Ο παιδικός εγκέφαλος και οι ενήλικες απαιτήσεις: Γιατί ζητάμε συχνά πράγματα που τα παιδιά δεν μπορούν (ακόμα) να κάνουν

Ακρόαση άρθρου......

Μια σκηνή γνώριμη σε όλους:  Το παιδί είναι 7 χρονών, απορροφημένο στην αγαπημένη του σειρά. Του μιλάς. Καμία αντίδραση. Ξαναλές το όνομά του. Σιωπή. Στην όγδοη φορά, η φωνή σου ανεβαίνει: «Μα με ακούς;».

Η αλήθεια; Όχι, δεν σε άκουσε. Όχι γιατί σε αγνόησε, αλλά γιατί ο εγκέφαλός του εκείνη τη στιγμή είχε στραμμένη όλη την προσοχή αλλού. Και χωρίς να το ξέρεις, του ζητούσες κάτι που νευρολογικά δεν μπορούσε να κάνει.

Υπάρχει όμως μια λύση πιο απλή απ’ όσο φαντάζεσαι: μια φράση όπως «Μπορώ να έχω την προσοχή σου;» αρκεί για να δώσει σήμα στον εγκέφαλό του να στραφεί σε σένα.

Δεν είναι μαγική συνταγή, είναι επιστήμη.

Ο παιδικός εγκέφαλος δεν είναι μικρογραφία ενηλίκου

Ας το ξεκαθαρίσουμε: τα παιδιά δεν είναι μικροί ενήλικες, είναι όμως μικροί άνθρωποι. Ο εγκέφαλός τους αναπτύσσεται σταδιακά, σαν παζλ που συμπληρώνεται με τα χρόνια.

Ο προμετωπιαίος φλοιός — το «κέντρο ελέγχου» που ρυθμίζει παρορμήσεις, συγκέντρωση και προγραμματισμό — ωριμάζει περίπου στα 25.

Αυτό σημαίνει ότι ένα παιδί 6, 8 ή 10 ετών δεν έχει ακόμα το νευρολογικό υπόβαθρο για να κάνει ό,τι του ζητάμε. Δεν φταίει εκείνο· φταίει η δική μας προσδοκία.

Έρευνες του Harvard Center on the Developing Child δείχνουν ότι οι λεγόμενες εκτελεστικές λειτουργίες — μνήμη εργασίας, γνωστική ευελιξία, ικανότητα εστίασης — χτίζονται μέσα από εμπειρίες, παιχνίδι, δοκιμές και λάθη.

Η προσοχή δεν είναι διακόπτης on/off· είναι μια δεξιότητα που καλλιεργείται. Και όπως όλες οι δεξιότητες, θέλει και αυτή χρόνο.

Οι απαιτήσεις που δεν “κολλάνε”

Ας σκεφτούμε τι περιμένουμε συχνά από τα παιδιά μας:

• να μας κοιτάξουν αμέσως μόλις μιλήσουμε,
• να αφήσουν ό,τι κάνουν χωρίς γκρίνια,
• να συγκεντρωθούν όσο θέλουμε εμείς,
• να καταλάβουν ότι οι επιδόσεις είναι «σοβαρή υπόθεση».

Όμως όλα αυτά συγκρούονται με την πραγματικότητα του παιδικού εγκεφάλου. Το αποτέλεσμα; Το παιδί νιώθει ότι αποτυγχάνει, κι εμείς ότι δεν μας σέβεται. Δύο κόσμοι προσπαθούν να συναντηθούν, αλλά μιλούν διαφορετική «γλώσσα ανάπτυξης».

Η χρυσή ισορροπία: όρια με κατανόηση

Το ζητούμενο δεν είναι να μην βάζουμε όρια. Αντίθετα, τα παιδιά τα χρειάζονται. Η διαφορά είναι πώς τα βάζουμε: θα πρέπει να οριοθετουμε τα παιδιά μας, με βάση αυτό που είναι εφικτό για τον εγκέφαλό τους.

