Ποιος Τύπος Γονέα Είσαι; Ανακάλυψε τι Λέει η Επιστήμη!

Ακρόαση άρθρου......

Τα τελευταία χρόνια, έχει αναπτυχθεί έντονος επιστημονικός διάλογος, αναφορικά με τους παράγοντες που συνδιαμορφώνουν την ψυχοκοινωνική ανάπτυξη των παιδιών.

Η σχετική ερευνητική ενασχόληση εστιάζει τόσο στις έμφυτες βιολογικές και ψυχολογικές συνιστώσες, όσο και στην επίδραση των γονεϊκών προτύπων διαπαιδαγώγησης, τα οποία καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό και τη συνολική αναπτυξιακή πορεία του παιδιού (Vincenzo et al., 2012).

Με τον όρο γονεϊκό στυλ, δηλώνεται η πληθώρα των στρατηγικών που χρησιμοποιούν οι γονείς, προκειμένου να διαχειριστούν τη συμπεριφορά των παιδιών τους (Kawabata, 2011).

Τα γονεϊκά στυλ διαπαιδαγώγησης, ασκούν καταλυτική επιρροή στην προσωπικότητα, στην ιδιοσυγκρασία και στις κοινωνικές δεξιότητες των παιδιών, καθώς η ποιότητα της γονεϊκής σχέσης αποτελεί θεμέλιο της ψυχοκοινωνικής τους ωρίμανσης (Wang, 2022).

Τα Στυλ Γονεϊκής Ανατροφής στην Ψυχολογία κατά Baumrind

Η πιο γνωστή θεωρία σχετικά με τα στυλ γονεϊκής ανατροφής προέρχεται από την Ψυχολόγο Diane Baumrind (1996). Μέσω της συγκεκριμένης, η γνωστή Ψυχολόγος εισήγαγε τα τέσσερα στυλ γονεϊκής διαπαιδαγώγησης - ανατροφής (Baumrind, 1996) .

Σύμφωνα με το θεωρητικό της μοντέλο, προέκυψε το αυταρχικό στυλ: Το οποίο, διακρίνεται, από υψηλές απαιτήσεις και αυστηρούς κανόνες εκ’ μέρους των γονέων, με περιορισμένη συναισθηματική αλληλεπίδραση και ελάχιστο σεβασμό προς την άποψη του παιδιού. Τα παιδιά, που αναθρέφονται υπό αυτό το σχήμα, συχνά, εμφανίζουν:

1. χαμηλή αυτοεκτίμηση 
2. αυξημένη εξάρτηση από εξωτερικούς παράγοντες επικύρωσης (Baumrind, 1996). 

Αντιδιαμετρικά, στο επιτρεπτικό στυλ ανατροφής: 

1. οι γονείς είναι αυστηροί
2. χαρακτηρίζονται – κατά κύριο λόγο- από την απουσία της συναισθηματικής υποστήριξης και το χαμηλό βαθμό ελέγχου ή οριοθέτησης.
3. οι γονείς σπανίως επιβάλλουν πειθαρχικούς κανόνες, προσφέροντας κατ’ αυτό τον τρόπο, υπερβολική αυτονομία στα παιδιά τους.
4. παρέχουν υψηλά επίπεδα αυτονομίας, χωρίς ωστόσο, να θέτουν υψηλές απαιτήσεις.
5. Τα παιδιά, που αναθρέφονται με αυτό το στυλ, παρουσιάζουν δυσχέρειες στον τομέα της αυτοπειθαρχίας και της κατανόησης των ορίων (Baumrind, 1996).

Από την άλλη, το δημοκρατικό στυλ γονεικής διαπαιδαγώγησης, αποτελεί το πιο ισορροπημένο πρότυπο, καθώς

1. Συνδυάζει την ύπαρξη ορίων, με τη συναισθηματική στήριξη.
2. Εστιάζει, στο διάλογο και την επικοινωνία μεταξύ γονέα- παιδιού.
3. Τα παιδιά που μεγαλώνουν σε αυτό το πλαίσιο, εμφανίζουν αυξημένη αυτοεκτίμηση, κοινωνική προσαρμοστικότητα και υψηλά επίπεδα συναισθηματικής αυτονομίας (Baumrind, 1996).

Το τελευταίο στυλ γονεϊκής ανατροφής, αναφέρεται στην πλήρη απουσία της γονεϊκής εμπλοκής και χαρακτηρίζεται ως αδιάφορο.

1. Οι γονείς είναι πλήρως αποστασιοποιημένοι από τα παιδιά τους, αφήνοντάς τα ουσιαστικά χωρίς καθοδήγηση.
2. Η σχέση τους, τροχοδρομεί μηχανικά, χωρίς συναισθηματική εμπλοκή ή ενδιαφέρον.
3. Συχνά οδηγεί σε παιδιά με προβληματικές συμπεριφορές και επιφανειακές κοινωνικές σχέσεις. (Baumrind, 1966).
4. Τα παιδιά, εμφανίζουν δυσκολίες στη διαχείριση των συναισθημάτων τους και αναπτύσσουν ρηχές - επιδερμικές σχέσεις. (Baumrind, 1966).

Ψυχοκοινωνική Ανάπτυξη και Πολιτισμικές Διαστάσεις στα Στυλ Γονεϊκής Διαπαιδαγώγησης

Ενίσχυση των παραπάνω θεωρητικών διατυπώσεων παρέχεται από τη θεωρία της ψυχοκοινωνικής ανάπτυξης του Erik Erikson (1963).

Η θεωρία αυτή, εστιάζει στη σημασία της αλληλεπίδρασης μεταξύ γονέα και παιδιού, υπογραμμίζοντας ότι η επαρκής συναισθηματική υποστήριξη, η παροχή στοργής και ασφάλειας από την πλευρά των γονέων, θεωρείται θεμελιώδης για τη διαμόρφωση υγιών συναισθηματικών και ψυχολογικών ορίων (Erikson, 1963).

Περαιτέρω θεωρητική εμβάθυνση, προτείνεται από τους Maccoby και Martin (1983), οι οποίοι εμπλούτισαν το μοντέλο της Baumrind, εντοπίζοντας δύο βασικές διαστάσεις των γονεϊκών πρακτικών:

1. Τη συναισθηματική ανταπόκριση (υποστήριξη) 
2. τον έλεγχο/αυστηρότητα.

Τα αποτελέσματα της έρευνάς τους έδειξαν ότι οι γονείς που συνδυάζουν ένα υψηλό επίπεδο επικοινωνίας με ένα μέτριο επίπεδο αυστηρότητας, αποφέρουν θετικά αποτελέσματα, τόσο στη συναισθηματική, όσο και στην ψυχολογική ωρίμανση των παιδιών τους (Maccoby, 1983).

Έτερη μελέτη αποτελεί αυτή του Michael Rutter (1981). Ο συγκεκριμένος ερευνητής, εστίασε στον τρόπο με τον οποίο, οι γονεϊκές στρατηγικές και πρακτικές επηρεάζουν την ψυχική υγεία των παιδιών.

Τα ευρήματά του, καταδεικνύουν, ότι ένα οικογενειακό περιβάλλον που προσφέρει ασφάλεια, συναισθηματική στήριξη και συγκεκριμένους κανόνες, προστατεύει τα παιδιά από την εμφάνιση αγχωδών και καταθλιπτικών συμπτωμάτων - διαταραχών.

Αντιθέτως, η υπερβολική αυστηρότητα ή η συναισθηματική αποστασιοποίηση των γονέων, επιβαρύνει σημαντικά την ψυχική ευημερία των παιδιών (Rutter, 1981). 

Παράλληλα, η επιρροή των πολιτισμικών πλαισίων δεν μπορεί να παραγνωριστεί.

Οι πολιτισμικές αξίες, οι θρησκευτικές αντιλήψεις, οι κοινωνικές προσδοκίες κάθε κοινωνίας επηρεάζουν ουσιωδώς την επιλογή και την εφαρμογή των γονεϊκών στυλ. Επομένως, τα γονεϊκά στυλ, προσαρμόζονται στην εκάστοτε κοινωνία, από το συγκερασμό των αντιλήψεων των ίδιων των γονέων για την οικογένεια και τις προσεγγίσεις που επιτελούν (Cote & Bornstein, 2000).

Για παράδειγμα, οι μορφωμένοι γονείς, συχνά, υιοθετούν ένα πιο δημοκρατικό στυλ διαπαιδαγώγησης. Αντίθετα, ο αυταρχικός τρόπος ανατροφής των παιδιών, έχει αρνητικό αντίκτυπο στην κοινωνικοσυναισθηματική ωρίμανση των παιδιών και συχνά, υιοθετείται από γονείς χαμηλότερου πνευματικού και μορφωτικού επιπέδου (Wang et al., 2022).

Τα παραπάνω ευρήματα, επιβεβαιώνονται και από διαπολιτισμικές μελέτες, οι οποίες αποδεικνύουν ότι τα γονεϊκά στυλ δεν είναι καθολικά αποδεκτά ή εξίσου αποτελεσματικά σε κάθε πολιτισμικό πλαίσιο.

Το αυταρχικό στυλ, για παράδειγμα, θεωρείται εν πολλοίς αναποτελεσματικό και ψυχολογικά επιζήμιο σε δυτικές κοινωνίες, όπου δίνεται έμφαση στην αυτονομία και την ατομικότητα του παιδιού (Garcia & Gracia, 2009· Darling & Steinberg, 2017).

Ωστόσο, ας μη λησμονηθεί, ότι η διαπαιδαγώγηση συνιστά μία πολυπαραγοντική διαδικασία η οποία επηρεάζει ολιστικά το παιδί —συναισθηματικά, κοινωνικά, γνωστικά και ηθικά— ενώ διαμορφώνεται από τη συνολική ποιότητα των σχέσεων, όχι μόνο με τους γονείς, αλλά και με άλλους φροντιστές και μέλη του άμεσου περιβάλλοντος.

Το παιδί, δεν έρχεται σε επαφή αποκλειστικά με τους γονείς, αλλά και με τους υπόλοιπους μη γονεϊκούς φροντιστές. Επομένως, το σύνολο των αλληλεπιδράσεων στο εκάστοτε παιδί, διαμορφώνει την ιδιοσυγκρασία και την προσωπικότητά του (Amandeep, 2017 ; Power, 2013).

Καταλήγοντας, οι θεωρίες και τα ερευνητικά δεδομένα, καταδεικνύουν σαφώς, ότι τα γονεϊκά στυλ διαπαιδαγώγησης επιδρούν καθοριστικά στην αναπτυξιακή πορεία των παιδιών.

Το δημοκρατικό στυλ ανατροφής, συσχετίζεται θετικά με την ανάπτυξη των παιδιών. Ενώ, το αυταρχικό στυλ διαπαιδαγώγησης, φέρει αρνητικά αποτελέσματα τόσο στην συναισθηματική, όσο και στην ψυχολογική ωρίμανση των παιδιών. Τα άνωθεν, επιβεβαιώνονται από τη διαπολιτισμική σύγκριση των στυλ γονεϊκής ανατροφής που αξιοποιεί η εκάστοτε κοινωνία, λαμβάνοντας ως γνώμονα τις περιβαλλοντικές και πολιτιστικές συνθήκες της εκάστοτε κουλτούρας (Rutter,1981).

Βιβλιογραφία

Amandeep, D. (2017). Emotional Intelligence In Relation To Perceived Parenting Style Of Early Adolescent. The International Journal Of Indian Psychology, 4(3).doi:10.25215/0403.020

Baumrind, D. (1966). Effects of authoritative parental control on child behavior. Child development, 887-907.

Baumrind, D. (1967). Child care practices anteceding three patterns of preschool behavior. Genetic psychology monographs.

Baumrind, D. (1972). An exploratory study of socialization effects on black children: Some black-white comparisons. Child development, 261-267.doi: 10.2307/1127891. 

Cote, L. R., & Bornstein, M. H. (2000). Social and didactic parenting behaviors and beliefs among Japanese American and South American mothers of infants. Infancy, 1(3), 363-374.

Darling, N., & Steinberg, L. (2017). Parenting style as context: An integrative model.      In Interpersonal development (pp. 161-170). Routledge. doi: 10.1037/0033-2909.113.3.487.

Erikson, E. H. (1963). Childhood and Society. 2d ed., rev. and enl. New York, Norton.

Garcia, F., & Gracia, E. (2009). Is always authoritative the optimum parenting style? Evidence from Spanish families. Adolescence, 44(173), 101-131.

Kawabata, Y., Alink, L. R., Tseng, W. L., Van Ijzendoorn, M. H., & Crick, N. R. (2011). Maternal and paternal parenting styles associated with relational aggression in children and adolescents: A conceptual analysis and meta-analytic review. Developmental review, 31(4), 240-278. doi.org/10.1016/j.dr.2011.08.001 

Maccoby, E. E. (1983). Socialization in the context of the family: Parent-child interaction. Handbook of child psychology, 4.

Power, T. G. (2017). Parenting dimensions and styles: a brief history and recommendations for future research. Childhood Obesity, 9(s1), S-14. doi:10.1089/chi.2013.0034 

Rutter, M. (1981). Parenting and Psychopathology in Children and Adolescents. In J. S. Strauss & J. E. G. Williams (Eds.), Handbook of child and adolescent psychiatry, Principles and Practices, 155-177. New York: Wiley.

Vincenzo Paolo Senese , Marc H. Bornstein b, O., Maurice Haynes, Germano Rossi , Paola Venuti .(2012).A cross-cultural comparison of mothers’ beliefs about their parenting very young children. doi.org/10.1016/j.infbeh.2012.02.006 

Wang L, Xian Y, Dill SE, Fang Z, Emmers D, Zhang S, Rozelle S. (2022). Parenting style and the cognitive development of preschool-aged children. Evidence from rural  China. J Exp Child Psychol. doi: 10.1016/j.jecp.2022.105490