίζουν τη μετάβαση σαν αλλαγή, είτε διότι το ίδιο το άτομο τη βιώνει σαν τέτοια. Ασφαλώς όλα τα άτομα δεν βιώνουν τις ίδιες εμπειρίες σε μια μετάβαση, όμως τα στάδια που αναφέρονται παρακάτω είναι γενικώς κοινά για τους περισσοτέρους ανθρώπους και αναγνωρίζονται ευκρινώς στις μεταβάσεις που δύνανται να συμβούν στην πορεία της ζωής  ενός ατόμου. 

Οι μεταβάσεις διαχωρίζονται σε κανονικές και μη κανονικές. Κανονικές είναι οι αναμενόμενες αλλαγές στη ζωή ενός ατόμου, όπως αναπτυξιακές, γονικότητα κλπ. Οι μη κανονικές, είναι μη αναμενόμενες όπως ανεργία, απώλεια, ασθένεια, και για αυτό είναι καταστάσεις που προκαλούν στο άτομο ένταση και άγχος με αποτέλεσμα την έντονη αποδιοργάνωση του.

Οι αλλαγές επομένως, δύνανται να αφορούν πολλά και διαφορετικά πεδία της ζωής, όπως γάμο, μητρότητα/πατρότητα, πένθος, απώλεια εργασίας κλπ.

Επιπλέον, οι αλλαγές δύνανται να συμβάλουν στην ανάπτυξη του ατόμου ή να το οδηγήσουν στην φθορά. Συχνά απαιτούν ένα νέο δίκτυο σχέσεων και ένα νέο τρόπο αντιμετώπισης του εαυτού του. Κάποια άτομα διανύουν τη μετάβαση με σχετική ευκολία, ενώ άλλα δοκιμάζουν μεγάλο άγχος.

Η θεωρία της μετάβασης στη Συμβουλευτική

Η θεωρία της μετάβασης αναπτύχθηκε από εργασίες των Parks το 1964, Hill το 1965, Holmes και Rahe το 1967, KublerRoss το 1969, Brown το 1968,  Hopson, Adams και Scally το 1981. Η Schlossberg (1981) ανέπτυξε την εφαρμογή της θεωρίας της μετάβασης στη Συμβουλευτική.

Μελετώντας τον κύκλο μεταβάσεων των Hopson & Adams (1976) η ψυχολογική επίδραση περνάει από τα εξής στάδια:

1. Ακινητοποίηση – Αίσθηση συντριβής

2. Αντίδραση – Μεταβολή διάθεσης (Μέγιστη απελπισία ή ελαχιστοποίηση συμβάντος)

3. Αμφισβήτηση προσωπικότητας

4. Αποδοχή και περαιτέρω αντιμετώπιση του μέλλοντος

5. Δοκιμασία νέων εμπειριών

6. Σημασία της μετάβασης για το άτομο

7. Εσωτερίκευση και ενσωμάτωση της σημασίας στη συμπεριφορά

Παράγοντες που επηρεάζουν την εμπειρία

Η παραπάνω αναφορά αποτελεί μία φυσική εξέλιξη του κύκλου των μεταβάσεων στο βίο. Μπορεί ωστόσο να υπάρξει διαφοροποίηση σε σχέση με το άτομο, τις καταστάσεις, τα συναισθήματα και φυσικά τα στάδια.

Έτσι είναι σημαντικό να παρουσιαστούν και οι παράγοντες που δύνανται να επηρέασαν την εμπειρία (Schlossberg, 1981).

• Επίδραση
• Χρόνος (Timing)
• Πηγή
• Διάρκεια
• Γεγονός - Σταδιακό ή αιφνίδιο
• Βαθμός έντασης
• Διαπροσωπική στήριξη
• Φυσικό Περιβάλλον
• Ατομικά στοιχεία
• Ηλικία
• Κοινωνικοοικονομική κατάσταση
• Προσανατολισμός αξιών

Μεταβατικές περίοδοι και περίοδοι κρίσεων

Οι θεωρίες της μετάβασης αποτελούν σπουδαίο παράγοντα για την εξέλιξη της πορείας του βίου του ατόμου. Η κατανόηση του κύκλου της μετάβασης επιτρέπει στο άτομο να στηρίξει και να στηριχθεί κατά την περίοδο κρίσεων, και όχι να κρίνεται και να απογοητεύεται. Τα άτομα διαφέρουν ως προς την τρωτότητα απέναντι σε μεταβάσεις και τα αποτελέσματα δύνανται να είναι ποικίλα, ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν.

Είναι σημαντικό για το άτομο να μπορέσει εκείνη την περίοδο της ζωής του, να συσχετιστεί μέσα από την ψυχοθεραπεία με τον κατάλληλο για εκείνον ψυχοθεραπευτή, με τον οποίο θα μπορέσει να συνεχίσει βήμα - βήμα τα στάδια της μετάβασης, μέσω του ψυχοθεραπευτικού ταξιδιού. Αυτό επιτυγχάνεται και μέσα από τη θεώρηση τεσσάρων βασικών στοιχείων όπως η κατάσταση, ο εαυτός, η στήριξη και οι στρατηγικές (situation, self, support, strategies), σύμφωνα με τους Schlossberg, Water και Goodman (1995).

Αποκτήστε το βιβλίο Το ψυχοθεραπευτικό ταξίδι, από το εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο ψυχολογίας της Πύλης μας.

Γενικά, οι αλλαγές στη ζωή ενός ατόμου είναι πολλές φορές επίπονες, αλλά συχνά παρουσιάζουν και θετικά στοιχεία. Είναι ευκαιρίες αναστοχασμού και επαναπροσδιορισμού των επιλογών, τις οποίες έχει κάνει το άτομο στη ζωή του. Προσφέρουν επίσης ευκαιρίες προσωπικής ανάπτυξης δεξιοτήτων ζωής και ωρίμανσης.

Συμπερασματικά, θα πρέπει να αναφερθεί ότι ανεξάρτητα από τις αλλαγές που υφίσταται το άτομο καθώς μεγαλώνει και ωριμάζει, δεν μεταβάλλεται σε έναν διαφορετικό άνθρωπο. Η ζωή αλλάζει, αλλά συνεχίζεται και η διαφοροποίηση κυριαρχείται από τον κανόνα, ότι «η οποιαδήποτε αλλαγή δεν εμποδίζει τη συνέχιση της ζωής, αλλά όλες οι συμπεριφορές του παρελθόντος αποτελούν στοιχεία και οδηγούς για το μέλλον» (Sugarman 2001).  

 

Βιβλιογραφία

Berk, L.E. (2007).  Development through the lifespan. Illinois State University

Drago-Severson, E. (2004). Becoming adult learners: Principles and practices for effective development. Teachers College Press: NY.

Goodman, J. Schlossberg, N. and Anderson, M. (2006). Counseling adults in transition. Springer Publishing: NY.

Hopson, B. & Adams J. (1976). Transition - understanding and managing personal change

Schlossberg, N. K. (1981). A model for analyzing human adaptation to transition. The Counseling Psychologist, SAGE

Schlossberg N. K., Waters E. B. & Goodman J. (1995). Counseling adults in transition

Sugarman,L., Taylor & Francis (2005).Life-span development - frameworks, accounts and strategies (2nd edition)

Williams, D., (1999). Life events and career change: transition psychology in practice. Paper presented to the British Psychological Society’s Occupational Psychology Conference.