• Αντί να φωνάζουμε «Σου το είπα δέκα φορές!», ζητάμε πρώτα την προσοχή τους.
• Αντί να μετράμε μόνο το αποτέλεσμα («πήρες 10;»), αναγνωρίζουμε την προσπάθεια: «Είδα πόσο δυσκολεύτηκες να συγκεντρωθείς και παρ’ όλα αυτά τα κατάφερες».
• Αντί να αλλάζουμε δραστηριότητα απότομα, προειδοποιούμε: «Σε 5 λεπτά κλείνουμε την τηλεόραση».

Μικρές κινήσεις που κάνουν τεράστια διαφορά στην καθημερινή σχέση.

Όταν η αγάπη μπερδεύεται με την απόδοση

Ένα από τα πιο ύπουλα λάθη μας είναι να περνάμε στο παιδί το μήνυμα ότι η αγάπη μας εξαρτάται από το πόσο καλά τα πάει.
«Έγραψες καλά στο τεστ; Μπράβο, σε αγαπάω πολύ!»
Ακούγεται αθώο, αλλά το μήνυμα είναι ότι η αξία του μετριέται σε βαθμούς. Αντίθετα:

• «Γουάου πρέπει να προσπάθησες πολύ για να τα πας τόσο καλά. Μπράβο σου!»
• «Πρέπει να είσαι πολύ περήφανή/ος για την προσπάθεια που έκανες.»

Η αγάπη δεν μπαίνει σε κλίμακες επιδόσεων. Είναι το σταθερό έδαφος που βοηθά τον παιδικό εγκέφαλο να ανθίσει χωρίς φόβο αποτυχίας.

Μικρά tips που αλλάζουν την καθημερινότητα

1. Ζήτα την προσοχή, όχι την υπακοή. Ένα «Μπορώ να έχω την προσοχή σου;» ενεργοποιεί τον μηχανισμό εστίασης.
2. Δώσε χρόνο στις μεταβάσεις. Τα παιδιά δεν αλλάζουν δραστηριότητα με διακόπτη.
3. Παίξτε παιχνίδια που καλλιεργούν προσοχή. Μνήμη, επιτραπέζια με σειρά αναμονής, ακόμη και το κλασικό «μουσικές καρέκλες».
4. Διαχώρισε το “αγαπιέσαι” από το “αποδίδεις”. Το πρώτο δεν αλλάζει ποτέ.

Το μάθημα είναι και για εμάς.
Όσο κατανοούμε τον παιδικό εγκέφαλο, τόσο λιγότερο θυμώνουμε μαζί του. Δεν είναι «ανυπάκουος» ή «τεμπέλης». Είναι παιδί που ακόμα μαθαίνει να ελέγχει την προσοχή του, να συγκεντρώνεται, να διαχειρίζεται συναισθήματα.

Κι ίσως τελικά το μάθημα να είναι και δικό μας: να σταματήσουμε να μετράμε την αξία με επιδόσεις και να αφήσουμε την αγάπη να είναι το έδαφος πάνω στο οποίο το παιδί θα ανθίσει.

Βιβλιογραφία:

Harvard Center on the Developing Child, A Guide to Executive Function.
Deodhar & Bertenthal (2023), How attention factors into executive function in preschool children. Frontiers in Psychology.
Fisher, A.V. (2019). Selective sustained attention: a developmental foundation for executive function. Current Opinion in Psychology.
Doebel, S. (2023). The future of research on executive function. Cognitive Development

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Μάγκη Πούπλη - Σύμβουλος Ψ.Υγείας

Μάγκη Πούπλη: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Πιστοποιημένη σύμβουλος γονέων και παιδιών, υποστήριξη μονογονεϊκών οικογενειών, γονέων μέσω υιοθεσίας, καθώς και διαζευγμένων γονιών, υποστήριξη γονέων και παιδιών στο ευρύτερο φάσμα της νευροδιαφορετικότητας. 

6948597072

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού